Πριν από 37 χρόνια, το 1981, είχε αποφασιστεί να ιδρυθούν στο Λεκανοπέδιο Αττικής δύο ακόμα Πρωτοδικεία. Ενα στο Περιστέρι και ένα στο Χαλάνδρι. Πρόσφατα, ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής εξήγγειλε ότι μετά τόσα χρόνια, αυτά τα Πρωτοδικεία θα γίνουν και ότι το υδροκέφαλο και δυσλειτουργικό Πρωτοδικείο της Αθήνας, το μεγαλύτερο δικαστήριο σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα «σπάσει» στα τρία για να διευκολυνθούν οι πολίτες του πολύπαθου Λεκανοπεδίου.
Η εξαγγελία Κοντονή προκάλεσε αμέσως τη σκληρή αντίδραση του δικηγορικού σώματος αλλά και των δικαστών. Οι δικηγόροι μάλιστα έκαναν δημοψήφισμα –ψήφισαν περίπου 9.000– και το 90% εξ αυτών είπε «όχι» στην υπουργική εξαγγελία. Οι λόγοι των αντιδράσεων, κυρίως των δικαστών, αλλά και των δικηγόρων, εστιάστηκαν, όπως επίσημα ανακοίνωσαν ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας (ΔΣΑ) και η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων, στο ότι η υπουργική εξαγγελία θεωρήθηκε ως «λόγια του αέρα», δεν συνοδεύθηκε από κάποια μελέτη, κάποιο σχέδιο, στοιχεία για χρηματοδότηση του εγχειρήματος και τέλος πάντων, όπως αναφέρθηκε, ήρθε σε μια εποχή που δεν υπάρχει… ευρώ για τη Δικαιοσύνη.
Οι ελλείψεις
Ο Δικηγορικός Σύλλογος και η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων, περιγράφοντας τη δεινή, από οικονομικής πλευράς, κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο Πρωτοδικείο της Αθήνας, έφεραν στο φως σοκαριστικά στοιχεία. Ο μεν ΔΣΑ ανέφερε ότι καλύπτει έξοδα του δικαστηρίου σε χαρτί, ενώ η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων ανακοίνωσε ότι κάθε χρόνο δίνει 20.000 ευρώ από τις εισφορές των μελών της ώστε να λειτουργούν στα δικαστήρια της πρώην Σχολής Ευελπίδων φωτοτυπικά μηχανήματα, που ξεμένουν και από χαρτί και από μελάνι.
Ο πρόεδρος του ΔΣΑ Δημήτρης Βερβεσός έδωσε στη δημοσιότητα σύμβαση γιατρού στο Πρωτοδικείο που τον πληρώνει ο Σύλλογος. Επίσης, αναφέρθηκε σε σειρά δράσεων που πραγματοποιεί ο ΔΣΑ για κάλυψη άμεσων αναγκών του Πρωτοδικείου, ενώ περιέγραψε με μελανά χρώματα προβλήματα υποδομών στην Ευελπίδων και σε άλλα δικαστικά μέγαρα της πρωτεύουσας.
Από την πλευρά του, το υπουργείο Δικαιοσύνης υποστήριξε την ανάγκη να υπάρξουν νέα Πρωτοδικεία στο Λεκανοπέδιο, να σπάσει στα τρία το Πρωτοδικείο της Αθήνας, να εξυπηρετηθούν οι πολίτες και να επιταχυνθεί η απονομή της Δικαιοσύνης κάνοντας λόγο σε ό,τι αφορά τους δικηγόρους για συνδικαλιστικού τύπου αντιδράσεις.
Σε κάθε περίπτωση, η ίδρυση νέων Πρωτοδικείων στην Αττική που είχε αποφασιστεί πριν από περίπου τέσσερις δεκαετίες, όπως φαίνεται, ούτε και σήμερα έτυχε, παρά το ότι είναι σωστή, σοβαρής αντιμετώπισης, έτσι τουλάχιστον όπως εξαγγέλθηκε και όπως προετοιμάστηκε. Ομως, έφερε στην επιφάνεια το τεράστιο από πολλές πλευρές θέμα της δικαστικής χωροταξίας. Δηλαδή της κατανομής των δικαστηρίων ανά την επικράτεια, θέμα που έως πρότινος ήταν άγνωστη έννοια και για το πολιτικό προσωπικό και για τις τοπικές κοινωνίες.
Αν όμως για ολόκληρη την Αττική, πλην Πειραιά, το Πρωτοδικείο είναι ένα και… γιγάντιο, υπάρχουν νομοί που διαθέτουν δύο και τρία Πρωτοδικεία τα οποία μπορεί και να απέχουν λίγα χιλιόμετρα. Η ίδρυση δικαστηρίων γενικά καθορίστηκε στη χώρα μας –όπως προκύπτει από μια πρόχειρη ανάγνωση του δικαστικού χάρτη–, από το αν συγκεκριμένες περιοχές είχαν την τύχη στο παρελθόν να διαθέτουν πολιτικούς με επιρροή στις αποφάσεις που διαπνέονταν από τοπικιστικό πνεύμα και ήταν οπαδοί μοντέλων πελατειακής σχέσης.
Τα παραδείγματα ανορθολογικής ανάπτυξης των δικαστηρίων πολλά και χαρακτηριστικά. Ο νομός Αχαΐας διαθέτει τρία Πρωτοδικεία, η Αιτωλοακαρνανία δύο, ένα το Αγρίνιο και ένα το Μεσολόγγι. Η Κυπαρισσία έχει δικό της Πρωτοδικείο, η Καλαμάτα επίσης, ενώ τα Ειρηνοδικεία της Αττικής είναι πολλά και διάσπαρτα σε Καλλιθέα, Μαρούσι, Χαλάνδρι, Περιστέρι και σε πολλούς άλλους δήμους.
Ποτέ δεν ελήφθη υπόψη για την ίδρυση ενός δικαστηρίου ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες που καλύπτει, πόσο κοστίζει η λειτουργία του, τι όγκο υποθέσεων διεκπεραιώνει, αν επιβαρύνει χωρίς λόγο τις κρατικές δαπάνες. Ενδεικτικό το παράδειγμα που ανέφερε στην «Κ» ο επί χρόνια γενικός γραμματέας του υπουργείου Δικαιοσύνης Νικόλας Κανελλόπουλος, επί των ημερών του οποίου, το 2012 καταργήθηκαν για πρώτη φορά σε όλη την επικράτεια 300 Ειρηνοδικεία.
Τα περισσότερα από αυτά, όπως επισημαίνει ο κ. Κανελλόπουλος, δεν είχαν παρά ελάχιστες υποθέσεις κάθε χρόνο, άλλα ήταν σχεδόν κλειστά, οι ειρηνοδίκες δεν έμεναν καν στην έδρα των Ειρηνοδικείων, αλλά υπήρχαν και κόστιζαν στο κράτος χωρίς να εξυπηρετούν τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και να διευκολύνουν την απονομή της Δικαιοσύνης.
Λόγοι… κύρους
Αλλοτε πάλι η ίδρυση ενός δικαστηρίου προβλήθηκε ως απόλυτη απαίτηση τοπικών κοινωνιών για λόγους… κύρους, όπως για παράδειγμα σε νομούς της Κρήτης, όπου κατά καιρούς είχε ξεσπάσει πόλεμος για την ίδρυση Πρωτοδικείων, ενώ η Πελοπόννησος ως το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα της «παλιάς» Ελλάδας διαθέτει τα περισσότερα Πρωτοδικεία από κάθε άλλη περιοχή της χώρας, δώδεκα συνολικά.
Βέβαια, αυτή η εικόνα, εν έτει 2018, μοιάζει για όσους θέλουν να βλέπουν τη χώρα με ορίζοντα μέλλοντος παράλογη και η ανάγκη λήψης τολμηρών αποφάσεων θεωρείται κάτι περισσότερο από αναγκαία.
Το παράδειγμα της Γαλλίας είναι χαρακτηριστικό. Πριν από λίγα χρόνια, το 2007, και παρά τις σκληρές αντιδράσεις, το υπουργείο Δικαιοσύνης προχώρησε σε μαζικές συγχωνεύσεις δικαστηρίων, με αποτέλεσμα ένα στα τέσσερα δικαστήρια να κλείσει και στη συνέχεια ελάχιστα από αυτά να επανασυσταθούν. Στη χώρα μας, έστω και αργά, με καθυστερήσεις, παθογένειες, αναχρονισμούς και την ύπαρξη πελατειακών λογικών, ομάδα δικαστικών λειτουργών προχώρησε πρόσφατα σε ουσιαστική και σοβαρή μελέτη, με προτάσεις ρεαλιστικές για εκσυγχρονισμό σε ό,τι αφορά την αλλαγή του δικαστικού μας χάρτη σε όλους τους κλάδους της Δικαιοσύνης, της ποινικής και της διοικητικής.
Σημαίνοντες παράγοντες της Δικαιοσύνης, όπως ο επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ Χρήστος Γεραρής, η σημερινή γενική επίτροπος Επικρατείας των Διοικητικών Δικαστηρίων Ευτυχία Φουντουλάκη, ο σύμβουλος του ΣτΕ Μιχάλης Πικραμένος, οι δικαστές Αλκιβιάδης Φερεσιάδης και Σπυρίδων Καποδίστριας αλλά και ο εισαγγελέας Λάμπρος Τσόγκας υπέβαλαν ρεαλιστικές προτάσεις, περιγράφοντας παράλληλα τα παράλογα της σημερινής κατάστασης και τονίζοντας πως χρειάζεται πολιτική βούληση για να αλλάξει η εικόνα του δικαστικού χάρτη.
