Τι είναι η νομοθεσία θωράκισης;
Η ΕΕ εξέδωσε τη νομοθεσία θωράκισης το 1996 (κανονισμός 96/2271), ως απάντηση στη νομοθεσία που θέσπισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) για την επιβολή εξωεδαφικών κυρώσεων. Στόχος της είναι να αντισταθμίσει τα αποτελέσματα των κυρώσεων των ΗΠΑ στους οικονομικούς φορείς της ΕΕ που διατηρούν νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες με τρίτες χώρες. Η νομοθεσία θωράκισης αποτελεί σημαντικό επίτευγμα ενιαίας δράσης της ΕΕ κατά της εξωεδαφικής νομοθεσίας τρίτων χωρών.
Με ποιον τρόπο λειτουργεί η νομοθεσία θωράκισης;
Η νομοθεσία θωράκισης ισχύει ως προς την εξωεδαφική νομοθεσία που αναφέρεται στο παράρτημά της σχετικής νομοθετικής πράξης («καταχωρημένη εξωεδαφική νομοθεσία»).
Απαγορεύει στους κατοίκους και τις εταιρείες («οικονομικοί φορείς») της ΕΕ να συμμορφώνονται με την καταχωρημένη εξωεδαφική νομοθεσία, εκτός εάν λάβουν κατ’ εξαίρεση σχετική άδεια από την Επιτροπή· επιτρέπει στους οικονομικούς φορείς της ΕΕ να αποζημιώνονται για ζημίες που προκαλούν φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή οντότητες λόγω της εφαρμογής της εν λόγω νομοθεσίας· και ακυρώνει τα αποτελέσματα στην ΕΕ κάθε αλλοδαπής δικαστικής απόφασης που βασίζεται στην εξωεδαφική νομοθεσία.
Οι οικονομικοί φορείς της ΕΕ πρέπει να ενημερώνουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ―εντός 30 ημερών από τη λήψη των σχετικών πληροφοριών― σχετικά με κάθε γεγονός που απορρέει από την καταχωρημένη εξωεδαφική νομοθεσία και το οποίο θίγει τα οικονομικά ή χρηματοπιστωτικά τους συμφέροντα.
Γιατί επικαιροποιήθηκε η νομοθεσία θωράκισης;
Το έναυσμα για την επικαιροποίηση δόθηκε από τη μονομερή απόφαση των ΗΠΑ, της 8ης Μαΐου 2018, για εκ νέου επιβολή εξωεδαφικών κυρώσεων κατά του Ιράν (ύστερα από μεταβατικές περιόδους 90 και 180 ημερών, δηλ. μετά τις 6 Αυγούστου 2018 και τις 4 Νοεμβρίου 2018) ταυτόχρονα με την αποχώρησή τους από το κοινό ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης (ΚΟΣΔ), το οποίο είχε υπογραφεί το 2015 μεταξύ του Ιράν αφενός, και της Κίνας, της Γαλλίας, της Ρωσίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας, των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφετέρου. Ορισμένες από τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν εκ νέου έχουν εξωεδαφικά αποτελέσματα και ενδέχεται να επηρεάσουν τους οικονομικούς φορείς της ΕΕ που διενεργούν νόμιμες επιχειρηματικές συναλλαγές με το Ιράν.
Πώς τροποποιείται η νομοθεσία θωράκισης;
Η ΕΕ τροποποίησε το παράρτημα της νομοθεσίας θωράκισης προσθέτοντας στο πεδίο εφαρμογής του τον κατάλογο των εξωεδαφικών κυρώσεων που επέβαλαν εκ νέου οι ΗΠΑ στο Ιράν.
Η τροποποίηση έγινε βάσει του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού της Επιτροπής, ο οποίος εγκρίθηκε από την Επιτροπή στις 6 Ιουνίου 2018 και επί του οποίου ούτε το Συμβούλιο ούτε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασαν αντιρρήσεις κατά τη δίμηνη περίοδο ελέγχου που προβλεπόταν για τον σκοπό αυτό. Ο κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός θα δημοσιευτεί και θα τεθεί σε ισχύ στις 7 Αυγούστου.
Για τι είδους ζημίες μπορούν να ζητήσουν αποζημίωση οι οικονομικοί φορείς της ΕΕ;
Σύμφωνα με τη νομοθεσία θωράκισης, οι οικονομικοί φορείς της ΕΕ μπορούν «να ζητούν αποζημίωση, συμπεριλαμβανομένων των δικαστικών εξόδων, για τις ζημίες που υπέστησαν συνεπεία της εφαρμογής των νόμων που προσδιορίζονται στο παράρτημα ή των μέτρων που βασίζονται σ’ αυτούς ή απορρέουν από αυτούς».
Από ποιον μπορούν να αξιώσουν αποζημίωση οι οικονομικοί φορείς της ΕΕ;
Σύμφωνα με τη νομοθεσία θωράκισης, οι οικονομικοί φορείς της ΕΕ μπορούν να αποζημιωθούν από «το φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή άλλη οντότητα που προκάλεσε τις ζημίες ή από οποιοδήποτε πρόσωπο ενήργησε για λογαριασμό των ανωτέρω, ή από ενδιάμεσο πρόσωπο».
Πώς μπορούν να αξιώσουν αποζημίωση οι οικονομικοί φορείς της ΕΕ;
Σχετική αγωγή μπορεί να ασκηθεί ενώπιον των δικαστηρίων κράτους μέλους και η αποζημίωση μπορεί να λάβει τη μορφή κατάσχεσης και εκποίησης των περιουσιακών στοιχείων που διαθέτουν στην Ένωση το φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή η οντότητα που προκάλεσε τις ζημίες ή οι ενδιάμεσοί του ή οποιοδήποτε πρόσωπο ενήργησε για λογαριασμό των ανωτέρω. Όπως συμβαίνει σε κάθε αγωγή αποζημίωσης, εναπόκειται στο δικαστήριο να εκτιμήσει το βάσιμο της υπόθεσης ή την αιτιώδη συνάφεια.
Ποιος είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή της νομοθεσίας θωράκισης;
Η εφαρμογή της νομοθεσίας θωράκισης, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης αποτελεσματικών, αναλογικών και αποτρεπτικών κυρώσεων για ενδεχόμενες παραβάσεις, αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών. Εναπόκειται επίσης στα κράτη μέλη να επιβάλλουν τις κυρώσεις αυτές.
Ποιος είναι ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διάφορους ρόλους: συγκεντρώνει πληροφορίες από οικονομικούς φορείς της ΕΕ σχετικά με ενδεχόμενες περιπτώσεις εφαρμογής της καταχωρημένης εξωεδαφικής νομοθεσίας· βρίσκεται σε επαφή με τις εθνικές αρχές των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με παρόμοιες περιπτώσεις υπαγόμενες στη δικαιοδοσία τους· δέχεται κοινοποιήσεις από τα κράτη μέλη και ανταλλάσσει πληροφορίες με αυτά όσον αφορά μέτρα που λαμβάνονται βάσει της νομοθεσίας θωράκισης και άλλες σχετικές πτυχές.
Η Επιτροπή μπορεί επίσης, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να επιτρέπει σε οικονομικούς φορείς της ΕΕ να συμμορφώνονται εν μέρει ή πλήρως με την καταχωρημένη εξωεδαφική νομοθεσία, εάν η μη συμμόρφωσή τους ενδέχεται να βλάψει σοβαρά τα συμφέροντα των ιδίων ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά τη δράση της αυτή η Επιτροπή επικουρείται από την επιτροπή εξωεδαφικής νομοθεσίας, η οποία αποτελείται από εκπροσώπους των κρατών μελών.
Ο εκτελεστικός κανονισμός που περιέχει τα κριτήρια βάσει των οποίων η Επιτροπή θα κρίνει τα εν λόγω αιτήματα για τη χορήγηση άδειας θα δημοσιευτεί επίσης στις 7 Αυγούστου, με την πλήρη στήριξη της επιτροπής εξωεδαφικής νομοθεσίας.
