Στο ΝΣΚ τέθηκαν τρία ερωτήματα σχετικά με την νομιμότητα της κατάσχεσης τραπεζικού λογαριασμού, όταν ο οφειλέτης έχει υποβάλλει αίτηση για υπαγωγή στον νόμο 3869/2010 (νόμος Κατσέλη)
Τα τρία ερωτήματα
1. Ασκεί κάποια επίδραση η κατάθεση αίτησης από τον οφειλέτη για υπαγωγή στον ν. 3869/2010, κατ’ άρθρο 4 αυτού, στις κατασχέσεις εις χείρας τρίτου κατ’ άρθρο 30 επ. του Κ.Ε.Δ.Ε., που έχουν ήδη νομίμως επιβληθεί από το Δημόσιο σε βάρος του οφειλέτη κατά το χρόνο κατάθεσης της αίτησης, και συγκεκριμένα στην απόδοση των κατασχεθέντων στο Δημόσιο, λαμβανομένης υπ’ όψιν της σχετικής διάταξης της παραγράφου 5 του άρθρου 4 του ν. 3869/2010 περί «απαγόρευσης λήψης καταδιωκτικών μέτρων κατά του οφειλέτη και μεταβολή της πραγματικής και νομικής κατάστασης της περιουσίας του; Αν ναι, ποια;
2. Ασκεί κάποια επίδραση στις ανωτέρω νομίμως επιβληθείσες κατασχέσεις εις χείρας τρίτου η έκδοση προσωρινής διαταγής κατ’ άρθρο 5 του ν. 3869/2010, με περιεχόμενο την προβλεπόμενη στην παράγραφο 2 αυτού «αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων κατά του οφειλέτη και τη διατήρηση της πραγματικής και νομικής κατάστασης της περιουσίας του», εμπίπτει δηλαδή η απόδοση ποσών από ήδη επιβληθείσες κατασχέσεις στο πεδίο εφαρμογής των ανωτέρω όρων της διάταξης; Αν ναι, πως επιδρά;
3. Ειδικότερα, σε περίπτωση θετικής απάντησης στην προηγούμενη ερώτηση:
α) Καθίσταται η τράπεζα (τρίτος) μεσεγγυούχος των κατασχεθέντων και, αν ναι, πως καθορίζεται η τύχη των κατασχεθέντων μετά τη λήξη της προσωρινής διαταγής και την έκδοση οριστικής απόφασης (θετικής ή απορριπτικής) κατ’ άρθρα 8 και 9 του ν. 3869/2010;
β) Υφίσταται νόμιμο έρεισμα για την άρση των κατασχέσεων, και αν ναι, από πότε δημιουργείται υποχρέωση άρσης αυτών και ποια είναι η τύχη των κατασχέσεων μετά τη λήξη της προσωρινής διαταγής και την έκδοση οριστικής απόφασης (θετικής ή απορριπτικής) κατ’ άρθρα 8 και 9 του ν. 3869/2010;».
Οι απαντήσεις επί των τριών ερωτημάτων
Επί των παραπάνω ερωτημάτων το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (Τμήμα Β) γνωμοδοτεί, ομόφωνα, κατά τα ανωτέρω αναλυτικώς αναπτυσσόμενα και εν συμπεράσματι, ως εξής:
Επί του πρώτου ερωτήματος:
Η υποβολή αίτησης του οφειλέτη – καθού οι επιβληθείσες κατασχέσεις στα χέρια των πιστωτικών ιδρυμάτων ως τρίτων, περί υπαγωγής των προς το Δημόσιο χρεών του στο ν. 3869/2010, δεν έχει ως συνέπεια την αυτοδίκαιη αναστολή των κατασχέσεων που επιβλήθηκαν σε βάρος του στα χέρια πιστωτικών ιδρυμάτων σε χρόνο πριν από την υποβολή της αίτησης και τούτο διότι από και με την επίδοση του κατασχετηρίου επέρχεται ex lege αναγκαστική εκχώρηση των απαιτήσεων που κατασχέθηκαν στο Ελληνικό Δημόσιο, το οποίο καθίσταται δικαιούχο των εν λόγω απαιτήσεων που είχαν γεννηθεί πριν από την υποβολή της αίτησης.
Η λήψη καταδιωκτικών μέτρων το πρώτον μετά την υποβολή της αίτησης για υπαγωγή στο ν. 3869/2010 είναι μη νόμιμη, σε περίπτωση δε κατά την οποία η διοικητική εκτέλεση άρχισε πριν από την υποβολή της αίτησης, οι περαιτέρω πράξεις της διαδικασίας της εκτέλεσης καταλαμβάνονται από την αυτοδίκαιη αναστολή συνεπεία υποβολής της αίτησης, υπό την έννοια ότι η περαιτέρω διαδικασία της εκτέλεσης ηρεμεί.
Παρεπομένως, η υποβολή της αίτησης για υπαγωγή στο ν. 3869/2010 συνεπάγεται αναστολή των κατασχέσεων που επιβλήθηκαν στα χέρια των πιστωτικών ιδρυμάτων για τις μέλλουσες απαιτήσεις που ανάγονται (γεννήθηκαν) σε χρόνο μετά την υποβολή της αίτησης, χωρίς ωστόσο το πιστωτικό ίδρυμα να πρέπει να αποδώσει τις εν λόγω απαιτήσεις στον οφειλέτη, δεδομένου ότι για τις απαιτήσεις αυτές καθίσταται οιονεί μεσεγγυούχος (πρβλ ΟλΝΣΚ 341/2014).
Επί του δευτέρου ερωτήματος:
Η κατ’ άρθρο 5 παρ. 2 του ν. 3869/2010 χορηγηθείσα προσωρινή διαταγή, με γενικό περιεχόμενο την αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων κατά του οφειλέτη και τη διατήρηση της πραγματικής και νομικής κατάστασης της περιουσίας του, δηλαδή χωρίς να περιληφθεί στην προσωρινή διαταγή ρητή διάταξη περί άρσεως και των ήδη επιβληθεισών κατασχέσεων, δεν έχει ως συνέπεια την αναστολή των κατασχέσεων που επιβλήθηκαν σε βάρος του στα χέρια πιστωτικών ιδρυμάτων σε χρόνο πριν από την υποβολή της αίτησης υπαγωγής και καθόσον αφορά στις κατασχεθείσες απαιτήσεις που είχαν γεννηθεί μέχρι την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, διότι υπό την αντίθετη εκδοχή θα επρόκειτο περί άρσεως κατασχέσεων μετά την επέλευση των εννόμων συνεπειών της, ήτοι της ex lege αναγκαστικής εκχώρησης των απαιτήσεων που κατασχέθηκαν στο Ελληνικό Δημόσιο.
Επομένως, περίπτωση άρσεως των κατασχέσεων συντρέχει μόνον εφόσον το δικαστήριο περιέλαβε στην προσωρινή διαταγή σχετική διάταξη και ενόσω κατά νόμο αυτή ισχύει.
Η λήψη καταδιωκτικών μέτρων το πρώτον μετά την χορηγηθείσα προσωρινή διαταγή και κατά παράβαση των διατάξεών της είναι μη νόμιμη, σε περίπτωση δε κατά την οποία η διοικητική εκτέλεση άρχισε νομίμως πριν από την χορηγηθείσα προσωρινή διαταγή, οι περαιτέρω πράξεις της διαδικασίας της εκτέλεσης καταλαμβάνονται από την αναστολή που χορηγήθηκε με την προσωρινή διαταγή, υπό την έννοια ότι η περαιτέρω διαδικασία της εκτέλεσης ηρεμεί.
Παρεπομένως, η χορηγηθείσα προσωρινή διαταγή, συνεπάγεται αναστολή των κατασχέσεων που επιβλήθηκαν στα χέρια των πιστωτικών ιδρυμάτων για τις μέλλουσες απαιτήσεις που ανάγονται (γεννήθηκαν) σε χρόνο μετά την χορήγηση της προσωρινής διαταγής, χωρίς ωστόσο το πιστωτικό ίδρυμα να πρέπει να αποδώσει τις εν λόγω απαιτήσεις στον οφειλέτη, δεδομένου ότι για τις απαιτήσεις αυτές καθίσταται οιονεί μεσεγγυούχος (πρβλ ΟλΝΣΚ 341/2014), αλλά και λόγω του ότι με την χορηγηθείσα προσωρινή διαταγή απαγορεύθηκε και η μεταβολή της περιουσιακής κατάστασης του αιτούντος την υπαγωγή στο ν. 3869/2010 οφειλέτη.
Επί του τρίτου ερωτήματος:
Ως προς το πρώτο σκέλος του υπό στοιχεία 3α υποερωτήματος, ισχύει η απάντηση που δίδεται επί του πρώτου και δευτέρου ερωτήματος.
Ως προς το πρώτο σκέλος του υπό στοιχεία 3β υποερωτήματος, περίπτωση άρσεως των επιβληθεισών κατασχέσεων συντρέχει εάν και εφόσον αυτές επιβλήθηκαν μη νομίμως, συμφώνως προς τα προεκτεθέντα.
Τα άλλα σκέλη των αυτών υποερωτημάτων δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο γνωμοδότησης, διότι είναι υποθετικά, συναρτώμενα προς το συγκεκριμένο περιεχόμενο των εκδοθησομένων αποφάσεων, το οποίο δεν μπορεί να προδικασθεί.
Σε περίπτωση, πάντως, που η απόφαση είναι απορριπτική στο σύνολό της για το Δημόσιο οι επιβληθείσες κατασχέσεις αναπτύσσουν και πάλι την ενέργειά τους.
Σχετικά:
Η δήλωση του τραπεζικού λογαριασμού για το ακατάσχετο 1250 ΕΥΡΩ
Το πλήρες κείμενο της γνωμοδότησης του ΝΣΚ
