Η Προσφυγή στην Διεθνή Διαιτησία που εκκρεμεί εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας με Αριθμό Υπόθεσης: ARB/15/49 έχει κατατεθεί εκ μέρους 954 θυμάτων (“Ενάγοντων”) των οποίων οι καταθέσεις-επενδύσεις τους στις δύο Κυπριακές Τράπεζες (Λαϊκή & Κύπρου) απαλλοτριώθηκαν, σύμφωνα με το σχέδιο που εφήρμοσε η Κύπρος τον Μάρτιο του 2013 με την ονομασία “Plan Β”.
Η απόφαση που θα ληφθεί είναι εξαιρετικά κρίσιμη, καθώς αναμένεται να δημιουργηθεί νομολογία για ένα μείζονος σημασίας ζήτημα –που εσχάτως λόγω της υποβόσκουσας κρίσεως στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει λάβει σοβαρές διαστάσεις– για το εάν δηλαδή υπερισχύουν νομικά οι Διμερείς Συμφωνίες μεταξύ Κρατών-Μελών της Ε.Ε. ή το Κοινοτικό Δίκαιο, μετά την προσχώρησή τους στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Στη συγκεκριμένη υπόθεση, η μάχη προβλέπεται να είναι εξαιρετικά σκληρή, ενώ στο πλευρό της Κύπρου έχει ήδη ταχθεί η Ε.Ε.
Οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι οι αποταμιεύσεις τους εντάχθηκαν στο “bail-in” δηλ. κατασχέθηκαν, και ότι όλοι τους αντιμετωπίσθηκαν έτσι επειδή ήταν αλλοδαποί επενδυτές και επικαλούνται μεταξύ άλλων τα εξής: παράνομη απαλλοτρίωση, άνιση και διακριτική μεταχείριση και ανεπαρκή (μηδενική) αποζημίωση σύμφωνα με τις διατάξεις των διμερών επενδυτικών συνθηκών Κύπρου & Ελλάδος.
Ένα Πρωτοφανές Σχέδιο
Ενώ η διαδικασία στο αρχικό σχέδιο ήταν πιο δίκαιη, οι αποφάσεις που έλαβε η Κύπρος στο πλαίσιο του Plan Β ήταν εντελώς πρωτόγνωρες, αυθαίρετες και διακριτικές, ενώ είναι απίθανο να επαναληφθούν ποτέ από οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου. Πράγματι, μόλις ανακοινώθηκε το Plan Β, ο Mario Draghi, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και κύριος υπεύθυνος για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης, έσπευσε να δηλώσει δημοσίως: “θέλω να τονίσω ότι η Κύπρος δεν είναι ένα πρότυπο!… Η Κύπρος δεν αποτελεί κομβικό σημείο στην πολιτική της ζώνης του ευρώ”.
Ομοίως, ένας από τους πρώην Υπουργούς Οικονομικών της Κύπρου δήλωσε ότι το Κυπριακό bail-in: “ήταν μοναδικό, όχι μόνο στην ιστορία των τραπεζών στην Ευρώπη, αλλά και παγκοσμίως. Το εργαλείο bail-in που εφαρμόστηκε στην Κύπρο δεν είχε καμία ομοιότητα με την οδηγία της ΕΕ για το bail-in… ή οποιαδήποτε μέτρα που είχαν εφαρμοστεί. . . είτε πριν είτε μετά το bail-in της Κύπρου. Τό Κυπριακό bail in και τα μέτρα εξυγίανσης του 2013 ήταν ένα διεθνές πείραμα.”
Σύμφωνα με τα επιχειρήματα του Υπουργού και του Κεντρικού Τραπεζίτη, δεν εφαρμόστηκε πουθενά αλλού bail-in πριν από την Κύπρο στις χώρες που χρειάζονταν πακέτα διάσωσης. Ούτε και οι καταθέτες εντάχθηκαν στο bail-in, μετά από την Κύπρο, στο πλαίσιο των πρόσφατων διασώσεων αρκετών τραπεζών στην Ιταλία. Ακόμη και ο Jeroen Dijsselbloem, Πρόεδρος τότε του Eurogroup, όταν ήταν η σειρά του ως Υπουργός Οικονομικών για να διασώσει την SNS Reaal Bank στην Ολλανδία δεν εφήρομσε το ίδιο μέτρο και προστάτευσε τις αποταμιεύσεις των καταθετών!
Τι ήταν το “Plan Β”;
Το Plan Β της Κύπρου ήταν πραγματικά μοναδικό: χορηγήθηκε από την “Τρόικα” δάνειο ύψους €10 δισεκατομμυρίων για τη στήριξη της οικονομίας και των τραπεζών, μηδενίστηκε 47,5% της αξίας των καταθέσεων στην Τράπεζα Κύπρου και 99-100% της αξίας των ομολόγων της και ολοσχερώς η αξία των ομολόγων και των καταθέσεων στην Λαϊκή, υποχρεώθηκαν οι τράπεζες να πουλήσουν τις Ελληνικές τους εργασίες με τεράστια (€3,4 δισεκατομμύρια) απώλεια κλπ.
Διακριτική και άνιση μεταχείριση
Είναι προφανές ότι τα μέτρα αυτά ήταν αυθαίρετα και εισήγαγαν διακρίσεις: Το Plan Β απήλλαξε δημόσια από το bail-in εκατοντάδες εγχώριες “φιλανθρωπικές οργανώσεις” (όπως η Ένωση Κυπριακών Οδηγών, ο Οργανισμός “Dance Cyprus” και ο Σύνδεσμος Ζώων και Πτηνών Λάρνακας-Αμμοχώστου) και διάφορους άλλους εγχώριους καταθέτες, καθώς και όλους τους καταθέτες στις Κυπριακές Συνεργατικές Τράπεζες, οι οποίες είναι γνωστό ότι έχουν εξ ολοκλήρου εγχώρια βάση καταθετών.
Απαλλοτρίωση
Εκτός από το ίδιο το κούρεμα, το οποίο αποτελεί άμεση παραβίαση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας των ενάγοντων, η αξία των επενδύσεών τους μειώθηκε δραματικά και από τις άλλες προβλέψεις του Plan Β, οι οποίες ήταν και οι ίδιες παράνομες, δηλαδή από την πώληση των τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων στην Ελλάδα με ζημία ύψους €3,4 δισεκατομμυρίων, την άνιση εξαίρεση των “ασφαλισμένων” καταθετών έναντι άλλων, την μεταφορά του ELA, την πλήρη έλλειψη διαφάνειας, την παραβίαση της αναλογικότητας εις βάρος των ξένων επενδυτών και την μη καταβολή εύλογης αποζημίωσης, ιδιαίτερα όσον αφορά τους καταθέτες, για τους οποίους ένας από τους πρώην υπουργούς Οικονομικών της Κύπρου παραδέχεται τα εξής:
“Είμαι πεπεισμένος ότι το bail-in ισοδυναμεί με οργανωμένη κρατική ληστεία. Το Διάταγμα της 29ης Μαρτίου 2013 και το πακέτο κυβερνητικών μέτρων. . . της οποίας αποτελούσε μέρος, ανήκε στην κυπριακή κυβέρνηση που νομοθέτησε την κλοπή των χρημάτων των καταθετών.”,
Θυμόμαστε άλλωστε τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Αναστασιάδη, λίγο πριν από την εκλογή του, να δηλώνει: “Θέλω, με τον πλέον σαφή και κατηγορηματικό τρόπο, να δεσμευτώ προσωπικά και να δεσμευτώ στους Κύπριους συμπατριώτες μου αλλά και στους ξένους επενδυτές, και να μεταφέρω ένα σαφές μήνυμα σε ολόκληρο το διεθνές κοινό ότι, ως πρόεδρος, εγώ, ο Νίκος Αναστασιάδης, δεν θα υπογράψω κανένα μνημόνιο που να περιέχει οποιαδήποτε διάταξη για κούρεμα τραπεζικών καταθέσεων.”
Παράλειψη Παροχής Πλήρους Προστασίας και Ασφάλειας
Αλλωστε, σε ανταλλαγή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μεταξύ του ΔΝΤ και της Νομικής Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας προκύπτει ότι η Κύπρος γνώριζε τις πιθανές συνέπειες από την εφαρμογή του Plan B, καθώς σε σχετική ηλεκτρονική αλληλογραφία με την εκπρόσωπο του ΔΝΤ για το εάν “υπάρχει πρόβλημα… που απορρέει από διμερείς επενδυτικές συμφωνίες”, ο επικεφαλής του τμήματος απάντησε:
“Η επιβολή αναγκαστικής εισφοράς στις καταθέσεις, ιδιαίτερα σε αλλοδαπούς, θα ήταν νομικά προβληματική για διάφορους λόγους… Μια τέτοια απαλλοτρίωση μπορεί να γίνει μόνο, και μια λήψη τέτοιων μέτρων ισοδύναμου αποτελέσματος με την απαλλοτρίωση μπορούν να ληφθούν μόνο, “έναντι δίκαιης και εύλογης αποζημίωσης.”
Η διεθνής αυτή δικαστική μάχη κορυφώνεται. Το ερώτημα που παραμένει όμως αναπάντητο, είναι εν τέλει το εξής: Εάν τελικά κριθεί ότι μόνα αρμόδια να αποφανθούν είναι τα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια, τα οποία όπως αποδείχθηκε στην πράξη αφήνουν ala carte τους επενδυτές απροστάτευτους, όπως στην Κύπρο (αλλα και στην Ελλάδα όπως έγινε με το PSI), τότε σε ποιο μέρος του κόσμου θα μπορεί να αποδοθεί δικαιοσύνη, αν όχι στα Διεθνή Δικαστήρια;
* Ο κ. Γιάννης Κυριακόπουλος είναι Διαχειριστής Εταίρος – ΚYROS LAW OFFICES (Mέλος της Νομικής Oμάδος Grant & Eisenhofer στο ICSID)
