Ενόψει της συνεχόμενης ένταξης νέων τροφίμων στην διατροφή μας και της ανάπτυξης νέων τρόπων παρασκευής τροφίμων, απαιτείται οι Eυρωπαίοι καταναλωτές να είμαστε σίγουροι πως κάθε νέο τρόφιμο το οποίο φτάνει στα τραπέζια μας είναι απολύτως ασφαλές. Σ’ αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να εξετάσουμε τι προβλέπει ο νέος Κανονισμός για τα Νέα Τρόφιμα (ΕΕ) 2015/2283, ο οποίος έχει τεθεί σε εφαρμογή ήδη από την 1η Ιανουαρίου 2018. Ας απαντήσουμε, λοιπόν, σε κάποιες βασικές ερωτήσεις σχετικά με το νέο Κανονισμό.
Τι είναι το «νέο τρόφιμο»;
Ως νέο τρόφιμο ορίζεται αυτό το οποίο δεν χρησιμοποιούταν ευρέως για ανθρώπινη κατανάλωση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν τις 15 Μαΐου 1997. Ειδικότερα, αυτό μπορεί να παράγεται για πρώτη φορά, να είναι καινοτόμο ή να παράγεται μέσω νέων τεχνολογιών και διαδικασιών, καθώς επίσης και κάποιο τρόφιμο που καταναλωνόταν εκτός της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των εντόμων, καθώς επίσης και μέρη τους όπως τα πόδια, τα φτερά κλπ.).
Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές που επιφέρει ο νέος Κανονισμός;
Ο νέος Κανονισμός για τα Νέα Τρόφιμα διευρύνει τις κατηγορίες των νέων τροφίμων (Άρθρο 3) και καθιερώνει μια ενωσιακή λίστα των εγκεκριμένων νέων τροφίμων. Η διαδικασία έγκρισης γίνεται περισσότερο αποτελεσματική και ασφαλής, ενώ τα καινοτόμα τρόφιμα μπορούν να παραδοθούν στην αγορά γρηγορότερα χωρίς περιττούς εμπορικούς φραγμούς. Βασική πρόβλεψη του νέου Κανονισμού είναι η δημιουργία ενός κεντρικού συστήματος έγκρισης που παρέχει στους αιτούντες μεγαλύτερη σιγουριά, απλούστευση και ταχύτητα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας έγκρισης. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕΑΑΤ)είναι η διεξαγωγή επιστημονικής αξιολόγησης του κινδύνου για την αίτηση ενός νέου τροφίμου, εάν δηλαδή το νέο τρόφιμο ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, ενώ ο ρόλος της Επιτροπής είναι να διαχειρίζεται τους φακέλους κάθε αιτούντος και να προτείνει την έγκριση ενός νέου τροφίμου το οποίο διαπιστώνεται ως ασφαλές. Ο νέος Κανονισμός για τα Νέα Τρόφιμα εισάγει επίσης μια ταχύτερη και διαρθρωμένη διαδικασία αξιολόγησης των παραδοσιακών τροφίμων που καταφθάνουν στην ΕΕ από τρίτες χώρες. Είναι αρμοδιότητα της ΕΑΑΤ να διενεργήσει μια επιστημονική αξιολόγηση κινδύνου για τα παραδοσιακά τρόφιμα από τρίτες χώρες προτού εισέλθουν στην αγορά της ΕΕ. Αυτό το είδος παραδοσιακού φαγητού θα επιτρέπεται να διατίθεται στην αγορά ενόψει κοινοποίησης από τον υπεύθυνο της επιχείρησης τροφίμων εφόσον αποδεικνύεται ιστορικά ασφαλές (άνω των 25 ετών) και δεν υπάρχουν ανησυχίες για την ασφάλεια που να εγείρονται είτε από τα κράτη μέλη της ΕΕ είτε από την ΕΑΑΤ. Επιπλέον, έχει δημιουργηθεί ένα σύστημα/πύλη ηλεκτρονικής υποβολής (https://ec.europa.eu/food/safety/novel_food/e-submission_en)για τη διευκόλυνση της διαδικτυακής υποβολής αιτήσεων για νέα τρόφιμα ή/και κοινοποιήσεων παραδοσιακών τροφίμων. Με αυτό το σύστημα οι υποψήφιοι θα μπορούν να παρακολουθούν τις αιτήσεις τους από την υποβολή μέχρι το αποτέλεσμα. Τέλος, ο Κανονισμός περιλαμβάνει διατάξεις για την προστασία των δεδομένων, οι οποίες εγγυώνται ότι τα πρόσφατα αναπτυσσόμενα επιστημονικά στοιχεία και τα δεδομένα αποκλειστικής εκμετάλλευσης δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος άλλης αίτησης για 5 χρόνια μετά την έγκριση του νέου τροφίμου.
Ποιος είναι υπεύθυνος για τον καθορισμό του καθεστώτος νέου τροφίμου για ένα τρόφιμο;
Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων έχουν την πρωταρχική ευθύνη να επαληθεύουν εάν τα τρόφιμα που προτίθενται να διαθέσουν στην αγορά της ΕΕ εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού για τα Νέα Τρόφιμα. Σε περίπτωση αμφιβολίας, θα πρέπει να ελέγξουν το καθεστώς που έχει το τρόφιμό τους στο κράτος μέλος στο οποίο πρόκειται να το διαθέσουν πρώτα στην αγορά.
Μια αίτηση για την έγκριση ενός νέου τροφίμου διαφέρει από την κοινοποίηση για την έγκριση παραδοσιακού τροφίμου;
Δεν υπάρχει διαφορά όσον αφορά στην υποβολή και την επεξεργασία μεταξύ των δύο, δεδομένου ότι ο νέος Κανονισμός απαιτεί από τον αιτούντα να υποβάλει αίτηση για νέο τρόφιμο ή κοινοποίηση για παραδοσιακό τρόφιμο στην Επιτροπή μέσω της πύλης ηλεκτρονικής υποβολής. Ωστόσο, διαφέρουν στις απαιτήσεις των δεδομένων και των πληροφοριών αναφορικά με την ασφάλεια. Η αίτηση έγκρισης ενός νέου τροφίμου πρέπει να περιέχει εκτεταμένα δεδομένα ασφάλειας και τοξικολογικές μελέτες που υποστηρίζουν την ασφάλεια του νέου τροφίμου, ενώ η κοινοποίηση ενός παραδοσιακού τροφίμου δίνει έμφαση στην απόδειξη της ασφάλειας του παραδοσιακού τροφίμου από το ιστορικό κατανάλωσής του σε τρίτη χώρα (για περισσότερα από 25 έτη).
Ποιες είναι οι διατάξεις αναφορικά με την έγκριση χρήσης στην ΕΕ;
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας νέου τροφίμου στην ΕΕ είναι το γεγονός πως δεν παρουσιάζει κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, δεν υστερεί θρεπτικά από άποψη διατροφής όταν αντικαθίσταται από κάποιο παρόμοιο τρόφιμο και δεν παραπλανά τον καταναλωτή. Πριν από την έγκριση, πραγματοποιείται επιστημονική αξιολόγηση προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλειά του. Η άδεια καθορίζει τους όρους χρήσης του, τον χαρακτηρισμό του ως τρόφιμο, τις ειδικές απαιτήσεις επισήμανσης (όπου απαιτείται) και τις απαιτήσεις παρακολούθησης μετά τη διάθεση στην αγορά (κατά περίπτωση).
Υπάρχει κάποια διάταξη σχετικά με την εμπιστευτικότητα του νέου κανονισμού για τα νέα τρόφιμα;
Το Άρθρο 23 του Κανονισμού για τα Νέα Τρόφιμα καθορίζει τους όρους και τις απαιτήσεις για τους αιτούντες οι οποίοι ζητούν εμπιστευτική μεταχείριση ορισμένων πληροφοριών που υποβάλλονται μαζί με αιτήσεις για τη χορήγηση άδειας για ένα προϊόν. Όπως και με την προστασία των δεδομένων, η Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει και να αποφασίσει για κάθε αίτηση και να ενημερώσει τον αιτούντα και το κράτος μέλος. Ωστόσο, ορισμένες πληροφορίες (ονομασία αιτούντων, νέο τρόφιμο, όροι χρήσης, περιλήψεις μελετών, μέθοδοι ανάλυσης κλπ.) δεν μπορούν να θεωρηθούν ως εμπιστευτικές, οπότε οι αιτούντες που διαφωνούν με τη θέση της Επιτροπής έχουν τη δυνατότητα να αποσύρουν την αίτησή τους.
Ο νέος Κανονισμός για τα Νέα Τρόφιμα θα επηρεάσει την καινοτομία στον τομέα των τροφίμων;
Ο νέος Κανονισμός για τα νέα τρόφιμα έχει ως στόχο να βοηθήσει τους καινοτόμους και τους οικονομικούς φορείς να δημιουργήσουν και να εισαγάγουν στην αγορά της ΕΕ νέα προϊόντα διατροφής και παράλληλα να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας των καταναλωτών. Επιπλέον, οι διατάξεις για την προστασία των δεδομένων αποσκοπούν στην προστασία των συμφερόντων των εταιρειών που παράγουν αυτό το είδος προϊόντων και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μεταξύ τους, και παράλληλα στην ενθάρρυνση της καινοτομίας στον τομέα των τροφίμων και, τέλος, στη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης και ανάπτυξης.
Είμαστε πεπεισμένοι ότι ο Κανονισμός αυτός θα φέρει στο επίκεντρο της προσοχής νέα τρόφιμα και νέες μεθόδους παρασκευής τροφίμων, επηρεάζοντας παράλληλα την καινοτομία γενικά στον τομέα των τροφίμων. Λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχή εξέλιξη της τεχνολογίας και την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, είναι αναμφισβήτητο ότι βρισκόμαστε εν μέσω μεγάλων αλλαγών και περαιτέρω απαιραίτητων άμεσων ενεργειών στον τομέα των τροφίμων.
* Ioanna Michalopoulou LL.M. |CIPP/E , Managing Partner Michalopoulou & Associates
