Εκτεταμένες αλλαγές που μεταρρυθμίζουν σημαντικά την ποινική καταστολή και την εκδίκαση όλων των ποινικών υποθέσεων περιλαμβάνονται στους νέους Κώδικες, Ποινικό Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Τα νέα νομοθετήματα, τα οποία ανακοίνωσε σήμερα, Παρασκευή, ο υπουργός Δικαιοσύνης Μιχάλης Καλογήρου προβλέπουν μεταξύ άλλων, την κατάργηση όλων των πταισμάτων, τη δυνατότητα σε σειρά αδικημάτων (οικονομικά εγκλήματα και άλλα) πλην των εγκλημάτων βίας, ο εισαγγελέας, είτε να μην ασκεί ποινική δίωξη, είτε να διαπραγματεύεται συγκεκριμένη ποινή με τον δράστη χωρίς να πάει σε δίκη με την προϋπόθεση της ομολογίας ενοχής.
Στις ποινές περιλαμβάνονται στο εξής και η κοινωφελής εργασία για σειρά εγκλημάτων, ενώ καταργείται η μετατροπή της ποινής σε χρήμα.
Επίσης, στους νέους κώδικες προβλέπονται σειρά νέων θεσμών, που κατατείνουν στην αποκατάστασης της ζημιάς από τους δράστες, στον συμβιβασμό και στην αποφυγή άσκοπων δικών που δεν οδηγούν πουθενά.
Έτσι, νέοι θεσμοί, όπως αποχή από την ποινική δίωξη, ποινική συνδιαλλαγή και ποινική διαπραγμάτευση αλλάζουν το τοπίο της επιβολής των ποινών και της ποινικής μεταχείρισης για σωρεία εγκλημάτων.
Μάλιστα, για τους κατηγορουμένους που αποκαθιστούν τη ζημιά που έχουν προκαλέσει είτε σε δημόσιο, είτε σε ιδιώτες προβλέπεται να μην ισχύει ούτε η προσωρινή κράτηση.
Παράλληλα, καταργείται και η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων.
Ο εισαγγελέας με τους νέους κώδικες αποκτά ευρύτερες αρμοδιότητες, είναι ο πρωταγωνιστής των ποινικών ερευνών, έχει όλες τις αρμοδιότητες του ανακριτή, πλην της προφυλάκισης.
Οι νέοι κώδικες για τους οποίους ο υπουργός Δικαιοσύνης επιδιώκει, όπως είπε, ευρύτερες πολιτικές – και όχι μόνον- συναινέσεις, αναμένεται να ψηφιστούν σύντομα και να ισχύσουν, αλλάζοντας τις συνθήκες απονομής της ποινικής δικαιοσύνης.
Αναλυτικά οι σημαντικότερες προβλέψεις.
ΝΕΟΣ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ
-Καταργούνται όλα τα πταίσματα.
Με τον νέο Ποινικό Κώδικα καταργούνται για πρώτη φορά όλα τα αδικήματα που τιμωρούνται σε βαθμό πταίσματος. Από τα πταίσματα που ήδη υπάρχουν, όσα δεν είναι σοβαρά στο εξής θα τιμωρούνται ως διοικητικές παραβάσεις με πρόστιμα και όσα κρίνονται ως σοβαρά μετατρέπονται σε πλημμελήματα.
-Για τα πλημμελήματα.
Αυτά χωρίζονται:
-Στα ελαφρά πλημμελήματα που τιμωρούνται με ποινές ως τρία χρόνια φυλάκιση. Οι ποινές για αυτά τα αδικήματα αναστέλλονται πάντα , πλην εξαιρέσεων υποτροπής.
Μπορεί όμως να δοθεί και αναστολή στην εκτέλεση της ποινής με όρους, για παράδειγμα αποζημίωση του παθόντος, ή απαγόρευση εξόδου, ή υποχρέωση να εμφανίζεται στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής.
-Στα βαριά πλημμελήματα που τιμωρούνται από τρία ως πέντε χρόνια οι ποινές θα εκτίονται. Όπως είπε ο υπουργός Δικαιοσύνης, «οι ποινές που προβλέπονται για αυτά τα αδικήματα πρέπει να είναι πραγματικές».
-Η παροχή κοινωφελούς εργασίας προβλέπεται με τον νέο Κώδικα ως κύρια ποινή. Δηλαδή, μπορεί να επιβάλλεται αυτοτελώς από το δικαστήριο. Η ποινή της κοινωφελούς εργασίας θα εκτελείται σε δημόσιες υπηρεσίες, και ΟΤΑ.
Αυτό γίνεται, όπως είπε ο πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής ποινικολόγος Χριστόφορος Αργυρόπουλος «για να περιοριστεί ο εγκλεισμός στις φυλακές που απόκοινωνικοποιεί τον άνθρωπο».
-Αλλαγές σημειώνονται και στις ποινές για τα κακουργήματα.
Στο εξής, για τα κακουργήματα θα προβλέπονται ποινές από πέντε ως 15 χρόνια κάθειρξης, ενώ στις επιβαρυντικές περιστάσεις προβλέπονται, πέραν όσων υπάρχουν, και νέες. Όπως αν ο κατηγορούμενος έχει δυσχεράνει με τις πράξεις του τη δικαστική έρευνα ή το κίνητρο του είναι ρατσιστικό η ομοφοβικό.
Για τη συγκεκριμένη μεταβολή ο κ. Αργυρόπουλος τόνισε ότι οι νέες ρυθμίσεις είναι αναγκαίες, διότι «η Ελλάδα ως χώρα μεταναστών έχει ανάγκη να καλλιεργήσει αυτό το πνεύμα».
Προβλέπεται ότι όποιος σε οικονομικά εγκλήματα πληρώνει και αποκαθιστά τη ζημιά, δεν θα πηγαίνει φυλακή, ούτε ως προσωρινός κρατούμενος.
Καταργούνται με τον νέο Κώδικα όλες οι χρηματικές ποινές και μόνη μετατροπή ποινής που προβλέπεται είναι εκείνη που αφορά στην παροχή κοινωφελούς εργασίας. Επίσης, καταργούνται η στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων και το αξιόποινο για απεργίες δημοσίων υπαλλήλων.
-Σαν τους ανήλικους στο εξής θα δικάζονται, καταδικάζονται και εκτίουν ποινές και όσοι είναι από 18 έως και 25 ετών, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από τον νέο Κώδικα ως δράστες νεαρής ηλικίας.
ΝΕΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
Αναβαθμίζεται κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα ο ρόλος του Εισαγγελέα και διευρύνονται οι αρμοδιότητες του και εξουσίες του.
Ειδικότερα, αλλάζουν σχεδόν τα πάντα στις έρευνες των ποινικών υποθέσεων.
Ο Εισαγγελέας θα έχει όλες τις αρμοδιότητες του ανακριτή, εκτός από την προφυλάκιση. Δηλαδή, θα ερευνά τα πάντα και θα προβαίνει σε κάθε ενέργεια.
Θα είναι, επίσης, ο πρωταγωνιστής σε μια σειρά νέων θεσμών με στόχο την αποκατάσταση της ζημιάς (σε οικονομικά εγκλήματα) και τον συμβιβασμό πριν από τις δίκες, προκειμένου να επιταχυνθεί η απονομή της δικαιοσύνης.
ΝΕΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
-Ποινική διαταγή. Θα αφορά τα αδικήματα με ποινές έως ενός χρόνου. Ο Εισαγγελέας θα μπορεί να θέτει στο αρχείο τις υποθέσεις, όταν κρίνει ότι δεν είναι σοβαρές και δεν αφορούν το δημόσιο συμφέρον.
-Αποχή από την ποινική δίωξη. Θα αφορά βαρύτερα πλημμελήματα και κακουργήματα.
Στα πλημμελήματα με ποινές ως τρία έτη ο Εισαγγελέας θα μπορεί να μην ασκεί ποινική δίωξη, όταν έχει αποκατασταθεί η παρανομία και η διάταξή του θα επικυρώνεται από δικαστή.
Για παράδειγμα, στις περιπτώσεις των διώξεων για καταβολή εισφορών δεν θα ασκείται δίωξη αν ο κατηγορούμενος τακτοποιήσει την οφειλή του. Το ίδιο θα γίνεται κι αν έχει βγάλει δίπλωμα οδηγήσεως ο κατηγορούμενος για τη συγκεκριμένη παράβαση.
-Στα κακουργήματα (οικονομικά εγκλήματα και άλλα) αν έχει αποκατασταθεί η ζημιά ολόκληρη και έχει μεταμεληθεί ο δράστης, ο εισαγγελέας θα αναστέλλει την έρευνα για τρία χρόνια. Αν μέσα στα τρία χρόνια ο δράστης δεν κάνει άλλο αδίκημα, τότε η υπόθεση θα μπαίνει στο αρχείο. Και εδώ η διάταξη του εισαγγελέα θα επικυρώνεται από δικαστή.
-Ποινική συνδιαλλαγή
Ο Εισαγγελέας θα μπορεί να προτείνει ποινή στον κατηγορούμενο πριν την άσκηση ποινικής δίωξης με δεδομένη την πλήρη αποκατάσταση της ζημιάς. Αν ο κατηγορούμενος το δεχθεί, η υπόθεση δεν θα φθάνει στο ακροατήριο και η ποινή θα είναι η συμφωνηθείσα.
-Ποινική Διαπραγμάτευση.
Ο Εισαγγελέας, όπως γίνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με επιτυχία, θα διαπραγματεύεται με τον κατηγορούμενο σε κάθε στάδιο της ποινικής διαδικασίας και θα έρχεται σε συμφωνία μαζί του για την ολική η μερική αποκατάσταση της ζημιάς και την ποινική του μεταχείριση. Δηλαδή, θα του προτείνει μειωμένη ποινή.
Αναγκαία προϋπόθεση η ομολογία ενοχής από τον κατηγορούμενο.
ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ από όλους τους παραπάνω θεσμούς τα ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΒΙΑΣ (ληστείες, βιασμοί, ανθρωποκτονίες και άλλα).
Όπως τόνισε ο καθηγητής πανεπιστημίου Θεοχάρης Δαλακούρας, Πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής για τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας «η αναμόρφωσή του συζητείται εδώ και 30 χρόνια, από το 1991και τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν γίνει 50 τροποποιήσεις. Παρ όλα αυτά ο Κώδικας παραμένει αναποτελεσματικός».
Σε σχέση με τα νέα νομοθετήματα ο υπουργός Δικαιοσύνης Μιχάλης Καλογήρου αναφέρθηκε αρχικά στους στόχους της νομοθετικής μεταρρύθμισης, προσθέτοντας ότι κινείται σε τρεις βασικούς άξονες « Εξορθολογισμός αδικημάτων, νέο ποινολόγιο που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες και εναρμόνιση της νομοθεσίας στα διεθνή δεδομένα χωρίς εκπτώσεις στα ατομικά δικαιώματα».
Ο υπουργός, επίσης, έκανε έκκληση να μην μετατραπεί η δημόσια διαβούλευση σε πολιτικό παιχνίδι υπογραμμίζοντας ότι «δεν θα βοηθήσει την ολοκλήρωση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας ο ποινικός λαϊκισμός». «Απαιτείται σοβαρότητα από όλους, συναινέσεις και συνεργασίες».
