Σύζυγος που επιζεί: Τα δικαιώματά της/του στην κληρονομία

Ορέστης Σεϊμένης – Αλεξάνδρα Γεράγγελου

Ο/η σύζυγος που επιζεί έχει δικαιώματα στην κληρονομιαία περιουσία που αφήνει ο κληρονομούμενος άλλος σύζυγος. Τα δικαιώματα αυτά εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες: Eάν υπάρχουν όχι παιδιά, εάν υπάρχουν ή όχι άλλοι συγγενείς, τι βαθμό συγγενείας είχαν οι συγγενείς με τον κληρονομούμενο, εάν υπάρχει σε εκκρεμότητα αγωγή διαζυγίου, εάν δικαιούται κάποια περιουσιακά στοιχεία απαραίτητα για την περαιτέρω επιβίωσή του/της, κλπ.

Εάν δεν υπάρχει διαθήκη του κληρονομούμενου συζύγου, τότε οι περιπτώσεις που μπορεί να προκύψουν και αφορούν τα δικαιώματα του/της συζύγου που επιζεί είναι τα παρακάτω:

1. Πότε ο/η σύζυγος που επιζεί  δικαιούται το 1/4 της κληρονομίας

“Εκείνος από τους συζύγους που επιζεί καλείται, ως κληρονόμος εξ αδιαθέτου, με τους συγγενείς της πρώτης τάξης (δηλαδή με τους κατιόντες πρώτου βαθμού που είναι τα τέκνα).

(τα τέκνα κληρονομούν τα υπόλοιπα ¾ της κληρονομιάς κατ’ ισομοιρία). Άρθρο 1820 Α.Κ.

2. Πότε ο/η σύζυγος που επιζεί  δικαιούται το 50% (το μισό) της κληρονομίας

“Εκείνος από τους συζύγους που επιζεί καλείται, ως κληρονόμος εξ αδιαθέτου, με τους συγγενείς των άλλων τάξεων (όταν δεν υπάρχουν συγγενείς της πρώτης τάξης, τα παιδιά) στο μισό της κληρονομίας. (Δηλαδή: οι άλλοι συγγενείς κληρονομούν το υπόλοιπο  50% της κληρονομίας). Άρθρο 1820 Α.Κ.

3. Πότε ο/η σύζυγος που επιζεί δικαιούται το 100% της κληρονομίας

Αν δεν υπάρχουν συγγενείς της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης τάξης, ο σύζυγος που επιζεί καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος σε ολόκληρη την κληρονομία.(Δες και άρθρα 1816, 1820, 1822, Α.Κ.)

4. Πότε ο/η σύζυγος που επιζεί δεν δικαιούται τίποτα από την κληρονομία

“Το κληρονομικό δικαίωμα, καθώς και το δικαίωμα στο «εξαίρετο» (δείτε παρακάτω στην παρ. 5) του συζύγου που επιζεί αποκλείονται, αν ο κληρονομούμενος, έχοντας βάσιμο λόγο διαζυγίου, είχε ασκήσει την αγωγή διαζυγίου κατά του/της συζύγου του” πριν το θάνατό του. Άρθρο 1822 Α.Κ.

(Δες και άρθρα 1816, 1820, 1821, Α.Κ.)

5. Τι άλλο δικαιούται από την κληρονομιά ο/η σύζυγος που επιζεί. Τι είναι το «εξαίρετο» 

Επιπλέον, ο /η σύζυγος που επιζεί παίρνει από την κληρονομιά ως εξαίρετο, ανεξάρτητα από την τάξη με την οποία καλείται,

– τα έπιπλα,
– τα σκεύη,
– τα αυτοκίνητα
– τα ενδύματα
– και άλλα τέτοια οικιακά αντικείμενα και οικοσκευές που τα χρησιμοποιούσαν είτε μόνος εκείνος που επιζεί είτε και οι δύο σύζυγοι. Όλα αυτά αποτελούν το «εξαίρετο».
– (Δεν περιλαμβάνονται στο εξαίρετο βιβλιοθήκες ή άλλα αντικείμενα που συνδέονται με την άσκηση επαγγέλματος της/του θανόντος συζύγου).
Αν όμως υπάρχουν τέκνα του συζύγου που πέθανε, λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τους, εφόσον το επιβάλλουν οι ειδικές περιστάσεις για λόγους επιείκειας”. Άρθρο 1820 Α.Κ.
(Δες και άρθρα 1816,1821, 1822, Α.Κ.)

6. Μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία ο/η σύζυγος που επιζεί;

Η αποποίηση μπορεί και πρέπει να γίνει για το σύνολο της κληρονομιαίας περιουσίας: δηλαδή της κινητής και ακίνητης. Μερική αποποίηση μόνο για την ακίνητη περιουσία δεν είναι δυνατή από τον νόμο.

Αν αποδεχθεί κάποιος ένα μέρος της κληρονομιάς θεωρείται ότι αποδέχεται ολόκληρη την κληρονομιαία περιουσία (παθητικό και ενεργητικό της).

Επομένως για να πάρει «το εξαίτερο» (δείτε παραπάνω περίπτωση 5) ο σύζυγος που επιζεί πρέπει να αποδεχθεί το σύνολο της κληρονομίας. Eπομένως δεν υπάρχει δυνατότητα  στον επιζώντα σύζυγο να αποποιηθεί  την ακίνητη  περιουσία  και να αποδεχθεί μόνο την κινητή (το εξαίρετο)

Α.Κ.1966
Α.Κ. 1820
Α.Κ. 1822
ΠΟΛ.1042/28.2.1990

7. Οι απαλλαγές από τον φόρο κληρονομιάς ή κληροδοσίας μέχρι ποσού 400.000€ των περιουσιακών στοιχείων που αποκτούν σύζυγος και ανήλικα τέκνα του κληρονομουμένου. Προϋποθέσεις έγγαμης συμβίωσης τουλάχιστο 5 ετών.

Η απόκτηση περιουσιακών στοιχείων:

– μέχρι του ποσού των 400.000€ ανά δικαιούχο,
– εφόσον δικαιούχοι είναι σύζυγος και ανήλικα τέκνα του κληρονομουμένου.
– εφόσον παρέχεται η απαλλαγή αυτή, κατά τον υπολογισμό του φόρου, δεν ισχύει το πρώτο αφορολόγητο κλιμάκιο της κλίμακας της ίδιας αυτής παραγράφου και περιορίζονται αντίστοιχα τα επόμενα κλιμάκια.
– Η απαλλαγή για τον επιζώντα σύζυγο παρέχεται εφόσον η έγγαμη συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον 5 ετών.

Ν. 2961/2001άρθρο 25 παρ.2ζ

Η ΙΣΧΥΟΥΣΑ ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΩΝ:

Ν. 2961/2001άρθρο 25 παρ.2ζ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΠΟΥ  ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΦΟΡΟΛΟΓΗΤΟΥ ΤΩΝ 400.000€ (ανά δικαιούχο) :

Ν. 2961/2001 άρθρο 25 παρ.2ζ

Σ.Σ. Στην περίπτωση αυτή ο/η σύζυγος ωφελείται (δεν πληρώνει) 6.500€