Παρά το γεγονός ότι οι τράπεζες ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στους στόχους μείωσης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, η πορεία μείωσής τους χαρακτηρίζεται αργή. Είναι ενδεικτικό ότι κατά το 2017, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, τα ανοίγματα αβέβαιης είσπραξης διαμορφώθηκαν σε 30,5 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου στο ίδιο μέγεθος που ήταν και στο τέλος του 2016.
Ο προβληματισμός εντείνεται και από το γεγονός ότι τον Σεπτέμβριο θα τεθούν νέοι, πιο φιλόδοξοι στόχοι για την αποκλιμάκωση των NPEs με στόχο να υποχωρήσουν στο 18%-19% μετά το 2020 και στο 6,5% μέχρι το 2022.
Στο πλαίσιο αυτό οι τράπεζες κινητοποιούνται για να γίνουν πιο αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση των προβληματικών δανείων, καθώς έχουν φτάσει πλέον στον λεγόμενο «σκληρό πυρήνα» των κόκκινων δανείων. Στο τέλος Μαρτίου 2018 τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα διαμορφώθηκαν στα 92,4 δισ. ευρώ, από 101,8 δισ. τον Ιούνιο του 2017. Η μείωση προήλθε κυρίως λόγω των διαγραφών ύψους 8,1 δισ., στις οποίες προχώρησαν πέρυσι οι τράπεζες. Ωστόσο, ο SSM φρέναρε τις διαγραφές υποδεικνύοντας πωλήσεις χαρτοφυλακίων προβληματικών δανείων, επιλογή ακριβή για τις τράπεζες καθώς έχει κεφαλαιακές επιπτώσεις.
Στον «σκληρό πυρήνα» των κόκκινων δανείων υπάρχουν περίπου 10 δισ. επιχειρηματικά δάνεια μεγάλων εταιρειών που έχουν δοθεί και από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες. Πρόκειται για τον γόρδιο δεσμό των επιχειρηματικών δανείων, καθώς οι τράπεζες αντιμετωπίζουν την κάθε περίπτωση ξεχωριστά και με διαφορετική οπτική, ανάλογα με τον βαθμό έκθεσης, το είδος των εξασφαλίσεων κ.λπ. Για τις συγκεκριμένες περιπτώσεις οι προσπάθειες να βρεθούν κοινά αποδεκτές λύσεις για την αναδιάρθρωση των δανείων επικεντρώνονται μέσω του NPL Forum, δηλαδή της διατραπεζικής επιτροπής που αναζητεί συμβιβαστικές κοινές λύσεις για μεγάλες επιχειρήσεις με μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα σε αρκετές τράπεζες. Η συγκεκριμένη επιτροπή έχει ασχοληθεί μέχρι τώρα με κάτι λιγότερο από 100 περιπτώσεις μεγάλων εταιρειών.
Ταυτόχρονα, για την αντιμετώπιση των επιχειρηματικών προβληματικών δανείων οι τράπεζες περιμένουν με ενδιαφέρον τα πρώτα αποτελέσματα από τη διαχείριση του Solar Project. Πρόκειται για το πακέτο επιχειρηματικών δανείων ύψους 2 δισ. ευρώ που έχουν χορηγηθεί και από τις τέσσερις τράπεζες και το οποίο μετά από διαγωνισμό ανέλαβε να διαχειριστεί η doBank. Οπως αναφέρουν τραπεζικές πηγές, αν η διαχείρισητης της ιταλικής do Bank (ξεκινά τον Σεπτέμβριο) , που έχει μεγάλη εμπειρία και διαθέτει κεφάλαια, αρχίσει να φέρνει αξιόλογα αποτελέσματα, οι τράπεζες σκοπεύουν να αναθέσουν για διαχείριση το 2019 επιπλέον προβληματικά επιχειρηματικά δάνεια ύψους 6 δισ. ευρώ.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στις περιπτώσεις των κόκκινων δανείων που έχουν υπαχθεί στο καθεστώς των διατάξεων του νόμου Κατσέλη. Πρόκειται για δάνεια ύψους περίπου 18 δισ. ευρώ – κυρίως στεγαστικά, καταναλωτικά, όπως και δάνεια μικρών επιχειρήσεων. Τα στελέχη των τραπεζών θεωρούν τα προβληματικά στεγαστικά το σημαντικότερο πρόβλημα γιατί δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με το μοναδικό μέχρι στιγμής αποτελεσματικό όπλο στη μάχη των ΝPLs, αυτό των πλειστηριασμών, αφού για τις τράπεζες είναι εκτός συζήτησης να πάρουν από δανειολήπτες μικρές πρώτες κατοικίες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 40% των προβληματικών δανείων της λιανικής τραπεζικής (στεγαστικά, καταναλωτικά και πολύ μικρές επιχειρήσεις) έχει υπαχθεί στις διατάξεις του νόμου Κατσέλη. Μια σοβαρή προσπάθεια για να αντιμετωπιστούν οι περιπτώσεις του νόμου Κατσέλη γρήγορα και αποτελεσματικά έγινε από τη Συντονιστική Επιτροπή για τα NPL της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών (ΕΕΤ), στην οποία προεδρεύει ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Εurobank Θεόδωρος Καλαντώνης.
Η επιτροπή εργάστηκε πάνω στις πρόσφατες αλλαγές στον νόμο Κατσέλη και «έχτισε» ένα ειδικό μοντέλο που προσφέρει με αυτόματες διαδικασίες κούρεμα στις οφειλές των δανειοληπτών. Μετά τις αλλαγές στη νομοθεσία, οι τράπεζες μπορούν πλέον να ανατρέξουν στα περιουσιακά στοιχεία των δανειοληπτών και να ελέγξουν από τα Ε9 που έχουν καταθέσει οι πελάτες όταν πήραν τα δάνεια αν έχουν άλλα ακίνητα στην ιδιοκτησία τους. Επίσης μπορούν να διασταυρώσουν την ύπαρξη ή μη καταθέσεων σε άλλες τράπεζες. Μάλιστα μέσω του «Τειρεσία» η επιτροπή δημιούργησε και τις κατάλληλες υποδομές για να προχωρήσουν σε κοινή διαχείριση δανείων.
Ο αλγόριθμος
Η Συντονιστική Επιτροπή για τα NPLs της ΕΕΤ εξέλιξε έναν αλγόριθμο που ενσωματώνει σειρά στοιχείων και επιδιώκει, στον βαθμό που αυτό είναι δυνατόν, να προσεγγίσει με αυτοματοποιημένες διαδικασίες την κατάληξη που θα έχει το αίτημα ενός εκάστου των δανειοληπτών που τελούν υπό την προστασία του νόμου Κατσέλη. Πιστεύουν ότι πλέον είναι σε θέση να ξεχωρίσουν πιο εύκολα και σωστά την ήρα από το στάρι και να εντοπίσουν τις περιπτώσεις των δανειοληπτών που κάνουν δόλια χρήση των διατάξεων του νόμου Κατσέλη.
Βάσει της συγκεκριμένης πρακτικής, η τράπεζα που έχει τη μεγαλύτερη οφειλή -γιατί πολλοί δανειολήπτες έχουν σε διαφορετικές τράπεζες ταυτόχρονα π.χ. στεγαστικό και καταναλωτικά δάνεια- θα προτείνει στον δανειολήπτη εκ μέρους και των άλλων τραπεζών κούρεμα ανάλογα με τα αποτελέσματα που θα δίνει ο αλγόριθμος. Ειδικά για τα στεγαστικά, το κούρεμα μπορεί να φτάνει μέχρι και το 50% της συνολικής οφειλής και για τα καταναλωτικά και τα δάνεια πολύ μικρών επιχειρήσεων μέχρι και το 85%.
Το πλεονέκτημα είναι ότι σε αυτή την περίπτωση δεν θα χρειάζεται να περιμένουν την έκδοση δικαστικής απόφασης και με την άμεση τακτοποίηση θα αποκαθίσταται το πιστωτικό προφίλ του δανειολήπτη. Στις τράπεζες εκτιμούν ότι η συγκεκριμένη πρακτική, που ξεκινά ήδη να εφαρμόζεται δοκιμαστικά αυτόν τον μήνα σε αστικά κέντρα και θα προωθηθεί σε μαζική κλίμακα αρχές Σεπτεμβρίου, μπορεί να δώσει λύση μέχρι και για το 20% των περιπτώσεων που τελούν υπό τις διατάξεις του νόμου Κατσέλη. Αν αποδειχθεί και στην πράξη η αποτελεσματικότητα, οι τράπεζες εκτιμούν ότι θα δοθεί μεγάλη ώθηση στις περιπτώσεις δανειοληπτών του νόμου Κατσέλη.
του Αλέξανδρου Κασιμάτη
