Από το κακό στο χειρότερο πηγαίνουν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Οι ΗΠΑ για πρώτη φορά ήταν τόσο σαφείς, στέλνοντας το μήνυμα ότι η θέση της Τουρκίας στην Ατλαντική Συμμαχία τίθεται υπό αίρεση, εάν αυτή επιμείνει και αγοράσει το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400. Το ρήγμα, λοιπόν, βαθαίνει. Υπό την σκιά όλων των παραπάνω, Βλαντιμίρ Πούτιν και Ταγίπ Ερντογάν έχουν συνομιλίες εφ’ όλης της ύλης αυτή τη Δευτέρα στη Μόσχα, ενώ παράλληλα θα πραγματοποιηθεί και η σύνοδος κορυφής του Συμβουλίου Συνεργασίας Ρωσίας-Τουρκίας.
Η πίεση που δέχεται ο Τούρκος πρόεδρος είναι άμεση και ισχυρή. Ολοένα και περισσότεροι στην Ουάσιγκτον θεωρούν πως ο μόνος τρόπος για να τον αντιμετωπίσουν είναι να το βάλουν στη μέγγενη. Μπορεί οι Αμερικανοί να μην θέλουν να χάσουν την γεωπολιτικά πολύτιμη Τουρκία, αλλά δεν μπορούν και να ανεχτούν το παιχνίδι του Ταγίπ Ερντογάν. Η προμήθεια του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400 έχει εκατέρωθεν αναγορευτεί σε ζήτημα-κλειδί.
Οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν θα παραδώσουν στην Τουρκία τα μαχητικά F-35, αλλά συζητούν το ενδεχόμενο να τα πουλήσουν στην Ελλάδα, κάτι που θα “πονέσει” πολύ την Άγκυρα. Εκτός αυτού, συνεχίζουν την υπονόμευση της τουρκικής οικονομίας, ελπίζοντας πως κατ’ αυτόν τον τρόπο θα αποσταθεροποιήσουν πολιτικά το καθεστώς Ερντογάν. Το γεγονός, μάλιστα, πως στις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές ήταν κυρίως η οικονομική κρίση που οδήγησε στην εκλογή αντιπολιτευομένων δημάρχων στις μεγαλύτερες τουρκικές πόλεις, είναι μία σαφής ένδειξη ότι η τακτική αυτή αποδίδει.
Παρόλες τις απώλειες, όμως, στα αστικά κέντρα, τα συνολικά αποτελέσματα έδειξαν ότι ο Τούρκος πρόεδρος συνεχίζει να εκφράζει πολιτικά τη “βαθιά Τουρκία”, τις θρησκευόμενες αγροτικές μάζες της Ανατολίας, οι οποίες παραμένουν συνδεδεμένες με το οθωμανικό παρελθόν. Δεδομένου, μάλιστα, ότι για τα επόμενα τέσσερα χρόνια δεν υπάρχει εκλογική αναμέτρηση, ο Ταγίπ Ερντογάν έχει και τον χρόνο και τη δυνατότητα να εδραιώσει το καθεστώς του.
Οι S-400 είναι ο κόμπος στο χτένι για τις ΗΠΑ
Σύντομα, πάντως, ο κόμπος θα φτάσει στο χτένι. Εάν η Άγκυρα επιμείνει μέχρι το τέλος στην προμήθεια του συστήματος S-400, η Ουάσιγκτον δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να λάβει μέτρα. Όπως προαναφέραμε δεν είναι μόνο η μη παράδοση των μαχητικών F-35. Είναι και η περιθωριοποίηση της Τουρκίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Μπορεί να μην υπάρχει τρόπος να την εκδιώξουν, αλλά οι Αμερικανοί έχουν τρόπους να την περιθωριοποιήσουν. Στο ίδιο μήκος κύματος, εξάλλου, είναι και οι Ευρωπαίοι.
Όσο εντείνεται η πίεση, ωστόσο, τόσο πιθανότερο είναι το καθεστώς Ερντογάν να στραφεί ακόμα περισσότερο προς τη Ρωσία, προχωρώντας σε μία ειδική στρατηγική σχέση μαζί της. Αν και στο συριακό μέτωπο τα συμφέροντα των δύο είναι μάλλον αντιτιθέμενα, είναι ισχυρός ο πειρασμός του Βλαντιμίρ Πούτιν να προσφέρει ανταλλάγματα στον Ταγίπ Ερντογάν στη Συρία, προκειμένου να τον αποκόψει ολοσχερώς από τη Δύση.
Στην Ουάσιγκτον φοβούνται μία τέτοια εξέλιξη. Γι’ αυτό και παράγοντες που διαμορφώνουν την αμερικανική εξωτερική πολιτική θεωρούν πως η καλύτερη τακτική είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες ναι μεν να πιέζουν το καθεστώς του Τούρκου προέδρου, αλλά να μην τραβήξουν το σκοινί μέχρι να σπάσει. Θεωρούν ότι πρέπει να αφήσουν τα πράγματα σ’ αυτή την ασταθή ισορροπία, αναμένοντας τον χρόνο που ο Ταγίπ Ερντογάν θα φύγει από το προσκήνιο, ανοίγοντας τον δρόμο για την επιστροφή της Τουρκίας στη Δύση.
Υπάρχει, ωστόσο, και μία άλλη τάση στο αμερικανικό κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής που θεωρεί ότι ο Ταγίπ Ερντογάν δεν θα είναι μία μεγάλη παρένθεση. Έχει οικοδομήσει και εδραιώνει καθεστώς, το οποίο έχει σαφώς αντιδυτικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει ότι η διάδοχος κατάσταση δεν είναι καθόλου σίγουρο πως θα επιστρέψει στη Δύση.
