Την Κυριακή, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καλείται να εξέλθει αλώβητος από ακόμη μία εκλογική αναμέτρηση, η οποία πραγματοποιείται σε μία ιδιαιτέρως τεταμένη διεθνή και περιφερειακή συγκυρία: Αγιά Σοφιά, Αιγαίο, Κύπρος, Υψίπεδα Γκολάν, Συρία.
Ο τουρκικός λαός προσέρχεται στις κάλπες, προκειμένου να εκλέξει τους επικεφαλής των 30 μητροπολιτικών δήμων και των συνολικά 1.351 περιφερειακών — τοπικών δήμων, όπως επίσης και τους 1.251 περιφερειακούς και 20.500 δημοτικούς συμβούλους.
Τι ακριβώς, όμως, διακυβεύεται σ’ αυτές τις εκλογές; Γιατί θεωρούνται βαρύνουσας σημασίας για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Πώς μπορούν να επηρεάσουν την εξωτερική πολιτική της Άγκυρας; Ποιες οι πιθανές επιπτώσεις στο Αιγαίο;
Τις παραπάνω απορίες καλούνται να επιλύσουν, μιλώντας στο Sputnik, οι έγκριτοι αναλυτές Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης και Νικόλαος Παούνης, οι οποίοι επιχειρούν να ρίξουν «φως» στις αυριανές δημοτικές εκλογές της γειτονικής χώρας.
«Εκλογές για τη… φήμη»
Για τον κ. Γιαλλουρίδη, καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, «οι δημοτικές εκλογές της Κυριακής άπτονται περισσότερο στο κύρος και την πολιτική επικράτηση, σε επίπεδο ηθικής και φήμης, και λιγότερο στην επιβίωση του Ερντογάν».
«Δεν διακυβεύεται η υπόσταση του καθεστώτος. Γιατί το πολιτικό σύστημα δεν διέρχεται οποιαδήποτε δοκιμασία. Δεν υπάρχει κίνδυνος να “πέσει” ο πρόεδρος και η κυβέρνησή του. Απλώς θα αποδυναμωθεί το κύρος του, αν υποστεί εκλογικό πλήγμα» σπεύδει να προσθέσει.
Το «παιχνίδι» των δημοτικών εκλογών στην Τουρκία «παίζεται» κατά κύριο λόγο στους δήμους των τριών μεγαλύτερων πόλεων. Δηλαδή την Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και τη Σμύρνη. Άλλωστε, το γεγονός ότι ο Ερντογάν «κατεβάζει» στην Κωνσταντινούπολη τον πρώην πρωθυπουργό, Μπιναλί Γιλντιρίμ, αντανακλά τη σημασία που αποδίδει στον συγκεκριμένο δήμο.
Η γεωγραφική κατανομή της ψήφου
Ο έγκριτος καθηγητής, βέβαια, μιλώντας στο Sputnik, υπενθυμίζει ότι «ο αστικός πληθυσμός δεν υποστηρίζει τον Ερντογάν, ο οποίος αντίθετα βρίσκει υποστήριξη στην ενδοχώρα και στην ανατολή».«Στις δυτικόστροφες πόλεις, όπως η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη, όπου είναι εγκατεστημένη η αστική τάξη, δεν έχει τόσο μεγάλη υποστήριξη».
Στο ίδιο πλαίσιο, ο κ. Παούνης, ερευνητής στο Ελληνικό Κέντρο Ελέγχου Όπλων (ΕΚΕΟ) και ειδικός επί των διεθνών σχέσεων, υπερθεματίζει τα εξής: «Ο Ερντογάν έχει να αντιμετωπίσει μία διαιρεμένη κοινωνία. Για παράδειγμα, στα δυτικά παράλια, είναι έντονη η επίδραση των “κεμαλιστών”. Αντίθετα, στο εσωτερικό της χώρας, στις περιοχές της Ανατολίας, έχει δύναμη το κόμμα του Ερντογάν (ΑΚΡ) που εκπροσωπεί το πολιτικό Ισλάμ».
H ειδοποιός διαφορά του Ερντογάν
Σε κάθε περίπτωση, όμως, το Κόμμα της «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης», το οποίο ελέγχεται πλήρως από τον Ερντογάν, δεν διαφέρει σημαντικά από τους υπόλοιπους πολιτικούς σχηματισμούς της γειτονικής Τουρκίας.
«Αν δει κανείς τη διάρθρωση του πολιτικού συστήματος, σε επίπεδο ηγεμονίας και διεκδίκησης, τα κόμματα δεν διαφέρουν μεταξύ τους, είναι όλα εθνικιστικά. Διεκδικούν τα ίδια πράγματα στο Αιγαίο έναντι της Ελλάδας. Έχουν παρόμοιες θέσεις. Οι μόνοι που αντιδρούν και λειτουργούν ως αντίπαλο δέος, όχι νομίμως πλέον, είναι οι Κούρδοι».
© AFP 2019 / Tobias SchwarzΒέμπερ: Η Τουρκία δεν μπορεί να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ψηφοφόροι καλούνται να επιλέξουν τους υποψήφιους τριών διαφορετικών συνασπισμών: α) της «Λαϊκής Συμμαχίας», η οποία απαρτίζεται από το κυβερνών ΑΚΡ και το εθνικιστικό MHP, β) της «Εθνικής Συμμαχίας», η οποία αποτελείται από τους κεμαλιστές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), το φιλελεύθερο «Iyi Party», το κεντροδεξιό «Δημοκρατικό Κόμμα» και το συντηρητικό «Felicity Party» και γ) της «Κουρδικής Συμμαχίας», στην οποία συμμετέχουν το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP) και το Δημοκρατικό Περιφερειακό Κόμμα (DBP).
Ποια είναι επομένως, η ειδοποιός διαφορά του Ερντογάν; «Απλώς ο Τούρκος πρόεδρος έχει μία δεσποτική αντίληψη επί της πολιτικής. Έχει μία δικτατορία “επί τοις πράγμασι”. Συγκρούεται με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Γενικότερα, είναι μία κατάσταση που ανταποκρίνεται περισσότερο στην τουρκική κουλτούρα του οθωμανικού κράτους, της Ανατολίας και όχι της Δύσης» αναλύει ο κ. Γιαλλουρίδης.
«Εσωτερικής κατανάλωσης η ρητορική για την Ελλάδα»
Είναι σαφές ότι τις τελευταίες εβδομάδες, η ρητορική του Ερντογάν προσλαμβάνει ολοένα και πιο ακραία χαρακτηριστικά: Από την αναπαραγωγή του βίντεο του μακελάρη της Νέας Ζηλανδίας έως τις συνεχείς αναφορές για μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τέμενος.
Ιδίως ως προς το δεύτερο, πάντως, ο κ. Γιαλλουρίδης δεν φαίνεται να ανησυχεί πραγματικά. «Είναι μία ρητορική εσωτερικής κατανάλωσης, γιατί η μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί είναι μία υπόθεση παλιά, η οποία κάθε τόσο τίθεται επί τάπητος για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης».
Άλλωστε, κατά τον ίδιο, μία τέτοια επιλογή «θα έχει τεράστιο κόστος». «Η Αγιά Σοφιά είναι μνημείο διεθνούς πολιτικής κληρονομιάς, δεν είναι τουρκικής υπόθεσης. Θα υπάρχει διεθνής αντίδραση. Είναι η εκκλησία, η UNESCO, η Δύση, η Ευρώπη και όχι μόνο —καθώς και η Ρωσία έχει μεγάλη ευαισθησία για το θέμα. Το κόστος θα είναι μεγαλύτερο από το όφελος».
Τα ελληνοτουρκικά «καταφύγιο» της λίρας
© AFP 2019 / Christos Avraamides/HO/PIOΓιατί δεν μπορούν να συνεργαστούν Κύπρος και Τουρκία για τις εξορύξεις
Από την πλευρά του, ο κ. Παούνης σπεύδει να αποτιμήσει την οξύτητα της ρητορικής του Ερντογάν μέσω ενός διαφορετικού πρίσματος, και συγκεκριμένα, αυτό της οικονομίας.
«Προφανώς, το διάχυτο κλίμα απογοήτευσης, μετά τη νομισματική κρίση και την κατρακύλα της λίρας, είναι αυτό που έχει οδηγήσει τον Ερντογάν να στρέψει την προσοχή στα εθνικά θέματα, εξ ου και η αυξανόμενη επιθετική ρητορική κατά της Ελλάδας» εξηγεί χαρακτηριστικά.
Για διάφορους και ποικίλους λόγους, το τουρκικό νόμισμα κατά τη διάρκεια του 2018 υπέστη ένα σφοδρό σφυροκόπημα, έχοντας ως αποτέλεσμα την απώλεια του 30% της αξίας του έναντι του δολαρίου.
Αυτή η μεταβλητότητα, ωστόσο, παραμένει ως «πηγή» αστάθειας, κάτι το οποίο αντικατοπτρίζεται πλήρως τόσο στις τρέχουσες συναλλαγματικές ισοτιμίες, όσο και στα μειωμένα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας.
Την ίδια ώρα, η υποχώρηση του νομίσματος συνεπάγεται την αλματώδη αύξηση του κόστους ζωής για τους απλούς πολίτες, οι οποίοι «βλέπουν» τον πληθωρισμό να τρέχει με φρενήρεις ρυθμούς.
«Από εκεί που η οικονομία ήταν το πλεονέκτημα του Ερντογάν, τώρα είναι η “αχίλλειος πτέρνα” του. Aν χάσει την οικονομία, θα χάσει και τα ερείσματα στον λαό» διευκρινίζει ο κ. Παούνης.
Γιατί δεν θα αλλάξει ρότα ο Ερντογάν
Το αποτέλεσμα της Κυριακής — αν και πρόκειται για δημοτικές εκλογές — θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο σε επίπεδου διεθνούς πολιτικής και γεωστρατηγικής;
© Sputnik / Vladimir AstapkovichΕπιμένει ο Ερντογάν για την Αγιά Σοφιά: «Θα την αποκαλούμε τζαμί»
«Δεν νομίζω να έχει αντίκτυπο σε διεθνές επίπεδο. Ο Ερντογάν δεν λαμβάνει κανέναν υπόψη του. Ακόμη και να ηττηθεί, δεν πρόκειται να του κοστίσει κάτι, σε σχέση με το διεθνές κύρος, το οποίο είναι ήδη προβληματικό» εξηγεί ο κ. Γιαλλουρίδης.
Και προσθέτει: «Δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει κάτι, σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Δεν πρόκειται να υποχωρήσει (σ.σ. Ερντογάν). Ακόμη και να χάσει, δεν πρόκειται να τον απασχολήσει, γιατί έχει κυριαρχήσει στο εγχώριο πολιτικό σύστημα».
Οι κάλπες θα μπορούσαν — έστω και υποδόρια — να επηρεάσουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις; Άλλωστε, θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος ότι τυχόν επιβεβαίωση της πολιτικής και εκλογικής ηγεμονίας του Ερντογάν θα συνεπάγεται την περαιτέρω «αποθράσυνση» του Τούρκου «Σουλτάνου».
«Τι περισσότερο μπορεί να κάνει σε σχέση με τώρα; Είναι ήδη ανεξέλεγκτος. Να επιτεθεί στην Ελλάδα ή στα Βαλκάνια; Αυτά δεν γίνονται. Ίσως αποθρασυνθεί περισσότερο, γιατί θα αισθάνεται ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού, ο ένας και μοναδικός» απαντάει, από την πλευρά του, ο έγκριτος καθηγητής.
«Η επόμενη ημέρα δεν θα είναι διαφορετική από τη σημερινή ημέρα. Ο ίδιος έχει διεκδικήσεις στο Αιγαίο, στο status quo του δικαίου της θάλασσας, στην Κύπρο. Τα θέτει συνεχώς και δεν τα αλλάζει. Η στρατηγική της Τουρκίας δεν αλλάζει, δεν βασίζεται δηλαδή, στην έκπληξη. Επιδιώκει σθεναρά την αλλαγή του σκηνικού που στήθηκε με τις Συνθήκες της Λωζάνης και των Παρισιών, το 1923 και το 1947, αντίστοιχα» καταλήγει ο κ. Γιαλλουρίδης.
Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και ο κ. Παούνης: «Η Τουρκία είναι αναθεωρητική δύναμη, συνεπώς ανεξαρτήτως αποτελέσματος, θα συνεχίσει να διεκδικεί και να προκαλεί. Μια ευρεία εκλογική νίκη — απίθανο ως σενάριο — ενδεχομένως να χαλάρωνε προσωρινά την άσκηση πίεσης προς την Ελλάδα. Ωστόσο, ας μην αναμένουμε θεαματικές αλλαγές».
Και προσθέτει: «Με δεδομένα τα προβλήματα στην οικονομία και την εκπεφρασμένη πρόθεση για μεταφορά πλωτών γεωτρύπανων στην ανατολική Μεσόγειο, οι εξελίξεις δεν προμηνύονται ευχάριστες και μάλλον θα διαβούμε δύσκολες ατραπούς».
