Aπαραίτητη για την ολοκλήρωση της τακτοποίησης των αυθαιρέτων είναι πλέον η διενέργεια μελέτης στατικής επάρκειας, το κόστος της οποίας φτάνει ακόμη και τα 2.000 ευρώ. Όμως, υπάρχουν και κάποιοι τυχεροί, οι οποίοι μπορούν να γλιτώσουν αυτή τη σημαντική επιβάρυνση. Συγκεκριμένα, 12 περιπτώσεις πολεοδομικών αυθαιρεσιών εξαιρούνται από την υποχρέωση να εκπονήσουν και να προσκομίσουν μελέτη στατικής επάρκειας.

Πρόκειται για παραβάσεις όπως το κλείσιμο ημιυπαίθριων χώρων, η αλλαγή χρήσης υπογείων, τα πατάρια, το κλείσιμο πιλοτής κ.λπ. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι ιδιοκτήτες μπορούν να νομιμοποιήσουν τις πολεοδομικές παραβάσεις με μια τεχνική έκθεση αρμόδιου μηχανικού. Για όλες τις άλλες αυθαιρεσίες απαιτείται μελέτη στατικής επάρκειας, η έγκαιρη υποβολή της οποίας μπορεί να φέρει έκπτωση 10% στο συνολικό ποσό τακτοποίησης του αυθαιρέτου. Πρόβλημα, πάντως, προκαλείται για όσα κτίσματα κριθεί ότι δεν πληρούν τα κριτήρια στατικότητας, αφού δεν θα μπορούν να μισθώνονται ή να λαμβάνουν άδεια λειτουργίας (επαγγελματική χρήση) μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες στατικής ενίσχυσης.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τον νόμο 4495/2017 («Ελεγχος και προστασία του δομημένου περιβάλλοντος») και την ανάλυση από την «Δημοκρατία», κάθε δήλωση αυθαιρέτου απαιτείται να συνοδεύεται από μελέτη στατικής επάρκειας. Αυτή η διάταξη προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων, αφού η μελέτη απαιτεί συγκεκριμένη δαπανηρή μεθοδολογία, καθώς και διαδικασίες που μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλού κόστους εργασίες αποκατάστασης. Ετσι, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εξέδωσε πριν από λίγο καιρό απόφαση, σύμφωνα με την οποία απαλλάσσεται από την υποχρεωτική μελέτη στατικής επάρκειας μια σειρά μικρών αυθαιρεσιών. Στην υπουργική απόφαση διευκρινίζεται σε ποιες περιπτώσεις δεν είναι απαραίτητη η μελέτη, αλλά αρκεί να υποβληθεί τεχνική έκθεση αρμόδιου μηχανικού.

Πρόκειται για τις εξής παραβάσεις:

1. Μετατροπή ημιυπαίθριου χώρου σε κλειστό.
2. Αυθαίρετες κατασκευές παταριών ισογείου επιφάνειας μέχρι ποσοστού 50% του δαπέδου του ισογείου, με την προϋπόθεση ότι δεν δημιουργούνται «θέσεις» κοντά σε υποστυλώματα. Διαφορετικά εξετάζονται τα μέλη και η σύνδεσή τους με στοιχεία του φέροντος οργανισμού, τα οποία και θα ενισχύονται για ενδεχόμενες τοπικές αστοχίες. Σε κάθε περίπτωση ελέγχεται η στατική επάρκεια του αυθαίρετου παταριού για κατακόρυφα φορτία.
3. Το σύνολο των αυθαίρετων κατασκευών ανά διηρημένη ιδιοκτησία ή ανεξάρτητο κτίριο είναι μικρότερο σε επιφάνεια από 25 τ.μ.
4. Υπόγειοι χώροι μέγιστης επιφάνειας έως αυτής του ισογείου, κατασκευασμένοι με περιμετρικούς τοίχους από μπατική τοιχοποιία ή οπλισμένο σκυρόδεμα, που καλύπτουν τουλάχιστον το 75% της περιμέτρου.
5. Μετατροπή πιλοτής σε κλειστό χώρο με προσθήκη περιμετρικών τοίχων που καλύπτουν τουλάχιστον το 75% της περιμέτρου.
6. Υπόγεια που ξεμπαζώθηκαν και είναι κατασκευασμένα με περιμετρικούς τοίχους από μπατική τοιχοποιία ή οπλισμένο σκυρόδεμα, οι οποίοι καλύπτουν τουλάχιστον το 75% της περιμέτρου.
7. Στατικά ανεξάρτητοι βοηθητικοί χώροι κατηγορίας σπουδαιότητας Σ2 και εμβαδού κάτοψης μέχρι 25 τετραγωνικά μέτρα έκαστος.
8. Το σύνολο των αυθαίρετων κατασκευών ανά διηρημένη ιδιοκτησία ή ανεξάρτητο κτίριο δεν επιφέρει αύξηση των κατακόρυφων φορτίων άνω του 20% για κατηγορία σπουδαιότητας Σ2 σύμφωνα με τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό και 10% για κατηγορίες σπουδαιότητας Σ3 και Σ4 για τη διηρημένη ιδιοκτησία ή το ανεξάρτητο κτίριο.
9. Για αυθαίρετη προσθήκη στέγης με μεταλλικά ή ξύλινα ζευκτά ο έλεγχος περιορίζεται στα δομικά στοιχεία της στέγης, καθώς και στις συνδέσεις με τον φέροντα οργανισμό του υφιστάμενου φορέα.
10. Εχει εκδοθεί άδεια σεισμοπλήκτου και έχουν υλοποιηθεί ενισχύσεις μετά την 1η Ιανουαρίου 2000.
11. Αυθαίρετες κατασκευές προβόλων, οι οποίοι προεξέχουν έως 2 μέτρα, ή αυθαίρετες επαυξήσεις της προεξοχής τους μέχρι ποσοστού 25%.
12. Κατασκευή στο δώμα κτιρίων μέχρι το 20% της επιφάνειας αυτού.

Τα ποσοστά
Σημειώνεται ότι η εκπόνηση μελέτης στατικής επάρκειας οδηγεί στη μείωση του ενιαίου ειδικού προστίμου κατά 10%. Εκπτώσεις από 30% έως 60%, ανάλογα με τις περιοχές σεισμικής επικινδυνότητας, προβλέπονται για όσα ακίνητα κριθούν στατικά ανεπαρκή και πρέπει να προχωρήσουν σε παρεμβάσεις.

Οι κατασκευές για τις οποίες είναι υποχρεωτική η υποβολή

Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση, μελέτη στατικής επάρκειας πραγματοποιείται για κάθε κατασκευή που ανήκει σε μία από τις εξής περιπτώσεις:

• Σε κάθε ανεξάρτητη κατασκευή που είναι εξ ολοκλήρου αυθαίρετη,
• Στις αυθαίρετες κατασκευές που έχουν υπαχθεί στον προηγούμενο νόμο και, με βάση τουλάχιστον ένα από τα υποβληθέντα Δελτία Ελέγχου Δομικής Τρωτότητας Αυθαιρέτου που την αφορούν, κατατάσσεται υψηλής (Υ) προτεραιότητας περαιτέρω ελέγχου,
• Για κάθε αυθαίρετη προσθήκη ή τροποποίηση ή αλλαγή χρήσης που έχει εκτελεστεί ή εγκατασταθεί σε κτίσματα.

Για την περίπτωση κτιρίων τα οποία έχουν κατασκευαστεί πριν από την 1η/1/1983, αλλά η αυθαίρετη προσθήκη έχει πραγματοποιηθεί μεταγενέστερα, η μελέτη στατικής επάρκειας θα πρέπει να εκπονείται με προσομοίωση του συνόλου της κατασκευής και έλεγχο του προγενέστερου τμήματος με βάση τον αντισεισμικό κανονισμό που ίσχυε κατά την περίοδο αδειοδότησης ή κατασκευής του υπάρχοντος. Επίσης, της αυθαίρετης προσθήκης ή τροποποίησης ή αλλαγής χρήσης με βάση τον αντίστοιχο αντισεισμικό κανονισμό που ίσχυε κατά την πραγματοποίησή της.

Ο πολίτης σε συνεργασία με τον μηχανικό του πρέπει να συγκεντρώσει τα ακόλουθα: α) Εκθεση συλλογής στοιχείων και πληροφοριών, β) έκθεση αποτύπωσης – τεκμηρίωσης, γ) γενικά σχέδια αποτύπωσης του φέροντος οργανισμού και παρουσίασης ενδεχόμενων βλαβών, δ) έκθεση αποτίμησης φέρουσας ικανότητας και ε) τεύχη υπολογισμών, αναλύσεων και ελέγχων.

«Κλειδί» αποτελεί η έκθεση αποτίμησης, καθώς από αυτήν προκύπτει είτε στατική επάρκεια του κτιρίου είτε ανεπάρκεια. Το συμπέρασμα συνοδεύει τη βεβαίωση του μηχανικού σε κάθε δικαιοπραξία και συμπληρώνεται στο πληροφοριακό σύστημα υπαγωγής των αυθαιρέτων. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί στατική ανεπάρκεια, ο ιδιοκτήτης υποχρεούται μέσα σε διάστημα τριών ετών να προβεί στην εκπόνηση μελέτης επεμβάσεων και την υλοποίηση των απαραίτητων εργασιών που προκύπτουν από τη μελέτη. Μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες, το κτίσμα δεν θα μπορεί να μισθώνεται.