Επτά βασικές προτεραιότητες βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας για το Ασφαλιστικό που αναµένεται να ξεδιπλώσει το επόµενο διάστηµα η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας. Κορµός όλων των παρεµβάσεων είναι ο νόµος Κατρούγκαλου ο οποίος µπαίνει στο τραπέζι του Προκρούστη για ολικό λίφτινγκ. Πιλότος για τις αλλαγές θα είναι οι αποφάσεις του ΣτΕ που αναµένονται για την συνταγµατικότητα του νόµου. Εισφορές, συντάξεις, αναδροµικά και εκκρεµότητες συνιστούν ένα δυνητικά εκρηκτικό µείγµα που ακουµπά 2,5 εκατοµµύρια συνταξιούχους, 3,5 εκατοµµύρια εργαζόµενους και εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους. Κορυφαία µεταρρύθµιση είναι η αλλαγή του µοντέλου στην επικούρηση µε αναβαθµισµένο τον ρόλο του ιδιωτικού τοµέα, ενώ σηµαντικές αλλαγές είναι η µείωση των εισφορών στην κύρια ασφάλιση, η ανταποδοτικότητα των νέων συντάξεων, η εκκαθάριση των εκκρεµοτήτων κ.ά. Το «Εθνος Συντάξεις και Ασφάλιση» σκιαγραφεί τις ψηφίδες που θα συνθέσουν τον νέο χάρτη του Ασφαλιστικού.
Ποσοστά αναπλήρωσης
- Στόχος της νέας πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας είναι η αναδιάρθρωση των ποσοστών αναπλήρωσης που δείχνουν το ύψος της ανταποδοτικής σύνταξης. Υπενθυµίζεται πως η ανταποδοτική είναι το δεύτερο βασικό κοµµάτι της σύνταξης που προστίθεται στην εθνική για να προκύψει το συνολικό ποσό. Στόχος είναι η αύξηση της ανταποδοτικότητας των συντάξεων, οι οποίες µετά την 25ετία ασφάλισης και ιδιαίτερα για όσους αποχωρούν µε υψηλές συντάξιµες αποδοχές είναι υποανταποδοτικές.
Σήµερα η αναπλήρωση στη 15ετία µόνο για το τµήµα της ανταποδοτικής είναι στο 11,55%, στην 20ετία στο 15,87%, στην 25ετία στο 20,68%, στην 30ετία στο 26,37%, στην 35ετία στο 33,81% και στην 40ετία στο 42,80%. Μαζί µε την εθνική σύνταξη -που είναι για όλους όσοι έχουν 20ετία ασφάλισης και πάνω στα 384 ευρώ- η συνολική αναπλήρωση διαµορφώνεται υψηλότερα. Στο τραπέζι βρίσκεται σχέδιο για αναδιάρθρωση των ποσοστών αναπλήρωσης, ώστε να «ψαλιδιστεί» η υποανταποδοτικότητα των µεσαίων και υψηλών συντάξεων και να ενισχυθεί ταυτόχρονα το κίνητρο ασφάλισης, ιδιαίτερα µετά την πρώτη 25ετία.
Αύξηση
Σήµερα η κλιµάκωση των ποσοστών αναπλήρωσης ξεκινάει από 0,77% ετησίως για την πρώτη 15ετία και κορυφώνεται στο 2% ετησίως για 40ετία και άνω. Μια αύξηση των ποσοστών αναπλήρωσης για όσους έχουν πολύ χρόνο ασφάλισης θα οδηγούσε σε µεγαλύτερη ανταποδοτικότητα τις µεσαίες και υψηλές συντάξεις.
Για παράδειγµα, µε συντάξιµες αποδοχές 1.500 ευρώ (µετράνε τα χρόνια από το 2002 και µετά) και 39 χρόνια ασφάλισης, η ανταποδοτική σύνταξη σήµερα είναι 612 ευρώ. Με µια αύξηση της αναπλήρωσης κατά δύο ποσοστιαίες µονάδες, η ανταποδοτική σύνταξη διαµορφώνεται στα 642 ευρώ
Εισφορές κύριας ασφάλισης
- Μείωση των εισφορών κύριας σύνταξης κατά 25% σε βάθος 4ετίας περιλαµβάνει το σχέδιο για το Ασφαλιστικό. Στόχος είναι οι εισφορές -εργοδοτικές και εργατικές- να πέσουν έτσι από το 20% που είναι σήµερα στο 15% ως το 2023. Η σταδιακή 4ετής µείωση αναµένεται να ξεκινήσει από το 2020 µε στόχο να ολοκληρωθεί το 2023. Ολα βέβαια θα εξαρτηθούν από τη δηµοσιονοµική πορεία του ΕΦΚΑ, καθώς βασικό επίδικο είναι η βιωσιµότητα των συντάξεων και η ταυτόχρονη διατήρηση της δηµοσιονοµικής ισορροπίας και της πλεονασµατικής λειτουργίας του ΕΦΚΑ, που είναι σηµαντική και για την επίτευξη των απαραίτητων πρωτογενών πλεονασµάτων της γενικής κυβέρνησης. Σε κάθε περίπτωση εξετάζονται διάφορα σενάρια για τη µείωση των εισφορών, η οποία θα συνδυαστεί µε τις φοροελαφρύνσεις µε στόχο την ώθηση της αναπτυξιακής δυναµικής της ελληνικής οικονοµίας. Ενα σενάριο προβλέπει την ισόποση µείωση των εισφορών κάθε χρόνο, δηλαδή την αποµείωση κατά 1,25 ποσοστιαίες µονάδες κατ’ έτος έως το 2023. Αλλο σενάριο προβλέπει σύνδεση της µείωσης των εισφορών µε τον ρυθµό ανάπτυξης της χώρας, ενώ ένα τρίτο σενάριο θέλει εµπροσθοβαρή µείωση από το 2020 µε στόχο ένα «αναπτυξιακό σοκ», προσέλκυση επενδύσεων και δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Αλλαγή μοντέλου στον δεύτερο πυλώνα
- Η µεγαλύτερη µεταρρύθµιση ετοιµάζεται στην επικουρική, όπου αναµένεται να αλλάξει ριζικά το µοντέλο προς ένα πλήρως κεφαλαιοποιητικό σύστηµα, µε αναβαθµισµένο τον ρόλο του ιδιωτικού τοµέα. Το νέο σύστηµα ασφάλισης αναµένεται να ισχύσει για όσους εισέρχονται στην αγορά εργασίας και πρωτοασφαλίζονται από 1/1/2021 και µετά. ∆εν θα αφορά δηλαδή τους σηµερινούς ασφαλισµένους και συνταξιούχους. Θα είναι όπως και σήµερα υποχρεωτικό. Κάθε εργαζόµενος αναµένεται να µπορεί να επιλέγει να ασφαλιστεί µε ατοµική µερίδα:
- στο ΕΤΕΑΕΠ, το δηµόσιο Ταµείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών ή
- σε κάποιο επαγγελµατικό επικουρικό ταµείο που θα λειτουργεί από µη κρατικούς φορείς υπό την εποπτεία του υπουργείου Εργασίας, της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της τράπεζας της Ελλάδας. ∆ιαχειριστής του νέου συστήµατος αναµένεται να είναι το ΕΤΕΑΕΠ.
Στο νέο σύστηµα επικουρικής θα είναι αναβαθµισµένος ο ρόλος του ιδιωτικού τοµέα (π.χ. ασφαλιστικές εταιρείες τραπεζών, ιδιωτικές ασφαλιστικές). Οι εισφορές του εκάστοτε εργαζόµενου δεν θα χρησιµοποιούνται για την πληρωµή των σηµερινών επικουρικών συντάξεων (αναδιανεµητικό σύστηµα), αλλά θα κεφαλαιοποιούνται στον ατοµικό του «κουµπαρά» και ο ασφαλισµένος θα παρακολουθεί την απόδοση των εισφορών του. Εξετάζεται να δίνεται δυνατότητα ρευστοποίησης του «κουµπαρά» µετά την πρώτη 10ετία τουλάχιστον. Αυτό σηµαίνει πως στο τέλος του ασφαλιστικού του βίου, ο εργαζόµενος θα εισπράττει το κεφάλαιο του «κουµπαρά» του µε τη µορφή εφάπαξ ή µε τη µορφή µηνιαίας επικουρικής σύνταξης. ∆εν προβλέπεται να αλλάξουν τα σηµερινά επίπεδα εισφορών επικουρικής ασφάλισης, που κυµαίνονται στο 6,5% (3,25% για τον εργοδότη και 3,25% για τον εργαζόµενο).
Συντάξεις χηρείας
- Τέλη Σεπτεµβρίου, µε την πληρωµή των συντάξεων Οκτωβρίου αναµένεται να καταβληθούν πιθανότατα οι αυξήσεις στις συντάξεις χηρείας. Η απόδοση των αυξήσεων στις συντάξεις χηρείας συνιστά πρώτη προτεραιότητα για την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας. Ο υπουργός, Γ. Βρούτσης, έχει δώσει εντολή για επιτάχυνση των διαδικασιών και οριστική επίλυση του ζητήµατος. Οι υπηρεσίες του ΕΦΚΑ έχουν αποδυθεί σε αγώνα δρόµου για να ολοκληρωθούν οι τεχνικές διαδικασίες. Υπενθυµίζεται πως οι αυξήσεις που αφορούν χιλιάδες συνταξιούχους χηρείας ψηφίστηκαν στις 15 του περασµένου Μαΐου, µε τον νόµο για τις 120 δόσεις, αλλά δεν έχουν ακόµη αποδοθεί στους δικαιούχους. Τις αυξήσεις, που φτάνουν έως και πάνω από 40%, δικαιούνται όλοι όσοι κατέστησαν χήροι/χήρες µετά τον νόµο Κατρούγκαλου (Μάιος 2016). Σύµφωνα µε τις πρόσφατες νοµοθετικές διατάξεις, οι επιζώντες σύζυγοι δικαιούνται πλέον το 70% της σύνταξης του θανόντος αντί του 50% που ορίζει ο νόµος Κατρούγκαλου. Επιπρόσθετα καταργήθηκε το «ψαλίδι» που επιβαλλόταν µέσω του επανυπολογισµού στις συντάξεις χηρείας. Με τη νέα νοµοθετική διάταξη το 70% υπολογίζεται πλέον επί του συµφερότερου ποσού, δηλαδή επί της υψηλότερης σύνταξης, είτε αυτή είναι η παλιά καταβαλλόµενη πριν από τον επανυπολογισµό είτε είναι η νέα επανυπολογισµένη σύνταξη. Αυτό σηµαίνει πως αρκετές χιλιάδες δικαιούχοι δικαιούνται να λάβουν διπλή αύξηση άνω του 40%. Ταυτόχρονα καταργήθηκε το όριο ηλικίας των 55 ετών, ενώ ορίστηκε πως σε περίπτωση που η χήρα εργάζεται ή λαµβάνει δική της σύνταξη καταβάλλεται µετά την πρώτη 3ετία το µισό της σύνταξης χηρείας, που δεν µπορεί να υπολείπεται από το ελάχιστο πλαφόν των 360- 384 ευρώ. Οι αυξήσεις µετράνε από τη σύνταξη Ιουνίου. Αυτό σηµαίνει πως όταν καταβληθούν εντέλει στους δικαιούχους θα πρέπει να καταβληθούν και αναδροµικά οι δικαιούµενες διαφορές τριών ή τεσσάρων µηνών.
Αλλαγές με βάση και τις απόφάσεις του ΣτΕ
- 5. Το νέο ασφαλιστικό νοµοσχέδιο µε όλες τις αλλαγές θα έρθει στη Βουλή µετά τη δηµοσίευση των κρίσιµων αποφάσεων του ΣτΕ για µια σειρά από επιµέρους µεταρρυθµίσεις του νόµου Κατρούγκαλου. Ειδικότερα στην προκρούστεια κλίνη του Ανώτατου Ακυρωτικού ∆ικαστηρίου έχουν βρεθεί ο επανυπολογισµός των παλαιών συντάξεων, κύριων και επικουρικών, η ενοποίηση όλων των Ταµείων σε έναν ασφαλιστικό Οργανισµό, οι εισφορές των ελεύθερων επαγγελµατιών, το ύψος και ο υπολογισµός των νέων συντάξεων κ.ά.
Σε αυτό πλαίσιο, οι δικαστικές κρίσεις για τη συνταγµατικότητα των εισφορών των ελεύθερων επαγγελµατιών (που µεταρρυθµίστηκαν ωστόσο πρόσφατα), αλλά και για την ένταξη αγροτών, αυτοαπασχολούµενων, δηµοσίων υπαλλήλων και µισθωτών στην ίδια ασφαλιστική στέγη, είναι κοµβικές και θα κρίνουν την επόµενη ηµέρα για τον ΕΦΚΑ. Πιο κρίσιµη θα είναι η απόφαση για τη συνταγµατικότητα του επανυπολογισµού κύριων και επικουρικών συντάξεων, καθώς θα «δείξει» το εύρος των αναδροµικών που διεκδικούν 2,5 εκατοµµύρια συνταξιούχοι. Ιδιαίτερη σηµασία θα έχει η απόφαση για τις επικουρικές συντάξεις, καθώς ο επανυπολογισµός συνδυάστηκε µε περικοπές για 250.000 συνταξιούχους. Εκπεφρασµένη πρόθεση της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας είναι να σεβαστεί την απόφαση του ΣτΕ, γεγονός που οδηγεί στο συµπέρασµα πως τα όποια αναδροµικά θα πρέπει να επιστραφούν µε δόσεις. Το επικρατέστερο πάντως σενάριο προβλέπει αναδροµικά για ένα 10µηνο (Ιούλιος 2015 έως Μάιος 2016).
Εκκρεμείς συντάξεις
- Ζήτηµα προτεραιότητας συνιστά για την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας η απόδοση των εκκρεµών συντάξεων. Κρίσιµο είναι το στοίχηµα για επιτάχυνση απονοµής των παροχών όπως και για καλύτερη οργάνωση-απλοποίηση του συστήµατος. Νωπές είναι άλλωστε οι καταγγελίες των εργαζοµένων στα Ταµεία για «έµφραγµα» στη ∆ιεύθυνση Συντάξεων του ΓΛΚ. Η Πανελλήνια Οµοσπονδία Εργαζοµένων στα ασφαλιστικά ταµεία έχει δώσει στοιχεία σύµφωνα µε τα οποία οι εκκρεµείς παροχές σε όλο το φάσµα της κοινωνικής ασφάλισης ξεπερνούν αθροιστικά τις 250.000. Σύµφωνα µε όσα έχει δηλώσει ο υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, σε πρώτη φάση θα καλυφθούν τα κενά του στελεχικού δυναµικού του ΕΦΚΑ για να λυθεί βραχυχρόνια το πρόβληµα των ουρών στα καταστήµατα, ενώ σε δεύτερη φάση θα ακολουθήσει η ψηφιοποίηση των συντάξεων µέσω του συστήµατος ΑΤΛΑΣ. Στόχος είναι να απλοποιηθεί ο τρόπος έκδοσης των συντάξεων και να εκµηδενιστεί ο χρόνος απονοµής.
Έκδοση ενημερωτικών σημειωμάτων για τον επανυπολογισμό
- Την έκδοση των ενηµερωτικών για τις νέες κύριες συντάξεις µετά τον επανυπολογισµό τους έχει δροµολογήσει η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας. «Ο επανυπολογισµός των συντάξεων θα σταλεί το συντοµότερο δυνατό προκειµένου να γνωρίζουν οι συνταξιούχοι την προσωπική διαφορά που τους δηµιούργησε ο νόµος Κατρούγκαλου» δήλωσε πρόσφατα ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Νότης Μηταράκης. Υπενθυµίζεται πως όλες οι συντάξεις που χορηγούνταν µέχρι τον Μάιο του 2016 έχουν επανυπολογιστεί και αποδίδονται από 1/1/2019 στη βάση του αθροίσµατος εθνική σύνταξη συν ανταποδοτική συν προσωπική διαφορά. Οι συνταξιούχοι λαµβάνουν στην τσέπη τα ίδια ποσά µετά την κατάργηση των µειώσεων του 2019, αλλά δεν έχουν λάβει ενηµερωτικά σηµειώµατα και συνεπώς δεν γνωρίζουν το αποτέλεσµα του επανυπολογισµού. Εργατολόγοι υποστηρίζουν πως δεν αρκεί το ενηµερωτικό αλλά απαιτείται η κοινοποίηση νέας συνταξιοδοτικής απόφασης, µε την οποία θα γίνεται ο επανυπολογισµός της σύνταξης.
