Οι χιλιάδες πολίτες που καθημερινά συνωστίζονται στα δικαστήρια, είτε ως διάδικοι είτε στο πλαίσιο κάποιας ποινικής εμπλοκής, γνωρίζουν τις απογοητεύσεις που υφίστανται όταν η ώρα έχει φθάσει τρεις το μεσημέρι και η υπόθεσή τους ούτε καν έχει εκφωνηθεί. Η λειτουργία των δικαστηρίων, ποινικών και αστικών, μέσα στο περιορισμένο ωράριο των έξι ωρών –τα δικαστήρια ξεκινούν στις εννιά το πρωί, διακόπτουν το μεσημέρι και τελειώνουν στις τρεις– αποτελεί μία από τις πολλές αιτίες –διότι υπάρχουν πάμπολλες– που οι υποθέσεις των πολιτών δεν προλαβαίνουν να δικαστούν, αναβάλλονται όχι μία ή δύο αλλά πολλές φορές, ώσπου, γεγονός πολύ συνηθισμένο, να υπάρξει τελικά κάποιος νόμος που να τις οδηγήσει σε παραγραφή.
Με αυτά τα δεδομένα, το αίσθημα δικαιοσύνης δοκιμάζεται μόνιμα και οι όποιες λύσεις έχουν κατά καιρούς εφαρμοστεί –διότι έχουν υπάρξει προσπάθειες, πολλές αν και αποσπασματικές– λίγα πράγματα έχουν επιφέρει στην επίλυση του μεγάλου προβλήματος, που είναι η βραδύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης.
Δεν υπήρξε τα τελευταία χρόνια αρμόδιος υπουργός που να μην επεξεργάστηκε και να μην έχει εφαρμόσει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, νομοθετικές ρυθμίσεις για να αποσυμφορηθεί η κατάσταση, αλλά η πραγματικότητα παραμένει λίγο-πολύ η ίδια. Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Βασίλειος Πλιώτας, άνθρωπος που έχει υπηρετήσει τη Δικαιοσύνη πάνω από τρεις δεκαετίες και γνωρίζει εκ των έσω την κατάσταση, πρόσφατα, ενώπιον των εισαγγελέων, στη γενική τους συνέλευση υπέβαλε μια πρακτική πρόταση, που είναι εύκολο να εφαρμοστεί και η οποία μπορεί όχι να λύσει, αλλά να συμβάλει στη λύση του προβλήματος των χιλιάδων αδίκαστων υποθέσεων. Ο ανώτατος εισαγγελικός λειτουργός πρότεινε να παραταθεί το ωράριο των δικαστηρίων που δικάζουν κατά δύο ώρες. Αντί να κλείνουν στις τρεις το μεσημέρι, να δικάζουν δηλαδή μόνο για έξι ώρες, να δικάζουν οκτώ και να τελειώνουν στις πέντε το απόγευμα.
«Η παράταση λειτουργίας των δικαστηρίων θα επιφέρει», ανέφερε μεταξύ άλλων ο κ. Πλιώτας, «σημαντική μείωση των αδίκαστων υποθέσεων, πολλές υποθέσεις που σήμερα αναβάλλονται θα εκδικάζονται και υπολογίζεται ότι ένα μεγάλο ποσοστό δικών που αναβάλλονται λόγω ωραρίου θα τελειώνουν».
Ο κ. Πλιώτας, βέβαια, συνάρτησε την παράταση του ωραρίου με την αναγκαία υπερωριακή απασχόληση των δικαστικών γραμματέων και την καταβολή της αποζημίωσης που τους αναλογεί. Η πρόταση Πλιώτα, που έγινε παρουσία του υπουργού Δικαιοσύνης Κωνσταντίνου Τσιάρα, είναι κάτι που απασχολεί ήδη το υπουργείο, το οποίο μελετά τις παραμέτρους της εφαρμογής της, καθώς υπολογίζεται ότι αν τελικά προχωρήσει, θα συμβάλει στην εκδίκαση τουλάχιστον 20% παραπάνω υποθέσεων από ό,τι σήμερα, ποσοστό αξιόλογο για την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και πρωτίστως για την εκδίκαση χιλιάδων υποθέσεων των πολιτών.
Οι αντιδράσεις
Πάντως, πληροφορίες αναφέρουν πως η προώθηση του μέτρου της δίωρης παράτασης του ωραρίου των δικαστηρίων που εκδικάζουν ποινικές κυρίως υποθέσεις είναι κάτι που προκαλεί αντιδράσεις ιδίως στις συνδικαλιστικές ηγεσίες των δικαστικών γραμματέων, που αντιμετωπίζουν για χρόνια τα ωράρια των δικαστηρίων χωρίς ελαστικότητα και χωρίς τις αναγκαίες προσαρμογές στη δικαστική πραγματικότητα.
Και ενώ η πρόταση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου για δίωρη παράταση του ωραρίου των δικαστηρίων, ώστε να δικάζονται περισσότερες υποθέσεις, είναι στο τραπέζι και απασχολεί, στις 15 Ιανουαρίου, επιτέλους, αρχίζει επίσημα η εφαρμογή του νέου θεσμού τη διαμεσολάβησης, της επίλυσης δηλαδή σειράς αστικών και εμπορικών υποθέσεων εκτός δικαστηρίων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ταχύτητα επίλυσής τους και για τη μείωση του κόστους που επωμίζονται οι πολίτες όταν οι υποθέσεις τους σέρνονται για χρόνια στα δικαστήρια.
Ο νέος νόμος, που ψηφίστηκε πρόσφατα και προβλέπει την υποχρεωτική προσφυγή στη διαμεσολάβηση για το σύνολο σχεδόν των αστικών και εμπορικών διαφορών, αρχίζει να εφαρμόζεται στις 15 του μήνα, αρχικά μόνο για το σύνολο των οικογενειακών διαφορών, ενώ για τις υπόλοιπες αστικές και εμπορικές διαφορές η έναρξή του έχει προσδιοριστεί στα μέσα Μαρτίου. Ετσι, όλες οι διαφορές που προκύπτουν στο πλαίσιο της έγγαμης συμβίωσης μετά τη διάλυσή της και αφορούν οικονομικά θέματα, αλλά πρωτίστως ζητήματα που σχετίζονται με τα παιδιά, θα αποτελούν από τις 15 του μηνός υποχρεωτικά αντικείμενο της εξωδικαστικής επίλυσης. Εξαιρείται ρητά η λύση του γάμου, που παραμένει, και είναι φυσικό, στην αποκλειστική αρμοδιότητα των δικαστηρίων, όταν οι σύζυγοι δεν τα βρίσκουν μεταξύ τους, αλλιώς αν συναινούν, την αρμοδιότητα της λύσης του γάμου έχουν πλέον οι συμβολαιογράφοι.
Οικογενειακές υποθέσεις
Ειδικότερα, από τις 15 του μήνα, όσοι έχουν υποθέσεις σχετικές με διατροφές, επικοινωνία γονέων με τα παιδιά τους, γονικές μέριμνες ή άλλα θέματα που προκύπτουν από τη διάλυση ενός γάμου ή από μια προβληματική συμβίωση, θα προσφεύγουν υποχρεωτικά σε διαμεσολάβηση.
Ο διαμεσολαβητής είναι πιστοποιημένος γι’ αυτή τη δουλειά, κυρίως δικηγόρος –μπορεί να προέρχεται και από άλλο επάγγελμα–, και έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες. Η διαδικασία που προβλέπεται, περιλαμβάνει την υποχρεωτική εκπροσώπηση των δύο πλευρών από τους δικηγόρους τους, η αμοιβή των οποίων υπολογίζεται ελεύθερα από τους πελάτες τους, ενώ για τον διαμεσολαβητή ορίζεται συγκεκριμένη αμοιβή από τον νόμο. Αν υπάρξει λύση της διαφοράς, το αποτέλεσμα της διαμεσολάβησης θα έχει ισχύ δικαστικής απόφασης, ενώ αν η διαμεσολάβηση αποτύχει, τότε ανοίγει ο δρόμος του δικαστηρίου.
Από την επιτυχή εφαρμογή του θεσμού της διαμεσολάβησης υπολογίζεται ότι χιλιάδες υποθέσεις, από εμπορικές συμβάσεις, εργατικές διαφορές, διαφορές από την εκμετάλλευση ακινήτων, οικογενειακές διαφορές και άλλες, θα επιλυθούν δημιουργώντας νέο περιβάλλον για τη Δικαιοσύνη και πρωτίστως για την ικανοποίηση εκκρεμών υποθέσεων των πολιτών, συμβάλλοντας στην κοινωνική ειρήνη και στην οικονομική ανάπτυξη. Ο θεσμός της διαμεσολάβησης είχε θεσπιστεί από χρόνια, έμεινε όμως στα χαρτιά καθώς ήταν προαιρετικός, ψηφίστηκε εκ νέου ως υποχρεωτικός επί υπουργίας Σταύρου Κοντονή, αλλά η εφαρμογή του ανεστάλη, και τώρα επανήλθε ως υποχρεωτικός, τουλάχιστον για την πρώτη συνεδρίαση και αναμένεται να δούμε πώς θα πάει. Πάντως, ένα μόνο παράδειγμα πείθει για την αξία της εφαρμογής του. Στη γειτονική Ιταλία, 250.000 υποθέσεις επιλύονται κάθε χρόνο εκτός δικαστηρίων, ενώ ο θεσμός έχει μεγάλη αποδοχή στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Αντε να δούμε τι θα γίνει και σ’ εμάς.
