Εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενοι που απέκτησαν πολύ χαμηλά εισοδήματα το 2018 έχουν τη δυνατότητα να αποφύγουν την υπερφορολόγηση με βάση τα τεκμήρια της Εφορίας. Ταυτόχρονα μπορούν να αποτρέψουν και τους κινδύνους απώλειας επιδομάτων και φοροαπαλλαγών που προκαλεί ο προσδιορισμός των φορολογητέων εισοδημάτων βάσει τεκμηρίων.
Όσοι φορολογούμενοι διαπιστώνουν ότι οι διατάξεις για τα τεκμήρια διαβίωσης προσδιορίζουν σε εξωπραγματικά ύψη τα ετήσια φορολογητέα εισοδήματά τους -με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να επιβαρυνθούν με υπέρογκα ποσά φόρου εισοδήματος και ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης, αλλά και να χάσουν κοινωνικές παροχές και φοροαπαλλαγές χορηγούμενες βάσει εισοδηματικών κριτηρίων- μπορούν να αντιδράσουν αποτελεσματικά με τη μέθοδο της «ανάλωσης κεφαλαίου παρελθόντων ετών», την οποία προβλέπει η παράγραφος 2 του άρθρου 34 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013).
Με αυτήν τη μέθοδο, κάθε φορολογούμενος μπορεί να καλύψει την όποια πρόσθετη διαφορά φορολογητέου εισοδήματος προκύπτει λόγω της εφαρμογής των τεκμηρίων (λόγω του ότι το τεκμαρτό εισόδημα που προσδιορίζεται από την Εφορία με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και τα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων είναι μεγαλύτερο από το δηλωθέν εισόδημα), επικαλούμενος εισοδήματα και έσοδα δηλωθέντα ακόμη και πριν από πάρα πολλά χρόνια.
Μπορεί ειδικότερα να ανατρέξει στις φορολογικές δηλώσεις προηγούμενων συνεχόμενων ετών (όσων ετών θέλει) και να προβεί στα ακόλουθα:
α) Να αθροίσει τα ποσά των πάσης φύσεως εισοδημάτων (από μισθούς, συντάξεις, επιδόματα, ενοίκια, επιχειρήσεις, τόκους καταθέσεων, μερίσματα, υπεραξίες από πώληση μετοχών κ.λπ.) και τα ποσά των εσόδων από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων κι από τυχόν άλλες πηγές (εισπραχθέντα ποσά εφάπαξ παροχών ασφαλιστικών ταμείων, κέρδη από λαχεία, ληφθείσες δωρεές κ.λπ.) τα οποία έχει αναγράψει στις δηλώσεις των παρελθόντων ετών.
β) Από το άθροισμα εισοδημάτων και εσόδων προηγούμενων ετών που θα προκύψει να αφαιρέσει τα ποσά που ελήφθησαν υπόψη στις ίδιες φορολογικές δηλώσεις ως τεκμήρια διαβίωσης (για κατοικίες, ΙΧ αυτοκίνητα, πισίνες, σκάφη, υπηρετικό προσωπικό κ.λπ.), καθώς και τα ποσά που δήλωσε στις ίδιες δηλώσεις ότι δαπάνησε για να αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα, ΙΧ αυτοκίνητα, σκάφη, κινητά αντικείμενα μεγάλης αξίας κ.λπ.).
Το καθαρό ποσό που θα προκύψει από τις παραπάνω μαθηματικές πράξεις είναι το «κεφάλαιο» των προηγούμενων ετών που μπορεί ο φορολογούμενος να «σχηματίσει» και να εμφανίσει στην Εφορία ως προϊόν αποταμίευσης. Από κει και πέρα, σε κάθε περίπτωση, από το «κεφάλαιο» που θα σχηματιστεί με τον τρόπο αυτό, ο φορολογούμενος μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα μέρος για να καλύψει την πρόσθετη διαφορά εισοδήματος που του προσδιορίζουν τα τεκμήρια στη φετινή του δήλωση. Μπορεί δηλαδή να ισχυριστεί ότι η πρόσθετη διαφορά τεκμαρτού εισοδήματος της φορολογικής του δήλωσης καλύφθηκε με «ανάλωση» ενός μέρους του «κεφαλαίου» το οποίο του περίσσεψε από τα προηγούμενα έτη.
Ο φορολογούμενος πρέπει, εν συνεχεία, να δηλώσει το «αναλωθέν» μέρος του «κεφαλαίου» στον πίνακα 6 της φορολογικής δήλωσης, είτε στον κωδικό 787 (που αφορά τον ίδιο) είτε στον κωδικό 788 (που αφορά τη σύζυγο), και με τον τρόπο αυτό να υπερκαλύψει την πρόσθετη διαφορά, οπότε στην περίπτωση αυτή ως φορολογητέο εισόδημα δεν θα ληφθεί υπόψη από την Εφορία το τεκμαρτό, αλλά το πολύ πιο χαμηλό δηλωθέν εισόδημά του. (Το ποσό που θα αναγραφεί σε έναν από τους κωδικούς αυτούς θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο από την πρόσθετη διαφορά εισοδήματος λόγω τεκμηρίων, ώστε να καλυφθεί πλήρως η διαφορά.)
Τα οφέλη
Σε περίπτωση κάλυψης των τεκμηρίων με τη μέθοδο της «ανάλωσης κεφαλαίου»:
1. Ο φόρος εισοδήματος και η ειδική εισφορά αλληλεγγύης θα υπολογιστούν όχι επί του τεκμαρτού, αλλά επί του δηλωθέντος εισοδήματος, που είναι χαμηλότερο, οπότε η τελική επιβάρυνση θα είναι μικρότερη.
2. Αν υπάρχουν προστατευόμενα τέκνα, τότε ο ΟΠΕΚΑ κατά την επεξεργασία του εντύπου Α21 που θα υποβάλει φέτος ο φορολογούμενος (μετά την υποβολή της φορολογικής δήλωσης) θα λάβει υπόψη του ως ετήσιο οικογενειακό φορολογητέο εισόδημα για την καταβολή του οικογενειακού επιδόματος όχι το τεκμαρτό, αλλά το πολύ πιο χαμηλό ετήσιο δηλωθέν εισόδημα, οπότε υπάρχει πιθανότητα να τον κατατάξει σε χαμηλότερη κλίμακα και να του χορηγήσει μεγαλύτερο επίδομα.
3. Αν το δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου είναι χαμηλότερο από το ισχύον εισοδηματικό όριο που προβλέπεται, κατά περίπτωση, για τη μερική ή την ολική απαλλαγή από τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ), αλλά το τεκμαρτό εισόδημά του είναι υψηλότερο από το εισοδηματικό όριο για την απαλλαγή αυτή, ο φορολογούμενος δεν θα χάσει το δικαίωμα της απαλλαγής. Κι αυτό θα συμβεί επειδή θα έχει καλύψει τα τεκμήρια, οπότε για να κριθεί αν δικαιούται την απαλλαγή θα ληφθεί υπόψη το δηλωθέν και όχι το τεκμαρτό εισόδημα. Συνεπώς, σε μια τέτοια περίπτωση ο φορολογούμενος θα γλιτώσει από το 50% του ΕΝΦΙΑ ή και από το σύνολο του φόρου αν είναι τρίτεκνος ή πολύτεκνος ή άτομο με αναπηρία άνω του 67% (για τις τρεις αυτές κατηγορίες ευπαθών ομάδων προβλέπεται πλήρης απαλλαγή). Ειδικότερα, αν ο φορολογούμενος είναι άγαμος με ετήσιο δηλωθέν εισόδημα μέχρι 9.000 ευρώ ή έγγαμος με 1 εξαρτώμενο τέκνο και με ετήσιο δηλωθέν εισόδημα μέχρι 11.000 ευρώ ή έγγαμος με 2 εξαρτώμενα τέκνα και με ετήσιο δηλωθέν εισόδημα μέχρι 12.000 ευρώ, θα γλιτώσει από το 50% του ΕΝΦΙΑ έστω κι αν με βάση τα τεκμήρια το εισόδημά του προσδιορίζεται σε επίπεδο σημαντικά υψηλότερο από τα παραπάνω ποσά. Επίσης, αν ο φορολογούμενος είναι τρίτεκνος με ετήσιο δηλωθέν εισόδημα μέχρι 16.000 ευρώ ή τετράτεκνος με ετήσιο δηλωθέν εισόδημα μέχρι 17.000 ευρώ θα γλιτώσει από το σύνολο του ΕΝΦΙΑ έστω κι αν τα τεκμήρια του προσδιορίζουν το ετήσιο εισόδημα σε επίπεδο σημαντικά υψηλότερο από τα ποσά αυτά.
Ορθός «σχηματισμός»
Για τον ορθό τρόπο «σχηματισμού» του «κεφαλαίου» από τις φορολογικές δηλώσεις προηγούμενων ετών οι φορολογούμενοι θα πρέπει να γνωρίζουν τα ακόλουθα:
- Για τον προσδιορισμό του «κεφαλαίου» με βάση τη φορολογική δήλωση κάθε προηγούμενου έτους, πρέπει να αθροίζονται τα πραγματικά εισοδήματα που έχουν φορολογηθεί ή νόμιμα απαλλαγεί από τον φόρο, τα ποσά που έχουν αποκτηθεί, αλλά δεν θεωρούνται εισόδημα, τα ποσά που προέρχονται από την πώληση περιουσιακών στοιχείων, από την εισαγωγή κεφαλαίων από το εξωτερικό, από δάνεια, δωρεές, γονικές παροχές κ.λπ., καθώς και οποιοδήποτε άλλο ποσό το οποίο αποδεδειγμένα έχει εισπραχθεί. Από το άθροισμα όλων αυτών των ποσών εισοδημάτων και εσόδων πρέπει να αφαιρούνται τα ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης για κατοικίες, ΙΧ, σκάφη, πισίνες, υπηρετικό προσωπικό και δίδακτρα ιδιωτικών σχολείων, καθώς επίσης και οι δαπάνες για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων, για δωρεές ή γονικές παροχών χρηματικών ποσών και για την αποπληρωμή δανείων. Το ποσό που προκύπτει είναι το «μη αναλωθέν κεφάλαιο» που μπορεί να επικαλεστεί ο φορολογούμενος για το κάθε έτος.
- Δεν προβλέπεται χρονικός περιορισμός για την κάλυψη των τεκμηρίων με «ανάλωση κεφαλαίου». Συνεπώς, μπορεί να γίνει επίκληση «ανάλωσης κεφαλαίου» οσωνδήποτε προηγούμενων ετών (σ.σ.: δηλαδή 5, 10, 20, 25 ή ακόμη και 30 και 40 ετών), εφόσον βέβαια είναι δυνατό να διασταυρωθούν οι σχετικοί ισχυρισμοί με τα στοιχεία που τηρούνται στις ΔΟΥ.
Σύνταξη αναλυτικής κατάστασης
Για τον «σχηματισμό» του «κεφαλαίου», ο φορολογούμενος θα πρέπει να συντάξει σε χαρτί ή σε ηλεκτρονικό πρόγραμμα λογιστικών φύλλων (π.χ., Excel) μια «κατάσταση ανάλωσης κεφαλαίου» με μορφή πίνακα με τρεις τουλάχιστον σειρές και με αριθμό στηλών ίσο με τον αριθμό των παρελθόντων ετών στα οποία ανατρέχει συν μία ακόμη στήλη για τα σύνολα των ποσών όλων των ετών. Στην πρώτη σειρά κάθε στήλης πρέπει να αναγράψει τα εισοδήματα και τα έσοδα που δήλωσε στη φορολογική δήλωση του κάθε έτους, στη δεύτερη σειρά τα ποσά των τεκμηρίων του ιδίου έτους τα οποία αφαιρούνται και στην τρίτη σειρά το υπόλοιπο εναπομείναν «κεφάλαιο» που μπορεί να επικαλεστεί για το ίδιο έτος. Στην τελευταία στήλη του πίνακα θα πρέπει να αναγράφονται, ως αθροίσματα, στην πρώτη σειρά τα συνολικά ποσά εισοδημάτων και εσόδων όλων των παρελθόντων ετών που επικαλείται ο φορολογούμενος, στη δεύτερη σειρά τα συνολικά ποσά τεκμηρίων που εκπίπτουν από τα εισοδήματα και έσοδα όλων των ετών και στην τρίτη σειρά το συνολικό εναπομείναν «κεφάλαιο προς ανάλωση» απ’ όλα τα παρελθόντα έτη.
Τα ποσά που θα αναγραφούν θα πρέπει να αποδεικνύονται από τα δεδομένα των φορολογικών δηλώσεων των παρελθόντων ετών που θα επικαλεστεί ο φορολογούμενος. Δηλώσεις παρελθόντων ετών μπορεί να βρει στον λογαριασμό του στο ΤΑΧΙSnet, όπου είναι καταχωρημένα τα έντυπα Ε1 που έχουν υποβληθεί για τα εισοδήματα των ετών 2002-2017 (έτη υποβολής δηλώσεων 2003-2018).
