Νέα δεδομένα προκαλεί το τέλος του Χαλιφάτου. Η διαίρεση μεταξύ ISIS και αλ Κάιντα και οι τρεις πόλοι των τρομοκρατικών ομάδων. Ο ρόλος των παραρτημάτων και ο κίνδυνος από μοναχικές επιθέσεις. Οι προβλέψεις για Μέση Ανατολή, Αφρική και Ασία.
Καθώς ξεκινά το 2020, ο κόσμος βρίσκεται στην «μετά-χαλιφάτο του ISIS» φάση σε ότι αφορά τη μάχη με τον τζιχαντισμό. Το 2019, το Ισλαμικό Κράτος έχασε και τα τελευταία από τα τεράστια εδάφη που είχε καταλάβει κατά την ταχεία άνοδό του, το 2014. Η ομάδα έχασε και τον «χαλίφη» της, τον Abu Bakr al-Baghdadi, που σκοτώθηκε σε αεροπορική επιδρομή τον περασμένο Οκτώβριο.
Οι συνθήκες που πυροδότησαν την άνοδό του και το έφεραν στην πρώτη γραμμή του τζιχαντιστικού κινήματος έχουν ξεκάθαρα αλλάξει. Η απειλή όμως δεν εξαφανίστηκε.
Το κίνημα εξακολουθεί να είναι διχασμένο μεταξύ του ISIS και της αλ Κάιντα. Στην πράξη, ωστόσο, το τζιχαντιστικό οικοσύστημα είναι πολύ πιο περίπλοκο. Αν και υπάρχουν δυο μεγάλα «σήματα» του τζιχαντ, μπορεί να υπάρξει αρκετή διαφοροποίηση αναφορικά με το πόσο στενά συγκεκριμένες ομάδες ή άτομα ακολουθούν το δόγμα και τις τακτικές οδηγίες της κεντρικής ηγεσίας του κάθε πόλου.
Αυτοί οι πόλοι μπορούν να αναλυθούν σε τρία διαφορετικά τμήματα: ο πυρήνας, οι συσχετιζόμενες ομάδες και οι απλοί υποστηρικτές.
Ο πυρήνας, είναι ακριβώς αυτό, ο βασικός οργανισμός που προσφέρει ηγεσία και καθοδήγηση στο υπόλοιπο κίνημα. Οι τοπικές ομάδες οι οποίες είναι γνωστές ως «franchises», αντί για «υποκαταστήματα», «κόμβοι» ή «συνεργάτες». Ενώ έχουν υιοθετήσει το όνομα παραμένουν σε μεγάλο βαθμό τοπικής ιδιοκτησίας και δράσης ομάδες. Σχεδόν όλοι αυτοί οι οργανισμοί ήταν στρατιωτικές ομάδες πριν ορκιστούν πίστη στον ISIS ή την αλ Κάιντα. Εχουν δική τους ηγεσία, πηγή χρηματοδότησης και αλυσίδα εφοδιασμού.
Οι απλοί τζιχαντιστές είναι άτομα που ασπάζονται την τζιχαντιστική ιδεολογία και κάποιες φορές ταξιδεύουν για να συμμετάσχουν στον βασικό πυρήνα ή επιμέρους ομάδες. Κάποιοι ίσως επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους, για τις οποίες μπορεί να συνιστούν απειλή. Αλλες φορές, θα ακολουθήσουν τους κανόνες της μοναχικής αντίστασης και θα διεξάγουν επιθέσεις στις χώρες καταγωγής είτε αυτόνομα, είτε σε «μικρές κυψέλες».
Ο πυρήνας του ISIS
Κατάσταση
Ο πυρήνας του ISIS σε Ιράκ και Συρία ανακάμπτει από τα αξιοσημείωτα πλήγματα του 2019. Εχασε τα τελευταία εδαφικά ερείσματα του Χαλιφάτου, όπως και τον αυτοανακηρυγμένο Χαλίφη του. Τον Μάρτιο οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις επανακατέλαβαν τα εδάφη που του είχαν απομείνει στη Συρία. Τον Οκτώβριο, ο ηγέτης του σκοτώθηκε από αμερικανική επιδρομή στην Ιντλίμπ. Η ομάδα συνεχίζει την στρατηγική φθοράς των αντιπάλων της με ένα συνδυασμό αντάρτικων και τρομοκρατικών τακτικών.
Πρόβλεψη
Ο πυρήνας του ISIS θα διευρύνει το πεδίο των επιχειρήσεών του σε Ιράκ και Συρία αναζητώντας ρήγματα στο χάος που προκαλούν οι πολιτικές αναταραχές, οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν και άλλες εξελίξεις στις δυο χώρες. Θα εμπλακεί σε δολοφονίες, επιδρομές, κλοπές και εκβιασμούς για να υπονομεύσει την τοπική διακυβέρνηση και να σπείρει χάος.
Το ISIS στην περιοχή της Δυτικής Αφρικής (ISWAP)
Κατάσταση
Το ISWAP κέρδισε μομέντουμ κατά τη διάρκεια της χρονιάς, ειδικά εντός της βάσης του στη Νιγηρία και σε μικρότερο βαθμό στο γειτονικό Καμερούν, το Τσάντ και το Νίγηρα. Αποδείχτηκε ικανό να εξαπολύσει σημαντικές επιθέσεις, όπως οι επιδρομές σε μικρές στρατιωτικές βάσεις. Ο στρατός της Νιγηρίας καλύπτεται σε οχυρωμένες θέσεις, δίνοντας στον ISWAP περισσότερο χώρο για να επεκτείνει τον έλεγχό του στον τοπικό πληθυσμό, μια σημαντική πηγή χρηματοδότησης.
Πρόβλεψη
Το ISWAP θα συνεχίσει να κερδίσει μομέντουμ έναντι των δυνάμεων ασφαλείας και θα είναι επίμονο στις επιθέσεις του, τις απαγωγές και τις αντάρτικες και τρομοκρατικές επιχειρήσεις. Οι κυβερνήσεις δεν δείχνουν σημάδια ότι κάνουν μια συντονισμένη προσπάθεια ώστε να το αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά.
Η Wilayat στο Σινά
Κατάσταση
Η ομάδα μπαίνει στο 2020 πιο αδύναμη απ’ όσο ήταν τα προηγούμενα χρόνια. Συνεχίζει να εξαπολύει μικρές επιθέσεις στην Χερσόνησο του Σινά, αλλά δεν είναι σε θέση να διεξάγει μεγάλες επιχειρήσεις ή να επεκτείνει τις τρομοκρατικές της δυνατότητες στην ηπειρωτική Αίγυπτο.
Πρόβλεψη
Οι δυνατότητες της Wilayat θα συνεχίσουν να φθίνουν, αλλά θα παραμείνει εδραιωμένη εντός του Σινά. Οποια επίθεση υπάρξει στο Δέλτα θα αντιμετωπιστεί από τις δυνάμεις ασφαλείας.
Το ISIS στο Χορασάν
Κατάσταση
Το ISIS στο Χορασάν (σ.σ. μια περιοχή που καλύπτει το σημερινό βορειοανατολικό Ιράν, τμήματα του Αφγανιστάν και κομμάτι της κεντρικής Ασίας) συνέχισε τις επιθέσεις κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς, περιλαμβανομένων αρκετών κατά της Καμπούλ, αλλά αντιμετώπισε εμπόδια από την πίεση των Αμερικανών και των Ταλιμπάν. Ο πρόεδρος του Αφγανιστάν ανακοίνωσε τη νίκη έναντι της ομάδας το Νοέμβριο του 2019. Προχώρησε στην απόσχιση και τη δημιουργία ενός πακιστανικού τμήματος, αλλά δεν υπήρξαν σημαντικές επιχειρηματικές αλλαγές από την κίνηση αυτή.
Πρόβλεψη
Οι τρομοκρατικές επιχειρήσεις θα συνεχιστούν, όπως και οι επιθέσεις σε πολίτες και δυνάμεις ασφαλείας. Η εστίαση θα είναι στο να στρατολογήσει μαχητές των Ταλιμπάν που είναι δυσαρεστημένοι από την ειρηνευτική διαδικασία ΗΠΑ-Ταλιμπάν για να αυξήσει τις δυνάμεις του.
Παραρτήματα της Βόρειας Αφρικής
Κατάσταση
Τα παραρτήματα του ISIS στη Βόρεια Αφρική (Αλγερία, Λιβύη και Τυνησία) μπήκαν στο 2020 σε πολύ αδύναμη κατάσταση. Αυτό της Τυνησίας ανέλαβε την ευθύνη κάποιων επιθέσεων στην πρωτεύουσα Τύνιδα και την επαρχία, αλλά τα υπόλοιπα αποδείχτηκε ότι δεν ήταν σε θέση το 2019 να προκαλέσουν σημαντικές αναταραχές σε Αλγερία και Λιβύη.
Πρόβλεψη
Οι ομάδες αυτές θα παραμείνουν επίμονες, αλλά εν πολλοίς μικρή απειλή για τις τρεις χώρες, εστιασμένες στην ύπαιθρο και περιοχές υπό χαλαρό κυβερνητικό έλεγχο.
Τo ISIS στην ευρύτερη Σαχάρα (ISGS)
Κατάσταση
Το ISGS μπαίνει στο 2020 με σημαντικά αναβαθμισμένες ικανότητες. Είναι η ομάδα που το 2019 μεγάλωσε περισσότερο από κάθε άλλο «franchise». Αξιοποίησε την αυξανόμενα χαοτική κατάσταση στο Σαχέλ (σ.σ. η ζώνη νότια της Σαχάρας στην Αφρικη που εκτείνεται από τις ακτές του Ατλαντικού έως την Ερυθρά Θάλασσα) για να εξαπολύσει μεγάλης κλίμακας επιθέσεις, τόνωσε την δύναμή της σε προσωπικό και εγκατέστησε επιπρόσθετα δίκτυα εφοδιασμού. Ξεκίνησε παράλληλα να διεκδικεί την ιδιοκτησία κάποιων επιθέσεων υπό τον ISWAP, αν και παραμένει επιχειρησιακά διαχωρισμένη από την ομάδα της Νιγηρίας. Σκότωσε αρκετούς στρατιώτες σε Νίγηρα και Μάλι.
Πρόβλεψη
Το ISGS θα συνεχίσει να κεφαλαιοποιεί το μομέντουμ για να επεκτείνει την τρομοκρατική του καμπάνια σε Μάλι, Μπουκίνα Φάσο και Νίγηρα. Θα κινηθεί ώστε να εγκαθιδρύσει δεσμούς με το ISWAP.
Το ISIS στις Φιλιππίνες
Κατάσταση
Η Abu Sayyaf συνέχισε τις επιθέσεις αυτοκτονίας το 2019 και κατάφερε να στρατολογήσει τουλάχιστον έναν τοπικό βομβιστή αυτοκτονίας, ενώ μαχητές του προχώρησαν στην πρώτη απαγωγή δυτικού πολίτη από το 2016. Ωστόσο η στρατιωτική πίεση που υφίσταται φαίνεται πως το έχει αποδυναμώσει.
Πρόβλεψη
Θα συνεχίσει το αντάρτικό, αλλά θα είναι απομονωμένο στο αρχιπέλαγος Σούλου και σε τμήματα της υπαίθρου στην επαρχία Μιντανάο. Η περιοχή θα συνεχίσει να αποτελεί τη βάση για την παρουσία του ISIS στην νοτιοανατολική Ασία και η ομάδα θα στρατολογεί και θα στηρίζει απλούς τζιχαντιστές σε Ινδονησία και Μαλαισία.
Το ISIS στην περιοχή της Κεντρικής Αφρικής (ISCAP)
Κατάσταση
Το ISIS εγκατέστησε μια νέα ομάδα στην Κεντρική Αφρική τον Απρίλιο, αλλά έχει δυο τμήματα: το ένα στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό και το άλλο στην Μοζαμβίκη. Συμπεριέλαβε τις μαχητικές ομάδες «Συμμαχικές Δημοκρατικές Δυνάμεις» (ADF) στο Κογκό και την «Ahlu Sunnah Wa-Hamo» στη Μοζαμβίκη, που κάνουν αντάρτικο για χρόνια.
Πρόβλεψη
Το ISCAP θα παραμείνει διχοτομημένο, με κάθε τμήμα να λειτουργεί ανεξάρτητα από το άλλο. Αυτό της Μοζαμβίκης θα εκμεταλλευτεί ντόπιους δυσαρεστημένους και ξένους μισθοφόρους και θα εστιάσει σε επιθέσεις σε δυνάμεις τοπικές ασφαλείας, όπως και σε ξένους, περιλαμβανομένων αυτών της ενεργειακής βιομηχανίας. Η ομάδα του Κογκό είναι απίθανο να συγκεντρώσει αρκετούς πόρους για να αυξήσει τις ικανότητές του.
Το πόλος της αλ Κάιντα στο τζιχαντιστικό κίνημα
Πυρήνας
Κατάσταση
Ο πυρήνας της αλ Κάιντα, εγκατεστημένος στην περιοχή των συνόρων Αφγανιστάν – Πακιστάν, παραμένει εν πολλοίς το ιδεολογικό τοτέμ για το παγκόσμιο κίνημα. Εδειξε μικρή ουσιαστική επιχειρησιακή δραστηριότητα την περασμένη χρονιά. Από προέκυψε από την επιθετικές αμερικανικές ενέργειες εναντίον του. Χτυπήματα με πυραύλους στην Συρία τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο του 2019 φέρονται να οδήγησαν στον θάνατο υψηλόβαθμων στελεχών του. Εξαιτίας της πίεσης, η ομάδα δεν ήταν έως τώρα ικανή να κεφαλαιοποιήσει τον θάνατο του ηγέτη του ISIS al-Baghdadi. Η αλ Κάιντα έχασε επίσης τον Hamza bin Laden, γιο του Osama bin Laden που επίσης σκοτώθηκε σε αμερικανική επιδρομή. Ο θάνατος του στέρησε από την ομάδα έναν δημοφιλή πιθανό διάδοχο.
Πρόβλεψη
Ο πυρήνας της αλ Κάιντα θα συνεχίσει να χάνει έδαφος επιχειρηματικά. Οσο ο Ayman al-Zawahiri παραμένει επικεφαλής, θα παραμείνει αδιάφορος για το ευρύτερο κίνημα. Στερείται χαρίσματος και δεν έλκει νεότερους τζιχαντιστές.
Jamaat Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM)
Κατάσταση
Η ομάδα της αλ Κάιντα στο Σαλέχ (σ.σ. η ζώνη νότια της Σαχάρας στην Αφρικη που εκτείνεται από τις ακτές του Ατλαντικού έως την Ερυθρά Θάλασσα) είναι μια από τις ισχυρότερες καθώς κινούμαστε στο 2020. Διεύρυνε το ήδη σημαντικό μέγεθός της, αλλά και τη ροή επιθέσεων την περασμένη χρονιά, κάτι που συνέβαλε σημαντικά στο να μεγαλώσουν τα προβλήματα ασφαλείας σε Μάλι, Μπουκίνα Φάσο και Νίγηρα. Το ISIS στην ευρύτερη Σαχάρα κέρδισε περισσότερο μομέντουμ από την JNIM, αλλά οι δυο ομάδες εν πολλοίς απέφυγαν τις άμεσες συγκρούσεις.
Πρόβλεψη
Η JNIM θα συνεχίσει να επεκτείνει τις δραστηριότητές της. Η αυξανόμενη δύναμή της θα την μετατρέψει σε μεγαλύτερη απειλή για την ευρύτερη περιοχή, περιλαμβανομένης της ακτής της Δυτικής Αφρικής. Ωστόσο είναι απίθανο να μεγαλώσει σε σημείο που να μπορεί να αναλάβει τον έλεγχο μιας μεγάλης περιοχής, όπως έκανε το 2012.
Al Shabaab
Κατάσταση
Η Al Shabaab παρέμεινε μια ισχυρή τρομοκρατική απειλή για την Ανατολική Αφρική, πραγματοποιώντας μεγάλες επιθέσεις στη Σομαλία και την Κένυα. Προχώρησε, μάλιστα, παρά τις εκτεταμένες αεροπορικές επιθέσεις που δέχεται από τις ΗΠΑ.
Πρόβλεψη
Θα παραμείνει η κυρίαρχη τζιχαντιστική ομάδα στην Ανατολική Αφρική πραγματοποιώντας μεγάλες επιθέσεις και απαγωγές, οι οποίες θα επηρεάσουν τις δυνάμεις ασφαλείας, πολίτες αλλά και ξένα συμφέροντα στην περιοχή. Η ομάδα πιθανότατα θα δώσει έμφαση στο να απομακρύνει τις ξένες επιρροές και οι επιθέσεις σε πολίτες, αλλά και δυνάμεις ασφαλείας, θα παραμείνουν σημαντικός κίνδυνος.
Οι Ταλιμπάν
Κατάσταση
Οι Ταλιμπάν μπήκαν στο 2020 ελέγχοντας ή διεκδικώντας μεγάλα τμήματα του Αφγανιστάν, ενώ διατήρησαν όλο το φάσμα των ικανοτήτων τους, περιλαμβανομένης τρομοκρατίας, αντάρτικου αλλά και συμβατικής στρατιωτικής δράσης. Εφτασε πιο κοντά σε μια συμφωνία ειρήνης με τις ΗΠΑ, αλλά οι συζητήσεις κατέρρευσαν μετά από μια επίθεση στην οποία έχασε τη ζωή του ένας αμερικανός στρατιώτης.
Πρόβλεψη
Οι Ταλιμπάν θα διατηρήσουν μια ευμεγέθη τρομοκρατική και αντάρτικη ικανότητα και θα την αξιοποιήσουν στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν τη διαπραγματευτική τους θέση. Η ομάδα θα επιχειρήσει να βάλει εμπόδια στην αποτελεσματική διακυβέρνηση της χώρας από την αφγανική κυβέρνηση και να εκτοπίσει την επιρροή από το εξωτερικό, κυρίως αυτή των ΗΠΑ.
Απλοί τζιχαντιστές
Κατάσταση
Οι επιθέσεις τζιχαντιστών μαχητών, μεμονωμένα άτομα ή μικρές ομάδες που εμπνέονται από την ιδεολογία, έχουν σε μεγάλο βαθμό περιοριστεί. Η συχνότητα και το εύρος αυτών των επιθέσεων μειώθηκε ουσιαστικά το 2019. Αυτό αποδίδεται σε σειρά παραγόντων, περιλαμβανομένης της αυξημένης επαγρύπνησης των αρχών και των μεγάλων απωλειών που είχε το ISIS. Οι επιθέσεις του Πάσχα στην Σρι Λάγκα ήταν οι πιο σημαντικές. Αριθμός μικρότερων επιθέσεων καταγράφηκε σε Μεγάλη Βρετανία, Ιορδανία, Ρωσία, Σαουδική Αραβία και αλλού. Οι αρχές απέτρεψαν επιθέσεις στις ΗΠΑ, στην Μεγάλη Βρετανία, την Αυστρία, την Τουρκία και αλλού.
Πρόβλεψη
Η απειλή των απλών τζιχαντιστών θα παραμείνει ανά τον κόσμο και η μάχη κατά του μαχητικού τζιχαντισμού θα διαρκέσει δεκαετίες. Ο αριθμός όσων θα αντιδράσουν στις εκκλήσεις ομάδων για επιθέσεις θα παραμείνει σχετικά μικρός. Ο κίνδυνος απλοϊκών επιθέσεων, με μαχαιρώματα και τη χρήση οχημάτων, θα είναι περισσότερο πιθανός.
