Στις 20 Αυγούστου η Ελλάδα πρόκειται να ολοκληρώσει το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης. Η χώρα έχει υψηλό δημόσιο χρέος – σχεδόν 180% του ΑΕΠ – και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης είναι διχασμένες για το πόση ελάφρυνση πρέπει να πάρει, όπως μεταδίδει το πρακτορείο Bloomberg. Χωρίς ένα μεγάλο πακέτο νέων παραχωρήσεων, το χρέος της Ελλάδας είναι απίθανο να σταθεροποιηθεί.
Οι δανειστές αναζητούν διαβεβαιώσεις, ότι η Ελλάδα δεν θα επιστρέψει στις δαπάνες που οδήγησαν την οικονομία στα πρόθυρα κατάρρευσης το 2009.
Είναι η οικονομία αρκετά δυνατή για μία ομαλή έξοδο από το πρόγραμμα διάσωσης;Δεν είναι σαφές. Μεταξύ 2008 και 2016, η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 28%, σημειώνοντας μία από τις πιο βαθιές πτώσεις της μοντέρνας ιστορίας. Τελευταία βέβαια η οικονομία πηγαίνει καλύτερα, σε πορεία για ανάπτυξη κατά 1,9% φέτος, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι επενδυτές έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη, δίνοντας την ευκαιρία στην Αθήνα να επιστρέψει στην αγορά ομολόγων, ενώ η απόδοση του 10ετούς ομολόγου έχει υποχωρήσει στο περίπου 4,5%. Ωστόσο, τα χρέη της Ελλάδας δεν δείχνουν βιώσιμα μακροπρόθεσμα, γεγονός που κάνει την ανάκαμψη ευάλωτη.
Γιατί η Ελλάδα χρειάστηκε τόσα πολλά προγράμματα διάσωσης;Η ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παρείχαν μαζί τρία πακέτα οικονομικής βοήθειας (το 2010, 2012 και 2015), με συνολικά περισσότερα από 300 δισ. ευρώ (348 δισ. δολάρια) σε δεσμεύσεις, αν και το ΔΝΤ σταμάτησε να εκταμιεύει μετρητά μετά το δεύτερο πακέτο και προσφέρει μόνο τεχνική βοήθεια.
Όλα αυτά τα προγράμματα έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή. Και αυτό, επειδή εν μέρει τα πρώτα δύο προγράμματα υποτίμησαν τις επιπτώσεις που θα είχαν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας οι αυξήσεις φόρων και οι περικοπές δαπανών και εν μέρει επειδή οι ελληνικές κυβερνήσεις καθυστέρησαν να περάσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα προσέλκυαν επενδύσεις.
Τι έκανε η Ελλάδα για να διαχειριστεί τα προβλήματα του προϋπολογισμού της;Αρκετά έχουν γίνει για τη βελτίωση του, αν και επίσης οδήγησαν σε παρατεταμένη ύφεση. Το 2009, το έλλειμμα στον προϋπολογισμό ήταν στο 15,8% του ΑΕΠ. Πέρυσι, η Ελλάδα είχε πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 4,2% και συνολικά πλεόνασμα 0,8% του εθνικού εισοδήματος.
Υπό την πίεση των δανειστών, η Ελλάδα έχει κάνει κάποια πρόοδο στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αναγνώρισε το εμφανώς αναποτελεσματικό σύστημα είσπραξης φόρων και ανέστειλε τις συλλογικές συμβάσεις μισθών που είχαν αυξήσει τα εργατικά κόστη και υπονόμευαν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
Τι άλλο πρέπει να κάνει η Ελλάδα;Πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ καλούσε τους Έλληνες ηγέτες να συνεχίσουν τη βελτίωση των διαδικασιών πτώχευσης, έτσι ώστε οι εταιρείες να μπορούν να κλείνουν με λιγότερα προβλήματα· να κάνουν πιο σαφείς τις ρυθμίσεις και να τις επιβάλουν με μεγαλύτερη διαφάνεια· επίσης να μειώσουν τα εμπόδια για την είσοδο στην αγορά.
Η Ελλάδα θα μπορούσε να κάνει περισσότερα όσον αφορά την επιτάχυνση των νομικών διαδικασιών που καθυστερούν τις επενδύσεις. Η έκθεση του ΟΟΣΑ απαιτεί περισσότερα μέτρα για την αντιμετώπιση των υψηλότερων επιπέδων φτώχειας και των επισφαλών δανείων στις τράπεζες.
Είναι η Ευρώπη ενωμένη για το τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια;Μάλλον όχι. Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης μείωσαν τη βραχυπρόθεσμη επιβάρυνση με την επιμήκυνση των ωριμάνσεων του χρέους, τη μείωση των επιτοκίων και την παροχή γενναιόδωρων περιόδων χάριτος.
Τον Ιούνιο του 2017, οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης υποσχέθηκαν περαιτέρω βήματα για να διασφαλίσουν ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας είναι βιώσιμο – διαφοροποιούνται ωστόσο ως προς το πόσο μακριά πρέπει να πάνε.
Η Γαλλία θέλει να πληρώνει η Ελλάδα περισσότερα τις καλές εποχές και λιγότερα αν η οικονομία επιβραδύνεται. Η Γερμανία αποδέχεται αυτή την αρχή αλλά επιλέγει ένα πιο αυστηρό σύστημα: Τα μέτρα ελάφρυνσης δεν θα πρέπει να είναι αυτόματα και τα κοινοβούλια πρέπει να έχουν λόγο για το αν η Ελλάδα έχει κάνει αρκετά έτσι ώστε να αξίζει περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους.
Μία ομάδα εμπειρογνωμόνων οικονομολόγων υποστηρίζει ότι κανένα από τα μέτρα που θεωρούνται ως καλά μέχρι σήμερα, ακόμη και αν «τεντωθεί» ως προς τα όρια του, θα οδηγήσει τα χρέη της Ελλάδας σε αξιόπιστο και βιώσιμο καθοδικό μονοπάτι.
Ποια είναι η θέση του ΔΝΤ;Μέχρι σήμερα, το ΔΝΤ έχει αρνηθεί να πάρει μέρος σε νέα οικονομική βοήθεια, υποστηρίζοντας ότι οι τρέχουσες προτάσεις για ελάφρυνση του χρέους δεν πηγαίνουν αρκετά μακριά.
Ενώ κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα η Γερμανία, επιθυμούν τη «σφραγίδα» του ΔΝΤ – πιστεύοντας ότι θα βοηθήσει να ηρεμήσουν οι φόβοι των επενδυτών για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους – οι συντηρητικοί Γερμανοί με τη μεγάλη επιρροή πρόσφατα υποχώρησαν από τις απαιτήσεις τους για την εμπλοκή του ΔΝΤ.
Ωστόσο, το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών εξακολουθεί να θεωρεί «απαραίτητο» τον ρόλο του Ταμείου.
Προκαλούν ακόμη ανησυχίες οι ελληνικές τράπεζες;Ναι. Τα κόκκινα δάνεια αποτελούν περίπου το 50% των assets – περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι μεγαλύτερες τράπεζες της Ελλάδας έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί τρεις φορές από την έναρξη της κρίσης χρέους και το stress test που έγινε φέτος από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έδειξε ότι το κεφάλαιο τους είναι σήμερα αρκετό για να αντιμετωπίσει μία μεσαίου μεγέθους αρνητική εξέλιξη. Ωστόσο άλλοι αναλυτές διαφωνούν, βάζοντας το ερώτημα της ποιότητας του τραπεζικού κεφαλαίου.
