Εναν χρήσιμο οδηγό εργασιακών και κοινωνικοασφαλιστικών δικαιωμάτων για την εργαζόμενη γυναίκα εξέδωσε το ΙΝΕ – ΓΣΕΕ, στον οποίο περιλαμβάνεται και ένα ειδικό κεφάλαιο σχετικά με το καθεστώς που ισχύει για όλες τις άδειες που δικαιούται η εργαζόμενη γυναίκα.
Αναλυτικά το ισχύον καθεστώς για προστασία της μητρότητας κατά τη διάρκεια της εργασιακής σχέσης καθώς και όλο το πλέγμα για τη χορήγηση αδειών είναι το ακόλουθο:
1. Αδεια μητρότητας (κύησης και τοκετού). Οι εργαζόμενες μητέρες δικαιούνται άδεια μητρότητας συνολικής διάρκειας 17 εβδομάδων (119 ημέρες). Οι οκτώ πρώτες εβδομάδες (56 ημέρες) χορηγούνται υποχρεωτικά πριν από την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού και οι υπόλοιπες εννέα εβδομάδες (63 ημέρες) υποχρεωτικά μετά τον τοκετό, σαν μία ενιαία άδεια. Την άδεια αυτή, η οποία έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, δικαιούνται οι γυναίκες που απασχολούνται σε οποιονδήποτε εργοδότη με σχέση εργασίας (αορίστου ή ορισμένου χρόνου), ανεξάρτητα από την προϋπηρεσία τους στον συγκεκριμένο εργοδότη και την ιδιότητα με την οποία εργάζονταν (ως εργάτριες ή ως υπάλληλοι). Επίσης, η άδεια δεν συνδέεται με την εγκυρότητα της σύμβασης εργασίας, τη σύλληψη του τέκνου από έγγαμη ή άγαμη γυναίκα, την ηλικία, την εθνικότητα, τη θρησκεία. Σε περίπτωση που ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε ημερομηνία προγενέστερη από την πιθανή ημερομηνία, το υπόλοιπο της άδειας χορηγείται μετά τον τοκετό, ώστε να συμπληρωθεί και να εξασφαλιστεί η προβλεπόμενη χρονική περίοδος των 17 εβδομάδων. Αντίθετα, αν ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε χρόνο μεταγενέστερο από την πιθανή ημερομηνία τοκετού, η άδεια των οκτώ εβδομάδων (κύησης) παρατείνεται μέχρι την πραγματική ημερομηνία τοκετού και δεν συμψηφίζεται με την επακόλουθη άδεια τοκετού των εννιά εβδομάδων, η οποία χορηγείται κανονικά ολόκληρη. Στην περίπτωση αυτή, η μητέρα απουσιάζει για χρονικό διάστημα άνω των 17 εβδομάδων και για το υπερβαίνον αυτό διάστημα έχουν εφαρμογή οι διατάξεις σχετικά με την ασθένεια βραχείας διάρκειας.
2. Αδεια φροντίδας τέκνου (μειωμένο ωράριο). Για χρονικό διάστημα 30 μηνών από τη λήξη της άδειας λοχείας, η εργαζόμενη μητέρα δικαιούται να μειώσει το ωράριό της κατά μία ώρα την ημέρα. Επίσης είναι δυνατόν η μητέρα που δικαιούται άδεια – αντί να παίρνει μία ώρα άδεια την ημέρα για 30 μήνες – να συμφωνήσει με τον εργοδότη να απουσιάζει από την εργασία της δύο ώρες την ημέρα για τους πρώτους δώδεκα μήνες και μία ώρα για τους επόμενους έξι μήνες. Εναλλακτικά μπορεί και ο πατέρας να ζητήσει άδεια ημερήσιας απουσίας για φροντίδα τέκνου, εφόσον η μητέρα δεν κάνει χρήση αυτής. Η άδεια φροντίδας παιδιού, συνισταμένη σε μειωμένο ωράριο, χορηγείται στον πατέρα όχι μόνο στις περιπτώσεις που η μητέρα απασχολείται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ή είναι αυτοαπασχολούμενη, αλλά και στην περίπτωση που η μητέρα δεν εργάζεται. Αδεια φροντίδας παιδιού δικαιούνται και οι άγαμοι γονείς.
3. Ειδική άδεια προστασίας μητρότητας (ειδική εξάμηνη άδεια ΟΑΕΔ). Η μητέρα ασφαλισμένη στον ΕΦΚΑ τ. ΙΚΑ – ΕΤΕΑΜ που εργάζεται με σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου με πλήρη ή μερική απασχόληση σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις του ιδιωτικού τομέα μετά τη λήξη της άδειας λοχείας και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας μητρότητας έξι μηνών. Η ασφαλισμένη δύναται, με αίτησή της, να κάνει χρήση του συνόλου ή τμήματος αυτής. Μπορεί επίσης να διακόψει την ειδική άδεια, με έγγραφη συμφωνία του εργοδότη. Σε κάθε περίπτωση, το υπόλοιπο της άδειας δεν μεταφέρεται σε άλλη χρονική περίοδο. Η δικαιούχος υποβάλλει αίτηση, η ίδια ή δι’ αντιπροσώπου, στην αρμόδια υπηρεσία του ΟΑΕΔ εντός αποκλειστικής προθεσμίας.
4. Αδεια για ιατρικές εξετάσεις κατά την κύηση – Επαπειλούμενη εγκυμοσύνη. Η έγκυος εργαζομένη απαλλάσσεται από την εργασία της χωρίς περικοπή αποδοχών για να υποβληθεί σε εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου, εφόσον οι εξετάσεις αυτές πρέπει να γίνουν κατά τη διάρκεια του χρόνου εργασίας. Εάν η εργαζομένη σε κατάσταση εγκυμοσύνης έχει ανάγκη να παραμείνει στο σπίτι για ιατρικούς λόγους (επαπειλούμενη εγκυμοσύνη), εφαρμόζεται η διαδικασία χορήγησης αναρρωτικής άδειας, η οποία εξαρτάται και από τον χρόνο προϋπηρεσίας της εγκύου εργαζομένης στον εργοδότη. Η άδεια αυτή θεωρείται πραγματικός χρόνος απασχόλησης και δεν αφαιρείται από την κανονική άδεια με αποδοχές.
5. Γονικές άδειες. Στις γονικές άδειες συμπεριλαμβάνονται η γονική άδεια ανατροφής, η άδεια περίθαλψης ασθενούντων μελών της οικογένειας των εργαζομένων, η άδεια γονέα για παιδί με πρόβλημα υγείας (νόσημα που απαιτεί μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων του ή αιμοκάθαρση, νεοπλασματική ασθένεια, ανάγκη μεταμόσχευσης, βαριά νοητική υστέρηση ή σύνδρομο Down), η άδεια παρακολούθησης σχολικής επίδοσης και η άδεια μονογονεϊκής οικογένειας.
Α) Γονική άδεια ανατροφής
Η εργαζόμενη μητέρα έχει δικαίωμα γονικής άδειας ανατροφής του παιδιού μέχρις ότου συμπληρώσει την ηλικία των έξι ετών, με σκοπό την εκπλήρωση των ελάχιστων υποχρεώσεων ανατροφής προς αυτό.
Για τη χορήγηση της γονικής άδειας ανατροφής οι εργαζόμενες πρέπει να έχουν συμπληρώσει έναν χρόνο συνεχόμενης ή διακεκομμένης εργασίας στον ίδιο εργοδότη, εκτός αν ορίζεται ευνοϊκότερα από ειδική διάταξη νόμων, διαταγμάτων, κανονισμών, συλλογικών συμβάσεων εργασίας, διαιτητικών αποφάσεων ή συμφωνιών εργοδοτών και εργαζομένων.
Η γονική άδεια ανατροφής είναι άνευ αποδοχών, χορηγείται εγγράφως για περίοδο τουλάχιστον τεσσάρων μηνών και αποτελεί ατομικό δικαίωμα κάθε γονέα χωρίς δυνατότητα μεταβίβασης, ενώ χορηγείται εφάπαξ ή τμηματικά, με βάση σχετική αίτηση της εργαζομένης, όπου διευκρινίζονται η έναρξη και η λήξη της.
Β) Αδεια περίθαλψης ασθενούντων μελών
Οι εργαζόμενες µε σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου πλήρους ή μερικής απασχόλησης ή σχέση έµµισθης εντολής σε επιχειρήσεις ή εκµεταλλεύσεις δικαιούνται άδεια χωρίς αποδοχές διάρκειας έξι εργάσιμων ημερών για κάθε ημερολογιακό έτος σε περίπτωση ασθένειας εξαρτώμενων μελών της οικογένειάς τους.
Γ) Αδεια για παιδί με νόσημα που απαιτεί μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων του ή αιμοκάθαρση ή πάσχει από νεοπλασματική ασθένεια ή χρήζει μεταμόσχευσης ή πάσχει από βαριά νοητική υστέρηση ή σύνδρομο Down
Στον φυσικό, θετό ή ανάδοχο γονέα τέκνου ηλικίας έως 18 ετών συμπληρωμένων, το οποίο πάσχει από νόσημα που απαιτεί μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων του ή αιμοκάθαρση ή πάσχει από νεοπλασματική ασθένεια ή χρήζει μεταμόσχευσης, χορηγείται ειδική γονική άδεια διάρκειας 10 εργάσιμων ημερών κατ’ έτος με αποδοχές, έπειτα από αίτησή του, κατ’ απόλυτη προτεραιότητα. Η άδεια αυτή χορηγείται και στον φυσικό, θετό ή ανάδοχο γονέα παιδιού ηλικίας έως 18 ετών συμπληρωμένων, το οποίο πάσχει από βαριά νοητική υστέρηση ή σύνδρομο Down ή αυτισμό.
Δ) Αδεια απουσίας για παρακολούθηση σχολικής επίδοσης
Για τους γονείς παιδιών μέχρι 16 ετών, τα οποία παρακολουθούν μαθήματα στοιχειώδους ή μέσης εκπαίδευσης, προβλέπεται άδεια παρακολούθησης σχολικής επίδοσης ως εξής:
– Η διάρκεια της άδειας είναι μέχρι τέσσερις εργάσιμες ημέρες για κάθε ημερολογιακό έτος.
– Η άδεια χορηγείται χωρίς περικοπή των αποδοχών.
Ε) Αδεια μονογονεϊκών οικογενειών
Στις εργαζόμενες που έχουν χηρέψει και στην άγαμη μητέρα που έχει την επιμέλεια του παιδιού χορηγείται άδεια με αποδοχές έξι εργάσιμων ημερών τον χρόνο, πέραν αυτής που δικαιούνται με άλλες διατάξεις. Αγαμη μητέρα με τρία ή περισσότερα παιδιά δικαιούται άδεια οκτώ εργάσιμων ημερών. Η άδεια αυτή λόγω αυξημένων αναγκών φροντίδας των παιδιών ηλικίας μέχρι 12 ετών συμπληρωμένων χορηγείται εφάπαξ ή τμηματικά έπειτα από συνεννόηση με τον εργοδότη και δεν πρέπει να συμπίπτει χρονικά με την αρχή ή το τέλος της ετήσιας κανονικής άδειας.
Ολες οι διατάξεις που αφορούν την προστασία της οικογένειας και τη διευκόλυνση των εργαζόμενων γονέων εφαρμόζονται όχι μόνο για τους φυσικούς γονείς αλλά και για τους θετούς και τους ανάδοχους γονείς.
