Σκληρή στάση υιοθετεί η Γερμανία στη διαχείριση του προσφυγικού προβλήματος, όπως δείχνει η πρότασή της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία θα συζητηθεί παράλληλα με τις προτάσεις των υπολοίπων κρατών-μελών εντός του Μαρτίου και έχει έλθει σε γνώση της «Κ». Πρόκειται για μια πρόταση που οδηγεί σε πλήρη ανατροπή του Κανονισμού του Δουβλίνου, ο οποίος θεωρείται πλέον παρωχημένος και ανίσχυρος για να ανταποκριθεί στα δεδομένα της προσφυγικής κρίσης.
Η βασική αρχή της γερμανικής πρότασης είναι εν μέρει γνωστή και εν μέρει μυστική. Εκείνο που έχει γνωστοποιηθεί μέσω επιλεκτικών διαρροών πληροφοριών από τον Γερμανό υπουργό Εσωτερικών Χορστ Ζεεχόφερ αφορά τη μεταβολή του ευρωπαϊκού μηχανισμού παροχής ασύλου. Σήμερα, βάσει του Κανονισμού του Δουβλίνου, η διαδικασία αρχίζει και ολοκληρώνεται στις χώρες υποδοχής. Εάν όμως υιοθετηθεί η γερμανική πρόταση, η διαδικασία θα εκκινεί στις χώρες υποδοχής, αλλά θα ολοκληρώνεται στις χώρες προορισμού. Στις χώρες υποδοχής θα αποφασίζεται με διαδικασίες fast track ποιοι από τους εισερχόμενους δικαιούνται προστασίας και ασύλου, σύμφωνα με νέα, ενιαία και αυστηρά ευρωπαϊκά κριτήρια. Οσοι δεν θα πληρούν τις προϋποθέσεις θα προωθούνται αμέσως –με ευθύνη ενός ενισχυμένου με νέο εξοπλισμό και έμψυχο δυναμικό Frontex– στις χώρες από τις οποίες ξεκίνησαν. Οσοι θα πληρούν τις προϋποθέσεις θα προωθούνται αμέσως στις χώρες προορισμού με βάση την ποσόστωση κάθε χώρας στην υποδοχή προσφύγων, η οποία θα έχει αποφασιστεί από κοινού.
Εκείνο που δεν έχει έρθει στο φως της δημοσιότητας είναι η βούληση των Γερμανών για την επιβολή «σκληρής πόρτας», δηλαδή αυστηρότερων κριτηρίων για την παροχή ασύλου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το Βερολίνο επιθυμεί να διαμορφώσει έναν ανθεκτικό κυματοθραύστη απέναντι σε ένα διογκούμενο κύμα μετανάστευσης στην Ευρώπη, που θεωρείται ότι σε μεγάλο βαθμό κατευθύνεται από κυκλώματα διακινητών οι οποίοι δρουν ως proxies (πληρεξούσιοι) δυνάμεων που απεργάζονται την εξασθένιση της συνοχής, την ενίσχυση των ακραίων πολιτικών κινημάτων και την αποσταθεροποίηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Δεν έχει περάσει απαρατήρητο, λ.χ., ότι η έξαρση των επιθέσεων αυτές τις ημέρες στο Ιντλίμπ της Συρίας στοχεύει ως επί το πλείστον πολίτες και όχι στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι ήδη, σύμφωνα με το BBC, 700.000 πρόσφυγες κατευθύνονται προς τις δομές φιλοξενίας της Τουρκίας, όπου ήδη βρίσκονται 3 εκατ. πρόσφυγες. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό κατά τις επόμενες εβδομάδες και μήνες για τα νησιά του Αιγαίου; Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα όχι μόνο διάκειται θετικά απέναντι στη γερμανική πρόταση, αλλά το μήνυμα της κυβέρνησης είναι ότι η διαδικασία μετάβασης στο νέο σύστημα θα πρέπει να επιτευχθεί το γρηγορότερο δυνατόν.
Ωστόσο, η αισιοδοξία για ταχύτητα και αποτελεσματικότητα δεν είναι μεγάλη. Οι αργόσυρτες ευρωπαϊκές διαδικασίες είναι αήττητες και προϊδεάζουν ότι οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν επί γερμανικής προεδρίας, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020, δηλαδή μάλλον στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου 2020, για να μετατραπούν στη συνέχεια σε κανονισμό που θα ενσωματωθεί στο δίκαιο των κρατών-μελών, περίπου σε ένα έτος από σήμερα. Μπορεί αυτά τα χρονοδιαγράμματα να μοιάζουν αδιανόητα, αλλά πιο δραστικές αποφάσεις δεν προβλέπονται, εκτός αν εκδηλωθεί μια νέα σφοδρή έξαρση του προσφυγικού.
Στιγμιότυπο από τον προσφυγικό καταυλισμό της Μόριας, στη Λέσβο. Η Ελλάδα έχει προτείνει τη δημιουργία ευρωπαϊκού μηχανισμού επιστροφών και την ενίσχυση των οικονομικών ανταποδόσεων για τις χώρες που θα συνεργάζονται. ΑΠΕ-ΜΠΕ
Η ελληνική πρόταση
Η Επιτροπή δεν έχει καταλήξει στις τελικές προτάσεις της, αναμένοντας τις προτάσεις όλων των κρατών-μελών. Η Ελλάδα μπορεί κατ’ αρχήν να είναι θετική απέναντι στη γερμανική πρόταση, αλλά αναμένει με ενδιαφέρον τις λεπτομέρειες. Και αυτό, γιατί, σύμφωνα με τη γνωστή ρήση, στις λεπτομέρειες κρύβεται συνήθως ο διάβολος. Για παράδειγμα, δεν έχει διευκρινιστεί πώς θα εξασφαλιστεί στη χώρα υποδοχής η ταχύτητα της αποσαφήνισης αν ένας μετανάστης δικαιούται να θεωρηθεί πρόσφυγας, δηλαδή αν όντως κινδυνεύει στη χώρα από την οποία προέρχεται. Μέχρι να αποσαφηνιστούν οι λεπτομέρειες –ο αρμόδιος υπουργός για τη μεταναστευτική πολιτική Γιώργος Κουμουτσάκος επισκέπτεται τον κ. Ζεεχόφερ στις 20 Φεβρουαρίου στο Βερολίνο–, η Ελλάδα βρίσκεται σε διαδικασία συνεννόησης με άλλες «χώρες πρώτης γραμμής» και ήδη έχει προχωρήσει από κοινού με τις χώρες αυτές στην κατάθεση προτάσεων.
Οπως ανέφερε ο κ. Κουμουτσάκος στην «Κ», η Ελλάδα έχει προτείνει τη δημιουργία ευρωπαϊκού μηχανισμού επιστροφών και την ενίσχυση των οικονομικών ανταποδόσεων για τις τρίτες χώρες που θα συνεργάζονται. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το ελληνικό αίτημα για τη δημιουργία μηχανισμού έκτακτης ανάγκης – έναν μηχανισμό αυτόματης αλληλεγγύης.
Οπως εξηγεί ο υπουργός, αυτός ο μηχανισμός θα ενεργοποιείται αυτόματα σε περίπτωση μεγάλης προσφυγικής κρίσης. Θα πρόκειται για μια εγγύηση ότι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η Ελλάδα δεν θα μείνει μόνη της και οι υπόλοιπες χώρες θα σπεύσουν να αναλάβουν το βάρος που τους αναλογεί.
Ολες αυτές οι προτάσεις, πάντως, δεν αναμένεται να «περάσουν» χωρίς αντιρρήσεις και αντιπαραθέσεις από χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, που συστηματικά παραβαίνουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία και αποκλείουν την υποδοχή προσφύγων, αλλά ούτε και από την ίδια τη Γερμανία ή την Αυστρία. Η παραίτηση της Ανεγκρετ Κραμπ-Κάρεμπαουερ από την ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών σηματοδοτεί την αδυναμία των μετριοπαθών να ελέγξουν το κόμμα και να ενορχηστρώσουν κατά τη θέλησή τους τη διαδοχή της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ. Η διεύρυνσης της επιρροής των ακροδεξιών στο γερμανικό εκλογικό σώμα ενισχύει τα επιχειρήματα των στελεχών του CDU, που επιμένουν για «δεξιά στροφή». Καθώς η ριζοσπαστικοποίηση του γερμανικού εκλογικού σώματος οφείλεται στα «ανοικτά σύνορα» του 2016, που οδήγησαν στην εισροή 1 εκατ. προσφύγων στη Γερμανία, οι τελικές αποφάσεις για το «νέο Δουβλίνο» αναμένεται να διαμορφώσουν ένα πολύ αυστηρό πλαίσιο. Εάν πρόκειται να επιτευχθεί ομοφωνία και συμφωνία, η Ευρώπη θα φθάσει στην υιοθέτηση ενός μοντέλου πολύ κοντά στην Ευρώπη-φρούριο, αν και για ευνόητους λόγους δεν πρόκειται να επιλεγούν τέτοιου είδους εκφράσεις.
