Ποια δεδομένα δημιουργεί στην αντιαεροπορική άμυνα η ένταξη του ρωσικού συστήματος. Οι προϋποθέσεις για να μεγιστοποιηθεί η αξία του σε μια σύρραξη και οι χώρες που μπορούν να το αξιοποιήσουν στο έπακρο. Τα διδάγματα, η θεωρία και η πραγματικότητα.
Τα ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα κυριαρχούν το τελευταίο διάστημα στα πρωτοσέλιδα με αφορμή την απόκτηση των S-400 από την Τουρκία, μια κίνηση που προκάλεσε έκπληξη στη Δύση. Δεδομένης της ισχύς του συστήματος δεν αποτελεί έκπληξη, σημειώνει το Stratfor, αλλά τονίζει παράλληλα πως στην πραγματικότητα η αξία ενός αντιαεροπορικού εδάφους-αέρος (SAM) μεγάλης εμβέλειας δεν αντιστοιχεί με τις θεωρητικές ικανότητες. Εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ποιος και πώς χρησιμοποιεί το σύστημα.
Η αξία της αντιαεροπορικής άμυνας
Τα μεγάλης εμβέλειας αντιαεροπορικά, περιλαμβανομένων των S-300 και S-400 είναι πολύ ικανά όπλα. Το ρωσικό S-400 αναντίρρητα ένα από τα καλύτερα SAMs που βρίσκονται σε λειτουργία σήμερα (και έρχονται ακόμα καλύτεροι αντικαταστάτες, τα S-500). Στα ατού του περιλαμβάνονται η ευελιξία αναφορικά με την εμπλοκή διαφορετικών στόχων (αεροσκάφη, πυραύλους cruise αλλά και έως ένα βαθμό βαλλιστικά βλήματα), αλλά και οι εξελιγμένοι αισθητήρες, για τους οποίους η Ρωσία υποστηρίζει ότι έχουν και κάποιες ικανότητες σε ότι αφορά τον εντοπισμό «αόρατων» (stealth) απειλών.
Στα χέρια άξιων και καλά εκπαιδευμένων πληρωμάτων τα σύγχρονα μεγάλης εμβέλειας αντιαεροπορικά συστήματα, όπως οι S-400 μπορούν να προκαλέσουν σημαντική ζημιά στον αντίπαλο. Η εμβέλειά τους επιτρέπει να εμπλέξουν στόχους όπως αεροσκάφη υποστήριξης, για παράδειγμα πολύτιμα ιπτάμενα τάνκερ και αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης. Η ευέλικτη ικανότητα στόχευσης σημαίνει ότι μπορούν να αμυνθούν κατά πολλαπλών διαφορετικών τύπων απειλών ή επιθέσεων. Και η ικανότητα (μολονότι περιορισμένη) κατά stealth απειλών δυνητικά προσφέρει την δυνατότητα κατάρριψης κάποιων από τα καλύτερα πολεμικά αεροσκάφη.
Οι περιορισμοί των αντιαεροπορικών συστημάτων
Ακόμα και με αυτές τις θεωρητικά εντυπωσιακές ικανότητες, τα μοντέρνα μεγάλης εμβέλειας αντιαεροπορικά συστήματα, όπως το S-400, είναι τόσο καλά όσο το πλαίσιο στο οποίο λειτουργούν. Μπορούν να είναι περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματικά ανάλογα με τον τύπο του αντιπάλου που αντιμετωπίζουν.
Οι S-400, για παράδειγμα, μπορούν να είναι ανυπέρβλητη απειλή σε μια περιορισμένη εχθρική εισβολή, αλλά ακόμα και ένα πλήρες τάγμα (battalion) έχει περίπου οκτώ εκτοξευτήρες, συνήθως με τέσσερις πυραύλους έκαστος. Συνολικά 32 πύραυλοι είναι σίγουρα αρκετοί για να προκαλέσουν σοβαρή ζημιά σε μια περιορισμένη επίθεση. Αν όμως ένα τάγμα S-400 δρα σε απομόνωση ή δεν υποστηρίζεται από άλλα σύγχρονα αντιαεροπορικά συστήματα, πιθανότατα δεν έχει αρκετούς πυραύλους ώστε να αντέξει μια αποφασιστική επίθεση.
Αυτό είναι αλήθεια ειδικά στη Μέση Ανατολή, όπου αρκετοί πελάτες αναπτύσσουν ακριβά συστήματα σε πυροβολαρχίες (batteries) αντί τάγματα (η πυροβολαρχία είναι η μικρότερη σύνθεση ενός συστήματος) κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να έχουν μόνο 16 πυραύλους σε ετοιμότητα. Και παρά την εντυπωσιακή θεωρητικά εμβέλεια (το προηγμένος ρωσικός πύραυλος 40N6E εκτιμάται ότι έχει εμβέλεια 400 χιλιομέτρων) τα μεγάλης εμβέλειας αντιαεροπορικά παραμένουν ευάλωτα σε πυραυλικές επιθέσεις από μεγάλη απόσταση.
Επιπλέον, γεωγραφικοί παράγοντες, όπως ορεινοί όγκοι και η καμπύλη της γης μπορεί να μπλοκάρουν τους αισθητήρες τους. Ενας χαμηλά ιπτάμενος στόχος μπορεί να εκμεταλλευτεί το ανάγλυφο για να αποφύγει τον εντοπισμό από τους S – 400 για πολύ περισσότερο από έναν υψηλά ιπτάμενο στόχο. Ετσι, κατά πυραύλων cruise, που πετούν χαμηλά, οι S – 400 είναι πιθανότερο να αντιδράσουν επιτυχημένα σε αποστάσεις που μετρούνται σε δεκάδες χιλιόμετρα, αντί για εκατοντάδες.
Εν τέλει, μια απομονωμένη πυροβολαρχία S-400 ή ακόμα και ένα τάγμα θα είναι ευάλωτο σε πυραυλικές επιθέσεις κορεσμού και ίσως μπορεί να καταστραφεί χωρίς να πλήξει κανένα εχθρικό αεροσκάφος.
Σχεδιασμένα να είναι «παίκτες ομάδας»
Αυτοί οι παράγοντες ενισχύουν ένα κρίσιμο στοιχείο για συστήματα όπως οι S-300 και οι S-400, το οποίο είναι ότι δεν ήταν ποτέ σχεδιασμένα για να λειτουργούν ως αυτόνομο σύστημα. Είναι περισσότερο αποτελεσματικά ως τμήμα μιας ευρύτερης αντιαεροπορικής άμυνας (IADS).
Μια αποτελεσματική αντιαεροπορική άμυνα ενσωματώνει διαφορετικά συστήματα SAM, από πολύ μικρής εμβέλειας μέχρι πολύ μεγάλης. Περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά ραντάρ και αισθητήρες για την ανίχνευση διαφορετικών τύπων εχθρικών απειλών. Οσο μεγαλύτερο (σε όρους γεωγραφίας), διευρυμένο (σε όρους αριθμού διαφορετικών συστημάτων) και τεχνολογικά προηγμένο είναι, τόσο μεγαλύτερη ικανότητα έχει να προστατεύσει μια περιοχή.
Τα μεγάλης εμβέλειας αντιαεροπορικά ενώ αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο σε οποιοδήποτε σύγχρονο και αποτελεσματικό IADS είναι απλά τμήμα ενός ευρύτερου δικτύου. Στην πραγματικότητα σε ένα τέτοιο IADS υπάρχουν αντιαεροπορικά συστήματα μικρής εμβέλειας με αποστολή να τα προστατεύουν. Τα τελευταία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στο να καταρρίπτουν εχθρικά όπλα σε μικρές αποστάσεις χρησιμοποιώντας συνδυασμό πυροβόλων και υψηλής ευελιξίας μικρής εμβέλειας πυραύλους.
Ουσιαστικά, ο στόχος ενός αποτελεσματικού IADS είναι να συνδυάσει πολλές διαφορετικές δυνάμεις από συστήματα σε μια ομπρέλα πολλαπλών στρωμάτων ικανή να παραμείνει λειτουργική ακόμα και σε συνεχή επίθεση. Σε ένα τέτοιο δίκτυο μεγάλης εμβέλειας αντιαεροπορικά μπορεί να είναι πρωταγωνιστές, αλλά εν τέλει είναι ομαδική η προσπάθεια.
Κάποια σημερινά παραδείγματα
Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω; Ότι είναι κρίσιμο το ποια χώρα έχει τα συγκεκριμένα συστήματα.
Παρά το τεράστιο μέγεθος Ρωσία και Κίνα είναι, χωρίς αμφιβολία, οι περισσότερο αποτελεσματικοί χρήστες των S-300 και S-400. Τα συστήματα είναι ενσωματωμένα σε ένα πολύ ευρύ και προηγμένο IADS που επιπλέον στηρίζεται από πολύ μεγάλο αριθμό μαχητικών αναχαίτησης.
Στις χώρες που κινούνται περίπου στο μέσο σε όρους επιτυχούς χρήσης αντιαεροπορικών μεγάλης εμβέλειας περιλαμβάνεται η Τουρκία. Οι S-400 δεν υποστηρίζονται από σημαντικό αριθμό αποτελεσματικών SAM, αλλά το σύστημα μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα επωφελές καθώς η βασική αεροπορική άμυνα της χώρας, όπως σε πολλά κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, εστιάζεται στα μαχητικά αεροσκάφη. Οι S-400 είναι εκεί για να καλύψουν ένα κρίσιμο κενό καθώς η χώρα δεν είχε καμία δυνατότητα αντιβαλλιστικής άμυνας προς της απόκτησής τους.
Τέλος, υπάρχουν χώρες όπως η Συρία, που πρόσφατα απέκτησε πυροβολαρχίες S-300, οι οποίοι όμως είναι απομονωμένοι και με περιορισμένες δυνατότητες. Ο εμφύλιος πόλεμος έχει διαλύσει το σύστημα αεράμυνας, τα πληρώματα είναι αμφιβόλου εκπαίδευσης και οι διαθέσιμες αντιαεροπορικές άμυνες απαρχαιωμένες. Επιπλέον, ο στόλος μαχητικών αεροσκαφών είναι ασήμαντος σε σύγκριση με αυτό γειτονικών χωρών. Ενώ θεωρητικά οι S-300 θα μπορούσαν να κάνουν κάποια ζημιά σε ισραηλινά αεροσκάφη που συχνά κάνουν επιδρομές στη χώρα, δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν για πολύ αφότου εξαπολύσουν τον πρώτο πύραυλο.
Εν τέλει τα μακράς ακτίνας αντιαεροπορικά συστήματα, όπως οι S-400 δεν είναι όπλα-θαύματα. Ακόμα και στο πλαίσιο της πιο αποτελεσματικής IADS κινδυνεύει να υπερκορεστεί από συνεχείς επιθέσεις αν δεν έχει ενίσχυση. Αν όμως στηριχθεί σωστά μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο, ειδικά κατά πιο περιορισμένων επιθέσεων.
