Ενισχύεται η καινοτομία στην Ευρώπη σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη – Θωρακίζεται η διαφάνεια και ο δημόσιος δημοκρατικός διάλογος
Οι διαπραγματευτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ήρθαν σε συμφωνία στις 22 Ιανουαρίου 2019, για μία νέα αναθεωρημένη οδηγία η οποία θα διευκολύνει τη διαθεσιμότητα και την περαιτέρω χρήση των δεδομένων στον δημόσιο τομέα.
Τα δεδομένα αποτελούν το απαραίτητο καύσιμο για την ανάπτυξη πληθώρας ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών. Η διασφάλιση ευρείας και ελεύθερης πρόσβασης σε δεδομένα υψηλής ποιότητας από δημόσια χρηματοδοτούμενες υπηρεσίες αποτελεί βασικό παράγοντα στην επιτάχυνση της ευρωπαϊκής καινοτομίας σε άκρως ανταγωνιστικούς τομείς, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι οποίοι απαιτούν πρόσβαση σε τεράστιους όγκους δεδομένων υψηλής ποιότητας.
Σε πλήρη συμμόρφωση με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ- GDPR), η νέα οδηγία για τα ανοιχτά δεδομένα και τις πληροφορίες του δημοσίου τομέα (ΠΔΤ) – οι οποίες μπορεί να συνίσταται σε οποιαδήποτε πληροφορία, ενδεικτικά, από ανωνυμοποιημένα προσωπικά δεδομένα στην χρήση οικιακής ενέργειας μέχρι γενικές πληροφορίες για την εθνική παιδεία ή τα επίπεδα μόρφωσης – επικαιροποιεί το πλαίσιο που θέτει τις προϋποθέσεις υπό τις ποίες τα δεδομένα δημοσίου τομέα θα πρέπει να είναι διαθέσιμα για επαναχρησιμοποίηση, με έμφαση συγκεκριμένα στον αυξανόμενο όγκο δεδομένων υψηλής αξίας που είναι πλέον διαθέσιμος.
Αποτελώντας μέρος της πολιτικής ανοιχτών δεδομένων της ΕΕ, οι ισχύοντες κανόνες ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να διευκολύνουν την περαιτέρω χρήση δεδομένων του δημοσίου τομέα, με ελάχιστους ή μηδενικούς νομικούς, τεχνικούς και οικονομικούς περιορισμούς. Ωστόσο, από τη θέσπιση αυτών των κανόνων το 2003 έως σήμερα, ο ψηφιακός κόσμος έχει αλλάξει δραματικά από το 2003, που υιοθετήθηκαν για πρώτη φορά.
Τί καλύπτουν οι νέοι κανόνες;
- Όλο το περιεχόμενο του δημόσιου τομέα στο οποίο είναι δυνατή η πρόσβαση δυνάμει των εθνικών κανόνων πρόσβασης σε έγγραφα είναι, καταρχήν, δωρεάν διαθέσιμο για περαιτέρω χρήση. Οι φορείς του δημόσιου τομέα δεν θα μπορούν να επιβάλλουν χρέωση μεγαλύτερη του οριακού κόστους για την περαιτέρω χρήση των δεδομένων τους, εκτός από πολύ περιορισμένες περιπτώσεις. Με αυτόν τον τρόπο, περισσότερες ΜΜΕ και νεοφυείς επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να εισέλθουν σε νέες αγορές για να παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες που βασίζονται στα δεδομένα.
- Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί σε σύνολα δεδομένων υψηλής αξίας, όπως στατιστικά ή γεωχωρικά δεδομένα. Αυτά τα σύνολα δεδομένων έχουν υψηλό εμπορικό δυναμικό και μπορούν να επιταχύνουν την ανάδειξη ευρέος φάσματος προϊόντων και υπηρεσιών πληροφοριών προστιθέμενης αξίας.
- Οι επιχειρήσεις δημόσιων υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται στους τομείς των μεταφορών και της κοινής ωφέλειας παράγουν πολύτιμα δεδομένα. Η απόφαση για το κατά πόσον τα δεδομένα τους πρέπει να καθίστανται διαθέσιμα διέπεται από διάφορους εθνικούς ή ευρωπαϊκούς κανόνες, αφής στιγμής όμως τα δεδομένα τους είναι διαθέσιμα προς περαιτέρω χρήση, τα εν λόγω δεδομένα θα υπάγονται πλέον στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας σχετικά με τα ανοικτά δεδομένα και τις πληροφορίες του δημόσιου τομέα. Αυτό σημαίνει ότι οι εν λόγω επιχειρήσεις θα πρέπει να τηρούν τις αρχές της οδηγίας και να μεριμνούν για τη χρήση κατάλληλων μορφότυπων δεδομένων και μεθόδων διάδοσης. Ταυτόχρονα, θα εξακολουθήσουν να μπορούν να επιβάλλουν εύλογες χρεώσεις για να ανακτούν το σχετικό κόστος.
- Ορισμένοι δημόσιοι φορείς συνάπτουν πολύπλοκες συμφωνίες δεδομένων με ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες ενδεχομένως οδηγούν στο «κλείδωμα» των πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Για τον λόγο αυτόν, θα προβλεφθούν διασφαλίσεις ώστε να ενισχύεται η διαφάνεια και να περιορίζεται η σύναψη συμφωνιών οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αποκλειστική περαιτέρω χρήση δεδομένων του δημόσιου τομέα από εταίρους του ιδιωτικού τομέα.
- Με την πρόσβαση σε περισσότερα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, μέσω διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών (API), οι εταιρείες, ιδίως οι νεοφυείς, θα έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, π.χ. εφαρμογές κινητικότητας. Τα δημόσια χρηματοδοτούμενα ερευνητικά δεδομένα θα ενταχθούν επίσης στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας: τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν πολιτικές για την ανοικτή πρόσβαση σε δημόσια χρηματοδοτούμενα ερευνητικά δεδομένα και, ταυτόχρονα, θα εφαρμοστούν εναρμονισμένοι κανόνες για την περαιτέρω χρήση σε όλα τα δημόσια χρηματοδοτούμενα ερευνητικά δεδομένα που καθίστανται διαθέσιμα μέσω αποθετηρίων.
Δηλώσεις
Ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής και υπεύθυνος για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά Andrus Ansip δήλωσε τα εξής: «Τα δεδομένα αποτελούν ολοένα και περισσότερο το οξυγόνο της σημερινής οικονομίας και η αξιοποίηση του δυναμικού των δημόσιων ανοικτών δεδομένων μπορεί να αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη. Η συνολική άμεση οικονομική αξία των πληροφοριών του δημόσιου τομέα και των δεδομένων που προέρχονται από δημόσιες επιχειρήσεις αναμένεται να αυξηθεί από 52 δισ. € το 2018 σε 194 δισ. € έως το 2030. Με τη θέσπιση αυτών των νέων κανόνων, θα μπορέσουμε να αποκομίσουμε τα μέγιστα από αυτή την ανάπτυξη».
Η Επίτροπος για την Ψηφιακή Οικονομία και Κοινωνία Mariya Gabriel δήλωσε τα εξής: «Οι πληροφορίες του δημόσιου τομέα έχουν ήδη πληρωθεί από τον φορολογούμενο. Το να τις καταστήσουμε περισσότερο ανοικτές προς περαιτέρω χρήση είναι προς όφελος της ευρωπαϊκής οικονομίας δεδομένων, διότι θα αναδειχθούν καινοτόμα προϊόντα και καινοτόμες υπηρεσίες που βασίζονται, για παράδειγμα, σε τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης. Πέρα όμως από την οικονομία, τα ανοικτά δεδομένα του δημόσιου τομέα είναι σημαντικά και για τη δημοκρατία και την κοινωνία μας, διότι αυξάνουν τη διαφάνεια και συμβάλλουν στη διεξαγωγή δημόσιου διαλόγου βασιζόμενου σε πραγματικά στοιχεία».
Επόμενα βήματα
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ θα πρέπει τώρα να υιοθετήσουν επίσημα τους αναθεωρημένους κανόνες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει στη συνέχεια να τους μεταφέρουν στο εσωτερικό δίκαιό τους εντός δύο ετών πριν τεθούν σε εφαρμογή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αρχίσει να διαβουλεύεται με τα κράτη μέλη με στόχο την ταυτοποίηση των συνόλων δεδομένων υψηλής αξίας, τα οποία θα καθοριστούν σε εκτελεστική πράξη.
Ιστορικό
Η περαιτέρω χρήση δεδομένων που παράγονται από φορείς του δημόσιου τομέα (π.χ. νομικά δεδομένα, δεδομένα κίνησης, μετεωρολογικά και οικονομικά δεδομένα κ.λπ.) για εμπορικούς και μη εμπορικούς σκοπούς διέπεται επί του παρόντος από την οδηγία 2003/98/ΕΕ για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα, η οποία αναθεωρήθηκε το 2013.
Στις 25 Απριλίου 2018 η Επιτροπή εξέδωσε τη δέσμη μέτρων για τα δεδομένα του 2018, στην οποία διαφορετικοί τύποι δεδομένων (δημόσια, ιδιωτικά, επιστημονικά δεδομένα) προσεγγίζονται για πρώτη φορά με ένα συνεκτικό πλαίσιο πολιτικής που αξιοποιεί διαφορετικά μέσα πολιτικής. Στο πλαίσιο της εν λόγω δέσμης μέτρων, η αναθεώρηση της οδηγίας ΠΔΤ αποτέλεσε αντικείμενο εκτεταμένης δημόσιας διαβούλευσης. Κάθε περαιτέρω χρήση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δυνάμει της οδηγίας σχετικά με τα ανοικτά δεδομένα και τις πληροφορίες του δημόσιου τομέα (ΠΔΤ) πρέπει να σέβεται πλήρως τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που προβλέπονται στον ΓΚΠΔ.
