Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΦΙΔΑ
Οι Τούρκοι υποστηρίζουν ότι είναι μία χώρα άμεμπτη αλλά τα πράγματα είναι ολίγον τι… διαφορετικά
Ακούγοντας όσα διαμηνύουν Τούρκοι αξιωματούχοι από το βήμα συνεδρίων και ομιλιών, αποκομίζει κανείς την εντύπωση ότι εκεί στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχει μια αμέμπτου ηθικής χώρα που τα έχει κάνει όλα σωστά προς όφελος της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Η τουρκική ηγεσία ισχυρίζεται ότι σέβεται το Διεθνές Δίκαιο, ότι έχει ματώσει πολεμώντας τους τζιχαντιστές, ότι έχει νόμιμα δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο που φτάνουν έως την Αίγυπτο και τη Λιβύη, ότι επιτελεί ανθρωπιστικό έργο στη Συρία, ότι σέβεται τους πρόσφυγες όσο κανείς κ.ά. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα πράγματα είναι ολίγον τι… διαφορετικά.
1.«Εμείς, ως Τουρκία, σεβόμαστε το διεθνές δίκαιο»
Για να δικαιολογήσει την τελευταία τουρκική στρατιωτική εισβολή στη Συρία (την επιχείρηση «Πηγή Ειρήνης» που ξεκίνησε επισήμως στις 9 Οκτωβρίου), ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας στα Ηνωμένα Έθνη, Φεριντούν Σινιρλίογλου, έστειλε επιστολή (S/2019/804) προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Μια επιστολή μέσω της οποίας εκείνος επικαλείται το «δικαίωμα στην αυτοάμυνα, όπως αυτό ορίζεται από το Άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών» («right of self-defence as outlined in Article 51 of the Charter of the United Nations»).
Το Άρθρο 51, όντως, αναγνωρίζει «το φυσικό δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής νόμιμης άμυνας, σε περίπτωση που ένα Μέλος των Ηνωμένων Εθνών δεχτεί ένοπλη επίθεση», υπογραμμίζοντας, ωστόσο, ότι η όποια ένοπλη δράση δεν θα πρέπει να θίγει τις εξουσίες του ιδίου του Συμβουλίου Ασφαλείας αναφορικά με τη διατήρηση και την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Η Τουρκία, όμως, δεν έχει δεχτεί καμία ένοπλη επίθεση στο έδαφός της για την οποία να έχει αποδειχθεί ότι ευθύνονται δυνάμεις των Κούρδων της Συρίας (PYD, YPG/YPJ).
Το καθεστώς Ερντογάν το γνωρίζει και επιλέγει να παρακάμψει την επίμαχη απουσία ενοχοποιητικών στοιχείων, παρουσιάζοντας τους Κούρδους της Συρίας ως «παράρτημα του PKK». Μια τέτοια κατηγοριοποίηση, ωστόσο, δεν γίνεται αποδεκτή από καμία άλλη δύναμη διεθνώς… πέραν της ιδίας της Τουρκίας. Το καθεστώς Ερντογάν κινήθηκε μονομερώς, χωρίς καμία προηγούμενη συμφωνία με την κυβέρνηση του Σύριου προέδρου, Μπασάρ αλ Άσαντ, εισβάλλοντας στρατιωτικά στο έδαφος μιας ξένης χώρας όπως είναι η Συρία, ενώ και το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το ενημέρωσε μεν (όπως προστάζει το Άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη) αλλά… εκ των υστέρων (με τον Φεριντούν Σινιρλίογλου να αναφέρεται στην επιστολή του σε μια στρατιωτική επιχείρηση που έχει ήδη ξεκινήσει).
Για να δικαιολογήσουν τη θέση τους, οι Τούρκοι επιστρατεύουν και άλλα επιχειρήματα. Επικαλούνται, πιο συγκεκριμένα, την τουρκοσυριακή Συμφωνία των Αδάνων του 1998, ενώ παράλληλα διαμηνύουν ότι σέβονται και την «εδαφική ακεραιότητα» καθώς και την «πολιτική ενότητα» της Συρίας. Τη Συμφωνία των Αδάνων οι Τούρκοι την έχουν ήδη παραβιάσει πολλαπλώς. Πως; Πραγματοποιώντας στρατιωτικές επιχειρήσεις σε βάθος μεγαλύτερο των πέντε χιλιομέτρων εντός του συριακού εδάφους και διαρρηγνύοντας τους άμεσους διαύλους επικοινωνίας με το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η Άγκυρα μπορεί να «ορκίζεται» πίστη στο διεθνές δίκαιο. Ωστόσο, εισβάλοντας μονομερώς στη Συρία, εκείνη παραβιάζει το Άρθρο 2(4) του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με το οποίο «όλα τα Μέλη στις διεθνείς τους σχέσεις θα απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας, που εκδηλώνεται εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους».
2.«Εμείς, ως Τουρκία, έχουμε νόμιμα δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο»
Ναι, η Τουρκία έχει και εκείνη δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο. Το γεωγραφικό εύρος, ωστόσο, των όποιων τουρκικών δικαιωμάτων είναι κάτι που αμφισβητείται και που, σε κάθε περίπτωση, δεν θα μπορούσε να αποφασιστεί μονομερώς από την Άγκυρα παρά μόνο σε συμφωνία με τα άμεσα εμπλεκόμενα παρακείμενα και αντικείμενα κράτη. Διότι ακόμη και αν δεχόταν κανείς την τουρκική θέση ότι «δεν υπάρχει καμία έγκυρη συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών» στην Ανατολική Μεσόγειο όπως εκείνη αποτυπώνεται στην ανακοίνωση υπ’ αριθμόν 128 που εξέδωσε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών στις 06 Μαΐου, τότε θα ανέκυπτε το ερώτηµα… µε ποιο δικαίωµα προχωρούν οι Τούρκοι σε γεωτρητικές έρευνες σε ζώνες της κυπριακής ΑΟΖ για παράδειγμα τις οποίες οι ίδιοι αναγνωρίζουν ως µη οριοθετηµένες.
Το γεγονός ότι η Τουρκία έχει καταθέσει μονομερώς στον ΟΗΕ τα όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας όπως θέλει η ίδια να την φαντάζεται στην Ανατολική Μεσόγειο δεν της εξασφαλίζει επί της ουσίας κανένα δικαίωμα. Η υφαλοκρηπίδα δεν είναι κάτι που μπορεί να οριοθετηθεί μονομερώς όταν υπάρχει αντικείμενο κράτος σε απόσταση ίση ή μικρότερη των 400 ναυτικών μιλίων. Η Τουρκία, όμως, δεν έχει προχωρήσει σε καμία συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με κανένα άλλο κράτος της Ανατολικής Μεσογείου… πέραν του ψευδοκράτους. Δεν έχει προχωρήσει ούτε στην κήρυξη ΑΟΖ (και την ΑΟΖ πρέπει να την κηρύξεις για την αποκτήσεις καθότι στην περίπτωση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης δεν ισχύουν τα ipso facto και ab initio που ισχύουν στην περίπτωση της υφαλοκρηπίδας). Και ενώ επιμένει να επικαλείται το διεθνές δίκαιο, η Τουρκία από την πλευρά της δεν έχει… όχι κυρώσει… ούτε καν υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας στην οποία δεν είναι καν συμβαλλόμενο μέρος. Όσο για την τουρκική άποψη ότι νησιά όπως είναι για παράδειγμα η Κύπρος (που είναι και κυρίαρχο κράτος, μέλος της ΕΕ) ή η Κρήτη μπορεί να έχουν «μηδενική» υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, εκείνη εντάσσεται ως επικοινωνιακό/διαπραγματευτικό χαρτί στη φαρέτρα των τουρκικών μαξιμαλιστικών αμφισβητήσεων.
3.«Η τουρκική στάση στο προσφυγικό αποτελεί υπόδειγμα ανθρωπισμού – προτεραιότητά μας η ασφάλεια και η αξιοπρέπεια των Σύριων»
Με ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα στις 21 Νοεμβρίου, ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, Χαμί Ακσόι, κατηγορεί τις ελληνικές Αρχές:
- ότι προτιμούν να κάνουν προπαγάνδα ενάντια στην Τουρκία αντί να συνεργάζονται μαζί της
- ότι συμπεριφέρονται στους μετανάστες κατά τρόπο απάνθρωπο
- και ότι παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο
Περίπου τα ίδια είχε πει και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στις 26 Οκτωβρίου από την Άγκυρα, έχοντας στο πλευρό του τον Γερμανό υπουργό Εξωτερικών Χάικο Μάας…
Κατά «σύμπτωση» ωστόσο, μόλις μια ημέρα νωρίτερα, στις 25 Οκτωβρίου, η Διεθνής Αμνηστία είχε δώσει στη δημοσιότητα μια έκθεση σωστό κόλαφο για την Τουρκία, υπό τον τίτλο «Sent to a war zone: Turkey’s illegal deportations of Syrian Refugees». Σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση, η Τουρκία έχει ήδη απελάσει εκατοντάδες πρόσφυγες πίσω στην εμπόλεμη Συρία, παραβιάζοντας έτσι της αρχή της μη-επαναπροώθησης (non-refoulement) όπως εκείνη ορίζεται από το διεθνές δίκαιο. Γίνεται αναφορά, πιο συγκεκριμένα, στις περιπτώσεις Σύριων προσφύγων που συνελήφθησαν στην Κωνσταντινούπολη ενώ εκείνοι εργάζονταν ή απλώς περπατούσαν στο δρόμο, για να απελαθούν εν συνεχεία, παρά τη θέλησή τους, πίσω στη βορειοδυτική Συρία (Ιντλίμπ, Χαλέπι) με λεωφορεία της τουρκικής χωροφυλακής (Jandarma), οι περισσότεροι εξ αυτών μέσω του συνοριακού περάσματος Bab Al Hawa.
Οι τουρκικές Αρχές αντιτείνουν από την πλευρά τους ότι δεν πρόκειται για απελάσεις αλλά για «εθελοντικές επιστροφές». Οι ίδιοι οι Σύριοι, ωστόσο, καταγγέλλουν, όπως σημειώνεται στην έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας αλλά και σε ανακοινώσεις (1, 2) της οργάνωσης «Human Rights Watch», ότι οι τουρκικές Αρχές συχνά τους παραπλανούν ή τους εξαναγκάζουν δια της βίας να υπογράψουν τα έγγραφα της καλούμενης εθελοντικής επιστροφής. Σημειώνεται δε ότι ανάμεσα στους απελαθέντες βρίσκονται και… γυναικόπαιδα.
4.«Εμείς, ως Τουρκία, έχουμε πολεμήσει και ματώσει ενάντια στο ISIS»
Εάν πιστέψουμε όλα όσα είχαν καταγγείλει επωνύμως τα περασμένα χρόνια πολιτικοί, δημοσιογράφοι και ερευνητές, προερχόμενοι από τη Δύση, τη Μέση Ανατολή αλλά και από την ίδια την Τουρκία, τότε το καθεστώς Ερντογάν όχι μόνο δεν πολέμησε ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος αλλά αντιθέτως επέτρεψε τη γιγάντωσή του, τουλάχιστον έως και το 2014, κατά τρόπο πολλαπλό:
- Επιτρέποντας την ανεμπόδιστη και ασφαλή διέλευση δεκάδων χιλιάδων τζιχαντιστών μαχητών προς τη Συρία μέσω Τουρκίας
- Τροφοδοτώντας τους τζιχαντιστές με όπλα και πυρομαχικά (που έφταναν στη Συρία μέσα σε τουρκικά φορτηγά τα οποία υποτίθεται ότι μετέφεραν «ανθρωπιστική βοήθεια» προς τους Τουρκομάνους)
- Περιθάλποντας δωρεάν τζιχαντιστές μαχητές σε νοσοκομεία της νοτιοανατολικής Τουρκίας
- Αγοράζοντας από τους τζιχαντιστές πετρέλαιο το λαθρεμπόριο του οποίου αποτελούσε άλλωστε και τη βασική πηγή εσόδων για το ISIS κ.ά.
Για συμμετοχή στο λαθρεμπόριο πετρελαίου από περιοχές που τελούσαν υπό τον έλεγχο του ISIS είχε μάλιστα κατηγορηθεί και ο ίδιος ο γαμπρός του Ερντογάν, ο άλλοτε υπoυργός Ενέργειας της Τουρκίας και νυν υπουργός Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϊράκ.
Ήταν μάλιστα η Ρωσία του Βλάντιμιρ Πούτιν που τον Δεκέμβριο του 2015 κατηγορούσε ανοιχτά «τον πρόεδρο Ερντογάν και την οικογένειά του», «τον υιό του Τούρκου προέδρου και τον γαμπρό του» ότι εμπλέκονται στα δίκτυα του λαθρεμπορίου των τζιχαντιστών. Για το λόγου το αληθές μπορεί να ανατρέξει κανείς στις ιδιαίτερα σκληρές δηλώσεις στις οποίες είχε προβεί τότε, τον Δεκέμβριο του 2015, ο Ρώσος τότε υφυπουργός Άμυνας και σήμερα πρέσβης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στις ΗΠΑ, Ανατόλι Αντόνοφ.
Αλλά και πίσω στο παρόν, μόλις την περασμένη Δευτέρα, 18 Νοεμβρίου, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι επιβάλει κυρώσεις σε τέσσερα μεμονωμένα άτομα και πέντε εταιρείες που φέρονται να στηρίζουν οικονομικά και υλικοτεχνικά τους τζιχαντιστές του καλούμενου Ισλαμικού Κράτους. Οι τέσσερις από τις εν λόγω πέντε εταιρείες έχουν όμως την έδρα τους στην Τουρκία, όπως άλλωστε και τα δύο από τα τέσσερα πρόσωπα που βρέθηκαν στο στόχαστρο των αμερικανικών κυρώσεων. «Τζιχαντιστές έχουν εδραιώσει δίκτυα εντός της Τουρκίας», δηλώνει στο «Voice of American News» η Τουρκάλα ερευνήτρια Μερβέ Ταχίρογλου, που έχει μάλιστα λόγους να πιστεύει ότι «οι τουρκικές Αρχές δεν πολέμησαν στην πραγματικότητα τα δίκτυα των τζιχαντιστών επειδή ήταν απασχολημένες με το να κυνηγούν αντιφρονούντες και επικριτές της κυβέρνησης».
5.«Οι Κούρδοι μαχητές στη Συρία είναι τρομοκράτες, το ίδιο επικίνδυνοι με τους τζιχαντιστές»
Οι Κούρδοι της Συρίας (οι πολιτοφυλακές YPG/YPJ που αποτέλεσαν και τη ραχοκοκαλιά των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων SDF) πολέμησαν, με την υποστήριξη της Δύσης και των Αμερικανών, ενάντια στο ISIS, μετρώντας στον εν λόγω πόλεμο περίπου 11.000 νεκρούς και 24.000 τραυματίες. Εκείνοι ήταν που απελευθέρωσαν τη Ράκα, την άλλοτε άτυπη «πρωτεύουσα» του Ισλαμικού Κράτους, τον Οκτώβριο του 2017. Εκείνοι ήταν που είχαν υπερασπιστεί παλαιότερα και το Κομπάνι, τρέποντας σε φυγή τους τζιχαντιστές την άνοιξη του 2015. Μέσα σε όλα αυτά, αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι κανένα από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ούτε οι Αμερικανοί, ούτε οι Ευρωπαίοι, ούτε οι Ρώσοι, δεν αντιμετωπίζει τους Κούρδους της Συρίας (Το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης PYD και τις προσκείμενες σε αυτό πολιτοφυλακές) ως «τρομοκράτες», όπως θέλει να τους παρουσιάζει η Άγκυρα.
6.«Η Τουρκία μπορεί να μην είναι η τέλεια δημοκρατία αλλά στην τελική… δεν υπάρχουν τέλειες δημοκρατίες»
Περισσότεροι από 120 δημοσιογράφοι βρίσκονται φυλακισμένοι σήμερα στην Τουρκία και εκατοντάδες επιπλέον διώκονται ως «τρομοκράτες», όπως καταγγέλλουν οχτώ διεθνείς δημοσιογραφικές ενώσεις στο πλαίσιο έρευνας (με τον τίτλο «Journalists in the Dock: The Judicial Silencing of the Fourth Estate») που εκπόνησαν από κοινού και παρουσίασαν στις 18 Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες. Σε ανάλογα επικριτικό πνεύμα, και η τελευταία έκθεση προόδου της Κομισιόν για την Τουρκία διαπιστώνει σημαντική οπισθοδρόμηση στο τομέα του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι αυτή η «οπισθοδρόμηση» απομακρύνει τη χώρα από την ΕΕ. Για το αμερικανικό ερευνητικό ινστιτούτο «Freedom House» από την άλλη, η Τουρκία είναι πλέον μια χώρα χωρίς ελευθερίες («not free»), και για τον Economist (The Economist Democracy Index), μια χώρα το καθεστώς της οποίας δεν μπορεί πια να θεωρείται ούτε καν δημοκρατικό .
