Στον αέρα τινάζεται ο μηχανισμός εξαγοράς δασικών εκτάσεων από αυτούς που τις εκχέρσωσαν παράνομα και τις καλλιεργούν. Το Ε’ τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικές τις διατάξεις του 2014 και 2017 με τις οποίες δόθηκε αυτή η δυνατότητα έναντι τιμήματος, κρίνοντας ότι προσβάλλουν τα άρθρα 24 και 117 του Συντάγματος αλλά και τις συνταγματικές αρχές της ισότητας και του κράτους δικαίου και παρέπεμψε το θέμα λόγω σοβαρότητας στην Ολομέλεια. Οι εκτάσεις αυτές ξεπερνούν μέχρι στιγμής τα 2 εκατ. στρέμματα σε όλη τη χώρα, ενώ οι αιτήσεις που έχουν κατατεθεί ξεπερνούν τις 260.000.
Η απόφαση αρ.645/2019 του Ε’ τμήματος αφορά προσφυγή της Πανελλήνιας Ένωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΕΔΔΥ) και του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ) κατά τις συνταγματικότητας τεσσάρων υπουργικών αποφάσεων, με τις οποίες ορίζονται πτυχές της διαδικασίας εξαγοράς παράνομα εκχερσωμένων δασών και δασικών εκτάσεων. Οι αποφάσεις βασίζονται σε διατάξεις των νόμων 4280/2014 (που έμεινε γνωστός ως «αντιδασικός») και 4467/2017, με τις οποίες δόθηκε η πλήρους εξαγοράς εκτάσεων που εκχερσώθηκαν πριν το 1975 και αγοράς του δικαιώματος αγροτικής χρήσης για όσες εκχερσώθηκαν από το 1975 έως το 2007. Να σημειωθεί ότι η σχετική δυνατότητα μετά από διαδοχικές παρατάσεις έχει πλέον καταληκτική ημερομηνία έως τις 8 Αυγούστου του 2020.
Όπως επισημαίνει το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο, η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων απαγορεύεται από το Σύνταγμα. Ωστόσο μέσα από τη νομολογία δίνεται η δυνατότητα κατ’ εξαίρεση να αλλοιωθεί η μορφή τους, εφόσον συντρέχουν εξαιρετικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος και η θυσία της δασικής βλάστησης είναι απόλυτα επιβεβλημένη (για παράδειγμα, η δυνατότητα αυτή δόθηκε για έργα ΑΠΕ). Το ΣτΕ παρατηρεί ότι τέσσερις διαδοχικοί νόμοι από το 2012 έδωσαν τη δυνατότητα εξαγοράς εκχερσωμένων δασικών εκτάσεων από αγρότες, επεκτείνοντας σταδιακά τη δυνατότητα σε εκτάσεις που καταστράφηκαν μετά το 1975 και σε μη κατ’επάγγελμα αγρότες, ενώ μείωσαν το αντίτιμο.
Στη συνέχεια το Ε’ τμήμα του ΣτΕ αποδομεί την επιχειρηματολογία του Δημοσίου (ότι η ρύθμιση δίνεται για σημαντικούς κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους). «Η επίκληση της ενίσχυσης της εθνικής οικονομίας και απασχόλησης από το Δημόσιο [ως αιτιολόγηση της ρύθμισης] γίνεται όλως αορίστως, ενώ η αυθαίρετη εκχέρσωση και εν συνεχεία αγροτική εκμετάλλευση δασών και δασικών εκτάσεων -και μάλιστα από πρόσωπα μη απασχολούμενα κατ’ επάγγελμα με τη γεωργία-, η δημιουργία πολυετών πραγματικών καταστάσεων και η αποτροπή αντιδικιών δεν συνιστούν επ ουδενί επίκληση εξαιρετικής ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική, ή έστω οικονομική σημασία» που θα δικαιολογούσε την αυθαίρετη εκχέρσωση. «Από τη φύση του πράγματος, οι εκχερσώσεις αυτές έχουν γίνει ανεπιλέκτως και ασυνδέτως προς κρατικούς αναπτυξιακούς σκοπούς ή άλλους λόγους δημοσίου συμφέροντος, δημιουργούν τετελεσμένες καταστάσεις και εμποδίζουν τον σχεδιασμό πολιτικής σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο».
Το ΣτΕ σημειώνει ότι με η εξαγορά αντίκειται και στις αρχές της ισότητας και του κράτους δικαίου καθώς θέτει τους καταπατητές «που έδρασαν αυθαιρέτως σε πλεονεκτική θέση έναντι όσων δεν προέβησαν αυτογνωμόνως σε αποψίλωση δασικών εκτάσεων». Ακόμα και η δυνατότητα νομιμοποίησης και μεταβίβασης της χρήσης «δημιουργεί μετεγραπτέο, μεταβιβάσιμο και εμπορεύσιμο τίτλο με οικονομική αξία και δημιουργεί αδικαιολόγητη ευμενή μεταχείριση των αυθαιρέτως καλλιεργησάντων δάση και δασικές εκτάσεις».
Το Ε΄τμήμα καταλήγει ότι οι διατάξεις του 4467/2017, στο κομμάτι που αφορούν παράνομα εκχερσωμένες εκτάσεις (για τις νόμιμα εκχερσωμένες προφανώς δεν τίθεται θέμα) αντίκεινται στο Σύνταγμα. Με αυτό το δεδομένο, η υπόθεση παραπέμπεται στην Ολομέλεια. Να σημειωθεί ότι η απόφαση είναι ομόφωνη στο σκέλος που αφορά τις μετά το 1975 εκχερσώσεις, ενώ στις προ του 1975 μειοψήφισε ο πρόεδρος του Ε’ τμήματος Α. Ράντος.
Χιλιάδες στρέμματα «στον αέρα»
Η απόφαση του Ε’ τμήματος αφορά εκατομμύρια στρέμματα, που προέκυψε μέχρι στιγμής από τη διαδικασία ανάρτησης των δασικών χαρτών όχι μόνο έχουν εκχερσωθεί παράνομα και καλλιεργούνται, αλλά… επιδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνα με το υπόμνημα που υπέβαλλε στο ΣτΕ το Δημόσιο, το Νοέμβριο του 2018 είχαν υποβληθεί 32.373 αιτήματα εξαγοράς έκτασης εκχερσωθείσας προ του 1975 (ενδεικτικά, 9.400 αιτήματα στην Αποκεντρωμένη Πελοποννήσου- Δυτικής Ελλάδας- Ιονίου για εκτάσεις 80.000 στρ.). Και ακόμα 31.066 αιτήματα εξαγοράς του δικαιώματος διατήρησης της παράνομης χρήσης (π.χ. 9.896 αιτήματα στην Αποκεντρωμένη Θεσσαλίας- Στερεάς Ελλάδας, 19.420 στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας- Θράκης). Συνολικά, οι εκτάσεις και των δύο κατηγοριών ανέρχεται συνολικά σε 218.000 στρέμματα.
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ (Ελληνικός Oργανισμός Πληρωμών των Κοινοτικών Ενισχύσεων) εκτιμά ότι οι παράνομα εκχερσωμένες εκτάσεις που επιδοτούνται ξεπερνούν τα 2 εκατ. στρέμματα. Οι περισσότερες παράνομα επιδοτούμενες εκτάσεις (από τους αναρτημένους δασικούς χάρτες) βρίσκονται στον Νομό Λαρίσης και είναι 554.952 στρέμματα. Ακολουθεί ο Νομός Ηλείας με 302.556 στρέμματα, η Αχαΐα με 198.227 στρ., η Λακωνία με 169.585 στρ., η Μαγνησία με 149.695 στρ., η Μεσσηνία με 139.683 στρ., η Χαλκιδική με 131.580 στρ., η Κοζάνη με 109.078 στρέμματα (βλ. ρεπορτάζ «Κ» 17.4.2017).
Σχόλιο της ΠΕΔΔΥ
Μετά τη δημοσιοποίηση, χθες, της απόφασης, οι προσφεύγοντες μιλούν για δικαίωση, ζητώντας να παγώσει η διαδικασία εξαγορών μέχρι να κριθεί η υπόθεση από την Ολομέλεια.
«Η απόφαση 645/2019 του Έ τμήματος του ΣτΕ με την οποία κρίνονται ως αντισυνταγματικές οι διατάξεις των άρθρων 47 παρ.5 έως 13 και 48 Β του νόμου 998/79 αποτελεί μια δικαίωση για όσους φορείς αγωνίζονται για την προστασία των δασών», επισημαίνει στην «Κ» ο πρόεδρος της ΠΕΔΔΥ Νίκος Μπόκαρης. «Σήμερα στα Δασαρχεία και τις Διευθύνσεις δασών σε όλη τη χώρα έχουν σωρευθεί χιλιάδες φάκελοι εξαγορών και αιτήσεων έγκρισης επέμβασης δημιουργώντας ένα ασφυκτικό αδιέξοδο στις Υπηρεσίες που χωρίς προσωπικό προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στην πίεση των πολιτών που θέλουν να προβούν σε εξαγορές. Με δεδομένη την απόφαση του Ε τμήματος και την αντισυνταγματικότητα των συγκεκριμένων διατάξεων, η Διοίκηση πρέπει να προστατέψει και τους πολίτες και τις Υπηρεσίες, παγώνοντας τη διαδικασία των εξαγορών μέχρι την κρίση της υπόθεσης από την Ολομέλεια του ΣτΕ».
Υπενθυμίζεται ότι προ ημερών κρίθηκαν αντισυνταγματικές από την Ολομέλεια του ΣτΕ και οι οικιστικές πυκνώσεις (αρ. απόφασης 685/2019). Πρόκειται για οικισμούς αυθαιρέτων σε δάση, τα οποία το υπουργείο Περιβάλλοντος εξαίρεσε από τη διαδικασία ανάρτησης δασικών χαρτών και ετοιμάζει σχέδιο νόμου για την υπό προϋποθέσεις νομιμοποίησή τους.
