Εβρος: ένα σύνορο για το οποίο, τους τελευταίους μήνες, έχει χτυπήσει «κόκκινος συναγερμός». Αθήνα και Βρυξέλλες δεν κρύβουν την ανησυχία τους για την αύξηση των μεταναστευτικών ροών, τόσο στα νησιά όσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Ιδιαίτερη προσοχή δίνουν στην κατάσταση στον Εβρο, όπου τον Απρίλιο καταγράφηκε κατακόρυφη άνοδος αφού, σύμφωνα με τα στατιστικά της Αστυνομίας, συνελήφθησαν 3.986 μετανάστες και 38 διακινητές.
Τις τελευταίες εβδομάδες, μετά τα κέντρα φιλοξενίας στα νησιά, τη χωρητικότητά τους ξεπέρασαν και τα κέντρα φιλοξενίας στον Εβρο. Οι αρμόδιοι, οι οποίοι βρέθηκαν απροετοίμαστοι μπροστά στη ροή προσφύγων και μεταναστών στη Θράκη, με συνεχείς συνεδριάσεις προσπαθούν να βρουν λύση και επικεντρώνονται πλέον στη Θεσσαλονίκη. Αφού γίνουν οι διαδικασίες καταγραφής, αποστέλλονται το συντομότερο δυνατό με λεωφορεία στην ενδοχώρα εκείνοι των οποίων έχουν συνταχθεί τα έγγραφα.
Ενώ έχει σταματήσει σχετικά η ροή από τη Βόρεια Αφρική, αυξάνεται η ροή από τη Μέση Ανατολή περνώντας σε ένα διαφορετικό επίπεδο. Οι πρόσφυγες, για να γλιτώσουν από τις συγκρούσεις, τη φτώχεια, τις εξωτερικές επεμβάσεις και τις πολιτικές πιέσεις, δεν παραιτούνται από τη φυγή προκειμένου να έχουν μια καλύτερη ζωή. Στους κουρδικής καταγωγής πρόσφυγες από την Τουρκία, οι οποίοι τα προηγούμενα 10 χρόνια περνούσαν στην Ελλάδα για να γλιτώσουν από τις πιέσεις και τις ανομίες του τουρκικού κράτους, τον τελευταίο καιρό έχουν προστεθεί οι γκιουλενιστές και οι αντιπολιτευόμενοι Τούρκοι που φεύγουν για να γλιτώσουν από το καθεστώς Ερντογάν.
Πώς όμως και από πού φεύγουν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες από την Τουρκία; Πώς λειτουργεί το κύκλωμα διακίνησης με κέντρο την Κωνσταντινούπολη; Σε ποιο σημείο αυτής της υπόθεσης βρίσκονται αστυνομικοί και στρατιωτικοί; Τι κάνουν αυτοί που περνούν στην Ελλάδα; Πώς προσεγγίζουν τους δικηγόρους για τις επίσημες διαδικασίες;
Τζίρος δισεκατομμυρίων δολαρίων
Η διακίνηση προσφύγων εξελίσσεται σε έναν κλάδο με τζίρο δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Ο μόνος δρόμος από την Τουρκία στην Ελλάδα περνάει υποχρεωτικά από τους διακινητές. Σύμφωνα με την Αμερικανική Εκθεση για την Παράνομη Διακίνηση Ανθρώπων του 2017, η Τουρκία απέχει πολύ από την εκπλήρωση του συνόλου των ελάχιστων προδιαγραφών που απαιτούνται για την εξάλειψη της παράνομης διακίνησης ανθρώπων.
Μεταξύ των κύριων σημείων συνάντησης των προσφύγων και μεταναστών με τους διακινητές στην Κωνσταντινούπολη είναι το Ακσαράι, η οδός Βατάν και η συνοικία Φατίχ. Σε αυτές τις περιοχές οι διακινητές δρουν ανενόχλητοι. Αφού κάνουν την πρώτη επαφή οι πρόσφυγες, ανάλογα με τις επιλογές τους, βγαίνουν στον δρόμο προς τη Σμύρνη ή προς τη Θράκη. Εκεί συναντιούνται με τα άλλα μέλη των κυκλωμάτων. Οσοι πρόκειται να περάσουν στην Ελλάδα από τον Εβρο μεταφέρονται στις όχθες του ποταμού κατά τις νυχτερινές ώρες. Προκειμένου να γλιτώσουν από τους ελέγχους της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής, προηγείται ένα όχημα που ελέγχει αν ο δρόμος είναι ασφαλής. Αυτό το όχημα μπορεί να το ακολουθούν παλιά αυτοκίνητα τα οποία γενικά δεν κινούν την προσοχή. Προτιμούν περισσότερο δρόμους που περνούν από χωράφια ή χωριά. Στην πλειονότητά τους οι διακινητές οδηγοί δουλεύουν σε συνεργασία με μέλη συμμοριών αφγανικής, συριακής, ιρακινής και τουρκικής καταγωγής.
Επειτα από χιλιόμετρα πεζοπορίας όσοι φτάνουν στις όχθες του Εβρου, αφού οι διακινητές φουσκώσουν το σκάφος, περνούν από τον ποταμό απέναντι· μια απόσταση 50-100 μέτρων. Οι διακινητές, προκειμένου να γλιτώσουν τη σύλληψη, αντί να κάνουν δύο διαδρομές για να περάσουν τον Εβρο, υπερφορτώνουν τις βάρκες δημιουργώντας αιτίες για θανατηφόρα ατυχήματα.
Επικεφαλής του ταξιδιού και ταμίες
Στην Τουρκία, τους τελευταίους μήνες του 2017 δικάζονται 53 άτομα στο 42ο Ποινικό Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης. Σε αυτή την έρευνα αποκαλύφθηκε το πώς δουλεύουν οι διακινητές, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσαν και η «ακτινογραφία» των συμμοριών.
Αποκαλύφθηκε ότι στα κυκλώματα διακίνησης ανθρώπων, τα οποία κατά το παρελθόν διηύθυναν Τούρκοι που γνώριζαν αραβικά, τη θέση των περισσοτέρων πήραν ξένοι. Ωστόσο, τη μεγαλύτερη μερίδα από την πίτα που μοιράζονται οι διακινητές την παίρνουν Τούρκοι που διοργανώνουν τη φυγή από τη χώρα. Το κύκλωμα είναι οργανωμένο σε τρία επίπεδα: τους επικεφαλής του ταξιδιού, τους ταμίες και τους διαμεσολαβητές. Οι περισσότεροι που στελεχώνουν πλέον τη διάρθρωση των κυκλωμάτων διακίνησης είναι Σύροι. Στο κατηγορητήριο αναφέρεται ότι «ενώ οι επικεφαλής του ταξιδιού ήταν κατά το παρελθόν τούρκοι υπήκοοι που γνώριζαν αραβικά, στις ημέρες μας είναι κυρίως αλλοδαποί, στην πλειονότητά τους Σύροι. Αυτό οφείλεται στο ότι οι ξένοι εμπιστεύονται περισσότεροι ανθρώπους που είναι υπήκοοι των χωρών τους, μιλούν την ίδια γλώσσα και μπορούν να συνεννοηθούν καλύτερα».
Το πρώτο στάδιο της διακίνησης γίνεται από τους επικεφαλής του ταξιδιού. Ως επικεφαλής του ταξιδιού ονομάζονται τα άτομα τα οποία βρίσκουν τους αλλοδαπούς τους οποίους θα φυγαδεύσουν στο εξωτερικό, συμφωνούν μαζί τους για τα χρήματα και τους παρέχουν στέγη μέχρι τη στιγμή που θα τους φυγαδεύσουν. Ταμίες είναι όσοι που έχουν τον ρόλο της «γέφυρας» ανάμεσα σε αυτούς που θα φυγαδευτούν στο εξωτερικό και τους επικεφαλής του ταξιδιού. Τα άτομα που θα φύγουν παράνομα στο εξωτερικό αφήνουν σε άτομα εμπιστοσύνης που λέγονται ταμίες τα χρήματα τα οποία θα καταβληθούν στους επικεφαλής του ταξιδιού. Από τη στιγμή που θα πατήσουν το πόδι τους στο εξωτερικό και θα φτάσουν στη χώρα προορισμού, τα χρήματα αλλάζουν χέρια. Οι διαμεσολαβητές πηγαίνουν τους παράνομα διακινούμενους σε σημείο της χώρας του εξωτερικού. Στο τέταρτο και τελευταίο στάδιο ολοκληρώνεται η παράνομη διέλευση.
Τα τελευταία χρόνια η Αστυνομία στην Τουρκία ασχολείται περισσότερο με αυτούς που φυγαδεύουν οπαδούς του Γκιουλέν στη Θράκη και στην περιοχή του Αιγαίου. Αυτό επιβεβαιώνεται από τη μείωση των ειδήσεων που φτάνουν στον Τύπο σχετικά με τις επιχειρήσεις κατά αυτών που διακινούν άλλες ομάδες προσφύγων και μεταναστών. Ενώ μέχρι τον Φεβρουάριο υπήρχαν συχνά στον τουρκικό Τύπου ειδήσεις σχετικά με επιχειρήσεις κατά διακινητών και για συλλήψεις, από τον Μάρτιο και μετά παρατηρείται μία αξιοσημείωτη μείωση αυτών των ειδήσεων.
Από την άλλη, έρχονται στη δημοσιότητα διάφορες ειδήσεις που σχετίζονται με τη δωροδοκία τούρκων στρατιωτών και αστυνομικών προκειμένου να κάνουν τα στραβά μάτια στους διακινητές. Σε επιχειρήσεις που πραγματοποιήθηκαν τον Μάρτιο συνελήφθη ο διοικητής του αστυνομικού τμήματος Ουζούν Κιοπρού (επαρχία Αδριανούπολης), Μουσταφά Τεκίν, με την κατηγορία ότι είχε σχέσεις με κυκλώματα διακινητών.
Η Αστυνομία και ο διακινητής «Σαλίχ»
Από την άλλη, για τη σύλληψη των μεταναστών που περνάνε τον ποταμό Εβρο η Ελληνική Αστυνομία έχει εντείνει τις επιχειρήσεις της και ήδη φαίνονται τα πρώτα αποτελέσματα. Με την ενίσχυση των αστυνομικών δυνάμεων, τον Μάρτιο και τον Απρίλιο συνελήφθησαν 60 διακινητές.
Οι μετανάστες μόλις περάσουν το ποτάμι καθοδηγούνται από ιρακινούς, τούρκους, αλβανούς, σύρους, αφγανούς, παλαιστίνιους και έλληνες διακινητές, που ξέρουν πάνω-κάτω την περιοχή, και προωθούνται στο εσωτερικό της χώρας. Οι διακινητές συνήθως δεν ακολουθούν την Εγνατία Οδό αλλά τους παράπλευρους δρόμους, ενώ συχνά χρησιμοποιούν αυτοκίνητα με βουλγαρικές πινακίδες. Οι μετανάστες αναγκάζονται να βαδίζουν δεκάδες χιλιόμετρα στους δρόμους των ορεινών οικισμών όπως του Σιδηρού ή του Μεγάλου Δερείου γιατί τους θεωρούν περισσότερο ασφαλείς. Για να φτάσουν πρώτα στη Ροδόπη και μετά στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα.
Σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής, καθημερινά εμφανίζονται στα χωριά τους Αφγανοί, Πακιστανοί, Ιρακινοί και Σύροι. Αφού ξεκουραστούν για μερικές ημέρες και εξασφαλίσουν κάποιες πρώτες ανάγκες τους, κυρίως σε τρόφιμα, συνεχίζουν πεζοί την πορεία τους. Ωστόσο, σε κάποιες καταγγελίες των κατοίκων της περιοχής η Αστυνομία δεν φαίνεται να δίνει μεγάλη σημασία. Τα τελευταία χρόνια έχει εμφανιστεί, λένε, ένας 50χρονος, μελαχρινός, ξένος διακινητής που ονομάζεται «Σαλίχ» ο οποίος ξέρει καλά τα τουρκικά. Λέγεται ότι γνωρίζει σπιθαμή προς σπιθαμή την ορεινή περιοχή από το Διδυμότειχο ως τη Ροδόπη.
705 παιδιά σε φυλακές υψίστης ασφαλείας
Μετά τις 15 Ιουλίου 2016 το καθεστώς Ερντογάν αποδύθηκε σε ένα ανελέητο κυνήγι μαγισσών. Αρχικά στοχοποιήθηκαν τα μέλη του Κινήματος Χιζμέτ, όσοι δηλαδή θεωρούνταν ότι υποστήριζαν τον Φετουλάχ Γκιουλέν. Σε διάστημα μόλις λίγων μηνών έχασαν τη δουλειά τους 150.000 εργαζόμενοι στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Περίπου 50.000 άνθρωποι οδηγήθηκαν σε σωφρονιστικά ιδρύματα ανά την επικράτεια. Μεταξύ αυτών και 17.000 γυναίκες, πολλές από αυτές με τα παιδιά τους. Υπολογίζεται ότι 705 παιδιά βρίσκονται σήμερα σε φυλακές υψίστης ασφαλείας με τις μητέρες τους.
Ο αναπληρωτής πρόεδρος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος CHP, Μπινγκιόλ Τεκίν, έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση σύμφωνα με την οποία βρίσκονται σε φυλακές 1.154 κρατούμενοι με κλονισμένη υγεία. Ο αριθμός των κρατουμένων που πέθαναν στις τουρκικές φυλακές τα τελευταία δύο χρόνια υπολογίζεται σε 2.300. Η στοχοποίηση τούρκων πολιτών ως «γκιουλενιστών» μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου και οι πρακτικές που ακολούθησε το κυβερνών τουρκικό κόμμα οδήγησαν πολλούς στη φυγή από τη χώρα. Υπολογίζεται ότι 120 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τις πρακτικές αυτές. Ανάμεσά τους και εκείνοι που βρήκαν τραγικό θάνατο προσπαθώντας να διασχίσουν το Αιγαίο ή τον Εβρο. Ο αριθμός όμως αυτός αναμένεται να ανέβει τους επόμενους μήνες.
Μαρτυρίες Τούρκων που πέρασαν το ποτάμι
Μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, ο δημοσιογράφος Γκιοκχάν Ντεμίρ, ο οποίος εργαζόταν ως συντάκτης σε εφημερίδα του ειδησεογραφικού ομίλου Ipek, αφού πρώτα ακυρώθηκε το διαβατήριό του, εκδόθηκε ένταλμα σύλληψής του και αναζητούνταν από την Αστυνομία. Ο Ντεμίρ, ο οποίος ήταν και διευθυντής σε ενημερωτική ιστοσελίδα του ομίλου Ipek Media, αφού παρέμεινε έναν μήνα στα κρατητήρια του Φυλακίου Ορεστιάδας, σήμερα διαμένει μαζί με την οικογένειά του στην Αθήνα και περιμένει να οριστικοποιηθεί η αίτηση ασύλου που υπέβαλε. Ο Ντεμίρ λέει ότι «ως γκιουλενιστής, το να περάσεις παράνομα τα ελληνικά σύνορα είναι ένα μεγάλο βήμα προς την ελευθερία και την ασφάλεια. Ηταν μια πολύ δύσκολη εμπειρία για μας, που στην Τουρκία δεν είχαμε αναμειχθεί σε καμία παράνομη δραστηριότητα, να περάσουμε έτσι τα ελληνικά σύνορα. Αμα συλληφθείς στην Τουρκία, πρέπει να υποφέρεις επί εβδομάδες τα βασανιστήρια των ανδρών του καθεστώς Ερντογάν μέχρι να ομολογήσεις τα αδικήματα που δεν έχεις πράξει ποτέ και να υπογράψεις μια ψεύτικη κατάθεση».
Και ο Τολγά Ντεριά πέρασε στην Ελλάδα από το ποτάμι πριν από 7 μήνες. Ο Τολγά διατηρούσε λογιστικό γραφείο στην Τουρκία. Ο ίδιος έμεινε εννέα μήνες στη φυλακή, ενώ η σύζυγός του επτά μήνες. Τα άλλα δύο αδέρφια του, ο ένας εισαγγελέας και ο άλλος δικηγόρος, βρίσκονται στη φυλακή εδώ και έναν χρόνο με την κατηγορία του γκιουλενιστή και διατήρηση τραπεζικού λογαριασμού στην Asya Bank. Ο Τολγά, αφού ακυρώθηκε πρώτα το διαβατήριό του, αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους, αλλά επειδή φοβόταν μη συλληφθεί ξανά αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χώρα. Ετσι, αφού πήρε μαζί του τα τρία παιδιά και τη σύζυγό του, αποφάσισε να περάσει το ποτάμι. Στους διακινητές πλήρωσε 10 χιλιάδες δολάρια. Μόλις πέρασε το ποτάμι πήγε και παραδόθηκε στο Αστυνομικό Τμήμα της Ορεστιάδας. Αφού κρατήθηκαν εκεί για τρεις ημέρες προκειμένου να γίνει εξακρίβωση των στοιχείων τους, στη συνέχεια αφέθηκαν ελεύθεροι. Σήμερα περιμένει τα αποτελέσματα της συνέντευξης στην Επιτροπή Ασύλου. Ανησυχεί για τα άλλα δύο παιδιά του, τα οποία σπουδάζουν σε πανεπιστήμια της Κωνσταντινούπολης και δεν έχει συχνή επαφή μαζί τους.
Ο Αντνάν Ζίγια, διδάκτορας και γενικός γραμματέας σε ένα από τα πιο σημαντικά ιδιωτικά πανεπιστήμια της Τουρκίας, πριν από 6 μήνες έδωσε 3.500 ευρώ στους διακινητές για να περάσει τον Εβρο. Συνολικά, για τα δύο παιδιά και τη σύζυγό του πλήρωσε 14.000 ευρώ στους διακινητές, που ούτε τα ονόματά τους γνώριζε. Ο Ζίγια αναφέρει χαρακτηριστικά: «Από την Κωνσταντινουπολη ως την Αδριανούπολη και από εκεί στον ποταμό Εβρο οδηγηθήκαμε από δύο διακινητές. Μας συμπεριφέρθηκαν πολύ άσχημα. Συνέχεια έβριζαν και δεν τήρησαν τις υποσχέσεις τους. Ετσι, μόλις περάσαμε το ποτάμι, μας άφησαν μόνους και περπατήσαμε ως την Ορεστιάδα για να παραδοθούμε στις αστυνομικές αρχές». Σήμερα ο Αντνάν Ζίγια μένει στη Θεσσαλονίκη και περιμένει με αγωνία το αποτελέσματα της αίτησης ασυλίας που υπέβαλε.
