Με τη δημοσιευθείσα στις 21-06-2018 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφαίνεται ότι ο κανονισμός (ΕΕ) 650/2012, σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, αντιτίθεται σε ρύθμιση κράτους μέλους, η οποία προβλέπει ότι, ακόμη και αν ο κληρονομούμενος δεν είχε, κατά τον χρόνο του θανάτου του, τη συνήθη διαμονή του στο κράτος μέλος αυτό, τα δικαστήριά του έχουν εντούτοις διεθνή δικαιοδοσία για την έκδοση εθνικού κληρονομητηρίου σε περίπτωση κληρονομικής διαδοχής με διασυνοριακές επιπτώσεις, εφόσον στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους βρίσκονται αντικείμενα της κληρονομίας ή ο κληρονομούμενος είχε την ιθαγένεια του ίδιου κράτους μέλους.
Κατά συνέπεια, σύμφωνα με το ΔΕΕ, σε υπόθεση κληρονομικής διαδοχής με διασυνοριακές επιπτώσεις, τα δικαστήρια του κράτους μέλους της τελευταίας διαμονής του κληρονομουμένου έχουν γενική διεθνή δικαιοδοσία προς εκδίκαση στο σύνολό της, ακόμα και στην περίπτωση που ασκηθεί αίτηση για την έκδοση εθνικού κληρονομητηρίου.
Ιστορικό της υπόθεσης
Ο A. T. Oberle, Γάλλος υπήκοος, με τελευταία συνήθη διαμονή στη Γαλλία, απεβίωσε αδιάθετος στις 28 Νοεμβρίου 2015. Ο κληρονομούμενος, του οποίου η σύζυγος είχε προαποβιώσει, άφησε εν ζωή δύο γιους, τον V. P. Oberle και τον αδελφό του. Η κληρονομιαία περιουσία βρίσκεται στη Γαλλία και στη Γερμανία.
Το tribunal d’instance de Saint-Avold (πρωτοδικείο Saint-Avold, Γαλλία) εξέδωσε, κατόπιν αιτήσεως του V. P. Oberle, εθνικό κληρονομητήριο το οποίο πιστοποιεί ότι ο V. P. Oberle και ο αδελφός του είναι κληρονόμοι, έκαστος κατά το ήμισυ, της κληρονομιαίας περιουσίας.
Ο V. P. Oberle ζήτησε από το Amtsgericht Schöneberg (ειρηνοδικείο Schöneberg) την έκδοση κληρονομητηρίου με αντικείμενο μόνο το ευρισκόμενο στη Γερμανία τμήμα της κληρονομιαίας περιουσίας, στο οποίο να αναγράφεται ότι, σύμφωνα με το γαλλικό δίκαιο, ο ίδιος και ο αδελφός του κληρονόμησαν, έκαστος κατά το ήμισυ, τα περιουσιακά στοιχεία του πατέρα τους.
Αφού ερεύνησε τη διεθνή δικαιοδοσία του, σύμφωνα με το άρθρο 15 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012, το Amtsgericht Schöneberg (ειρηνοδικείο Schöneberg) έκρινε ότι στερείται διεθνούς δικαιοδοσίας όσον αφορά την ως άνω αίτηση, εκτιμώντας ότι οι διατάξεις του γερμανικού νόμου περί διαδικασίας σε οικογενειακές υποθέσεις και υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας (FamFG) δεν μπορούν να εφαρμοστούν για τον καθορισμό της διεθνούς δικαιοδοσίας, διότι άλλως θα παραβιαζόταν το άρθρο 4 του ως άνω κανονισμού, κατά το οποίο διεθνή δικαιοδοσία να εκδικάσουν την υπόθεση κληρονομικής διαδοχής στο σύνολό της έχουν τα δικαστήρια του κράτους μέλους στο οποίο ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία συνήθη διαμονή του.
Ο V. P. Oberle προσέβαλε την απόφαση αυτή ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, του Kammergericht Berlin (εφετείου Βερολίνου, Γερμανία).
Το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι το Amtsgericht Schöneberg (ειρηνοδικείο Schöneberg) έχει διεθνή δικαιοδοσία να εκδώσει το κληρονομητήριο με περιορισμένο αντικείμενο που ζήτησε ο V. P. Oberle, λόγω της υπάρξεως αντικειμένων της κληρονομιαίας περιουσίας στο γερμανικό έδαφος, σύμφωνα με διάταξη του FamFG.
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Kammergerich (εφετείο Βερολίνου) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να ζητήσει, κατ’ ουσίαν, από το Δικαστήριο να διευκρινίσει αν ο κανονισμός (ΕΕ) 650/2012 αντιτίθεται σε ρύθμιση κράτους μέλους, όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, η οποία προβλέπει ότι, ακόμη και αν ο κληρονομούμενος δεν είχε, κατά τον χρόνο του θανάτου του, τη συνήθη διαμονή του στο κράτος μέλος αυτό, τα δικαστήριά του έχουν εντούτοις διεθνή δικαιοδοσία για την έκδοση εθνικού κληρονομητηρίου σε περίπτωση κληρονομικής διαδοχής με διασυνοριακές επιπτώσεις, εφόσον στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους βρίσκονται αντικείμενα της κληρονομίας ή ο κληρονομούμενος είχε την ιθαγένεια του ίδιου κράτους μέλους.
Απόφαση του Δικαστηρίου
Με αυτή την απόφασή του, το Δικαστήριο επισημαίνει, καταρχάς, ότι ο κανονισμός (ΕΕ) 650/2012, όπως προκύπτει από το ίδιο το γράμμα του, εφαρμόζεται στις περιπτώσεις κληρονομικής διαδοχής με διασυνοριακές επιπτώσεις. Αυτό ισχύει εν προκειμένω, δεδομένου ότι η κληρονομιαία περιουσία περιλαμβάνει αντικείμενα ευρισκόμενα σε πλείονα κράτη μέλη.
Σύμφωνα με το Δικαστήριο, από το γράμμα του άρθρου 4 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012 προκύπτει ότι ο εκεί προβλεπόμενος κανόνας περί γενικής διεθνούς δικαιοδοσίας αφορά «την υπόθεση κληρονομικής διαδοχής στο σύνολό της», όπερ υποδηλώνει ότι θα πρέπει να εφαρμόζεται, κατ’ αρχήν, σε όλες τις διαδικασίες ενώπιον των δικαστηρίων των κρατών μελών οι οποίες έχουν ως αντικείμενο κληρονομική διαδοχή.
Το Δικαστήριο παρατηρεί ότι από μόνο το γράμμα του εν λόγω άρθρου 4 δεν μπορεί να διαπιστωθεί αν η φύση της διαδικασίας ως αμφισβητούμενης ή ως εκούσιας δικαιοδοσίας επηρεάζει τη δυνατότητα εφαρμογής του προβλεπόμενου στη διάταξη αυτή κανόνα διεθνούς δικαιοδοσίας και αν με τη χρήση του ρήματος «εκδικάσουν» στη διάταξη αυτή πρέπει να νοείται η έκδοση αποφάσεως αποκλειστικώς δικαιοδοτικού χαρακτήρα. Συνεπώς, η γραμματική ερμηνεία της διατάξεως αυτής δεν επιλύει το ζήτημα αν διαδικασία χορηγήσεως εθνικού κληρονομητηρίου, όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, εμπίπτει στο εν λόγω άρθρο 4.
Επιπλέον, το άρθρο 13 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012, σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη 32 του κανονισμού, σκοπό έχει, παρεκκλίνοντας από τους κανόνες διεθνούς δικαιοδοσίας των άρθρων 4 έως 11 του κανονισμού αυτού, να διευκολύνει τις ενέργειες των κληρονόμων και των κληροδόχων. Κατά συνέπεια, τα δικαστήρια που έχουν διεθνή δικαιοδοσία να εκδικάσουν την υπόθεση κληρονομικής διαδοχής στο σύνολό της δυνάμει του άρθρου 4 του εν λόγω κανονισμού έχουν κατ’ αρχήν διεθνή δικαιοδοσία για την παραλαβή των δηλώσεων σχετικά με την κληρονομία. Επομένως, ο προβλεπόμενος στο ως άνω άρθρο 4 κανόνας διεθνούς δικαιοδοσίας καλύπτει επίσης και τις διαδικασίες που δεν οδηγούν στην έκδοση αποφάσεως δικαιοδοτικού χαρακτήρα.
Το Δικαστήριο συμπεραίνει ότι το άρθρο 4 του κανονισμού 650/2012 καθορίζει τη διεθνή δικαιοδοσία των δικαστηρίων των κρατών μελών σχετικά με τις διαδικασίες που αφορούν μέτρα σχετικά με την υπόθεση κληρονομικής διαδοχής στο σύνολό της, όπως μεταξύ άλλων η έκδοση εθνικού κληρονομητηρίου, ανεξαρτήτως της φύσεως της διαδικασίας ως αμφισβητούμενης ή εκούσιας δικαιοδοσίας.
Το Δικαστήριο συνεχίζει υπογραμμίζοντας ότι το άρθρο 64 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012, κατά το μέτρο που αυτό προβλέπει ότι το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο εκδίδεται στο κράτος μέλος του οποίου τα δικαστήρια έχουν διεθνή δικαιοδοσία σύμφωνα με τα άρθρα 4, 7, 10 ή 11 του ίδιου κανονισμού, δεν μπορεί να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι εξαιρεί τα εθνικά κληρονομητήρια από το πεδίο εφαρμογής του κανόνα διεθνούς δικαιοδοσίας που προβλέπει το άρθρο 4 του κανονισμού αυτού.
Το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι, ναι μεν οι κανόνες του κανονισμού έχουν σχεδιαστεί ώστε να εξασφαλιστεί ότι η αρχή που επιλαμβάνεται της κληρονομικής διαδοχής θα εφαρμόζει, ως επί το πλείστον, το δικό της δίκαιο, πλην όμως, η εφαρμογή του εθνικού δικαίου για τον καθορισμό της γενικής διεθνούς δικαιοδοσίας των δικαστηρίων των κρατών μελών για την έκδοση εθνικών κληρονομητηρίων θα αντέβαινε στον σκοπό διασφαλίσεως της συνοχής μεταξύ των διατάξεων για τη διεθνή δικαιοδοσία και των διατάξεων για το εφαρμοστέο δίκαιο, ο οποίος διατυπώνεται στο γράμμα του ίδιου του κανονισμού.
Επιπλέον, το Δικαστήριο κρίνει ότι σύμφωνα με τον γενικό σκοπό του ως άνω κανονισμού, ο οποίος συνίσταται στην αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων που εκδίδονται στα κράτη μέλη σε υποθέσεις κληρονομικής διαδοχής και ο οποίος συναρτάται με την αρχή της ενότητας της κληρονομίας, ο κανονισμός αυτός αποσκοπεί στην αποτροπή της εκδόσεως ασυμβίβαστων αποφάσεων σε διαφορετικά κράτη μέλη.
Το Δικαστήριο τονίζει ότι η ερμηνεία του άρθρου 4 του εν λόγω κανονισμού σύμφωνα με την οποία η διάταξη αυτή καθορίζει τη διεθνή δικαιοδοσία των δικαστηρίων των κρατών μελών όσον αφορά τις διαδικασίες εκδόσεως των εθνικών κληρονομητηρίων συμβάλλει, προς το συμφέρον την ορθής απονομής της δικαιοσύνης εντός της Ένωσης, στην επίτευξη του σκοπού αυτού, περιορίζοντας το ενδεχόμενο διεξαγωγής παράλληλων διαδικασιών ενώπιον των δικαστηρίων διαφορετικών κρατών μελών και αποτρέποντας τις αντιφάσεις που θα μπορούσαν να προκύψουν από τις διαδικασίες αυτές.
Αντιθέτως, κατά το Δικαστήριο, η υλοποίηση των σκοπών του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012 θα διακυβευόταν αν, σε περίπτωση όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, γινόταν δεκτό ότι οι διατάξεις του κεφαλαίου II του κανονισμού αυτού, και ιδίως το άρθρο 4, έχουν την έννοια ότι δεν καθορίζουν τη διεθνή δικαιοδοσία των κρατών μελών όσον αφορά τις διαδικασίες σχετικά με την έκδοση εθνικών κληρονομητηρίων.
Το Δικαστήριο αποφαίνεται έτσι ότι το άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012 έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε ρύθμιση κράτους μέλους, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, η οποία προβλέπει ότι, ακόμη και αν ο κληρονομούμενος δεν είχε, κατά τον χρόνο του θανάτου του, τη συνήθη διαμονή του στο κράτος μέλος αυτό, τα δικαστήριά του έχουν εντούτοις διεθνή δικαιοδοσία για την έκδοση εθνικού κληρονομητηρίου σε περίπτωση κληρονομικής διαδοχής με διασυνοριακές επιπτώσεις, όταν στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους βρίσκονται αντικείμενα της κληρονομίας ή ο κληρονομούμενος είχε την ιθαγένεια του ίδιου κράτους μέλους.
Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA
