Αν ο πλουτισμός δεν καλύπτεται από έγκυρη βούληση του ζημιωθέντος, ο πλουτισμός είναι αδικαιολόγητοςΑΠ 1627/2010. Αν ο πλουτισμός επέρχεται κατ’ εξαίρεση της βούλησης του νομοθέτη, η οποία συνάγεται σαφώς από συγκεκριμένες διατάξεις ή και από το γενικότερο πνεύμα του νόμου, όπως επί αποσβεστικής προθεσμίας ή παραγραφής, ο πλουτισμός είναι αδικαιολόγητοςΑΠ 1627/2010. Αν ο πλουτισμός επέρχεται ως αντάλλαγμα που παρέχει ο λήπτης του πλουτισμού, δηλαδή αποτελεί οικονομική θυσία του λήπτη έναντι του αποκτώμενου πλουτισμού, ισάξια με τον πλουτισμό, ο πλουτισμός δεν είναι αδικαιολόγητοςΑΠ 1627/2010. Ως πλουτισμός νοείται κάθε βελτίωση της περιουσιακής κατάστασης του εναγομένου, δηλαδή είτε θετική επαύξηση της περιουσίας του είτε αποθετική, με αποφυγή ελάττωσης της περιουσίας τουΑΠ 12/2013. Θα συμβουλευτείτε τον ΑΚ;
- Στοιχεία της αγωγής αδικαιολόγητου πλουτισμού
- Χρονικό σημείο επέλευσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού
- Ειδικές απαιτήσεις αδικαιολόγητου πλουτισμού
- Αδικαιολόγητος πλουτισμός και παραγραφή απαίτησης
- Αδικαιολόγητος πλουτισμός μετά από υπαναχώρηση από πώληση
- Αδικαιολόγητος πλουτισμός μετά από παραγραφή αγωγών προστασίας της νομής
- Αδικαιολόγητος πλουτισμός στις απαιτήσεις εργατών ή υπαλλήλων
Στοιχεία της αγωγής αδικαιολόγητου πλουτισμού
Η αξίωση βάσει αδικαιολόγητου πλουτισμού ασκείται όταν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τη θεμελίωση αξίωσης από σύμβαση ή αδικοπραξίαΑΠ 28/2010, γιατί διαφορετικά υπάρχει νόμιμη αιτίαΑΠ 28/2010. Για να είναι ορισμένη η αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισμού απαραίτητα στοιχεία είναι και:
- ο πλουτισμός του υπόχρεουΑΠ 1316/2011, και
- η επέλευση του πλουτισμού από την περιουσία ή με ζημία του άλλουΑΠ 1316/2011, και
- αιτιώδης συνάφεια μεταξύ πλουτισμού και ζημίαςΑΠ 1316/2011, έτσι ώστε το ένα να αποτελεί την αιτία του άλλουΑΠ 1627/2010, και
- έλλειψη νόμιμης αιτίαςΑΠ 1316/2011.
Αν κύρια βάση της αγωγής είναι ο αδικαιολόγητος πλουτισμός, και η αγωγή αφορά σε πλουτισμό του εναγομένου από άκυρη σύμβαση, απαραίτητα στοιχεία της αγωγής αποτελούν και
- η ακυρότητα της σύμβασης, και
- τα περιστατικά που συνεπάγονται την ακυρότητα της σύμβασηςΟλομ. ΑΠ 22/2003ΑΠ 990/2012.
Αν η κύρια βάση της αγωγής είναι η σύμβαση, και ο αδικαιολόγητος πλουτισμός προβάλλεται ως επικουρική βάση της αγωγής για την περίπτωση που η σύμβαση κριθεί άκυρη, απαραίτητο στοιχείο της αγωγής για το ορισμένο της ως προς τη βάση του αδικαιολόγητου πλουτισμού είναι και
- η ακυρότητα της σύμβασης,
χωρίς να απαιτείται και η προβολή των περιστατικών που συνεπάγονται την ακυρότητα της σύμβασηςΟλομ. ΑΠ 22/2003. Αν η κύρια βάση της αγωγής είναι η αδικοπραξία, και ο αδικαιολόγητος πλουτισμός προβάλλεται ως επικουρική βάση της αγωγής, απαραίτητο στοιχείο της αγωγής για το ορισμένο της ως προς την βάση του αδικαιολογήτου πλουτισμού είναι και η ωφέλεια που αποκόμισε ο εναγόμενος από την αδικοπραξίαΑΠ 28/2010. Αν η κύρια βάση της αγωγής είναι η αδικοπραξία, και ο αδικαιολόγητος πλουτισμός προβάλλεται ως επικουρική βάση της αγωγής, και ο εναγόμενος προτείνει ένσταση αποσβεστική της αδικοπραξίας, και η ένσταση γίνει δεκτή, θα ενεργοποιηθεί η επικουρική αγωγική αξίωση για την ωφέλεια του αδικοπραγήσαντα, και το δικαστήριο θα εξετάσει το βάσιμο της αξίωσηςΑΠ 28/2010. Ο ισχυρισμός ότι ο πλουτισμός σώζεται δεν αποτελεί στοιχείο της θεμελίωσης αδικαιολόγητου πλουτισμού, αλλά ένσταση του εναγομένουΟλομ. ΑΠ 294/1981ΑΠ 1316/2011.
Χρονικό σημείο επέλευσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού
Επί αγωγής αδικαιολόγητου πλουτισμού, κρίσιμο χρονικό σημείο για τον υπολογισμό της αξίας του πλουτισμού είναι ο χρόνος κατά τον οποίο περιήλθε ο πλουτισμός στον λήπτη23/2013 Πολ.Πρ.Ρόδου11/1999 Πολ.Πρ.Λασιθίου, όχι ο χρόνος επίδοσης της αγωγής ή συζήτησής τηςΑΠ 600/198623/2013 Πολ.Πρ.Ρόδου. Αν μεταξύ του χρόνου περιέλευσης του πλουτισμού και του χρόνου άσκησης της αγωγής επήλθε διάστημα τέτοιο ώστε να μειώθηκε η αξία του νομίσματος, ο δικαιούχος, αναφέροντας τα κρίσιμα πραγματικά περιστατικά στην αγωγή του, μπορεί να αιτηθεί την αξία που είχε ο πλουτισμός, κατά την αξία του νομίσματος κατά τον χρόνο περιέλευσης του πλουτισμού, υπολογιζόμενο με την αντίστοιχη αξία του νομίσματος κατά την άσκηση της αγωγής11/1999 Πολ.Πρ.Λασιθίου.
Ειδικές απαιτήσεις αδικαιολόγητου πλουτισμού
Στο άρ.904 εδ.2 ΑΚ αναφέρονται ενδεικτικά ορισμένες ειδικές απαιτήσεις αδικαιολόγητου πλουτισμού, με τη μορφή παραλλαγών της γενικής απαίτησης αδικαιολόγητου πλουτισμούΑΠ 305/2009άρ.904 εδ.2 ΑΚ. Οι ειδικές αυτές απαιτήσεις είναι
- η απαίτηση από αχρεώστητη παροχήΑΠ 305/2009άρ.904 εδ.2 ΑΚ, και
- η απαίτηση για αιτία που δεν επακολούθησεάρ.904 εδ.2 ΑΚ, και
- η απαίτηση για λήξασα αιτίαΑΠ 305/2009άρ.904 εδ.2 ΑΚ, και
- η απαίτηση για παράνομη αιτίαάρ.904 εδ.2 ΑΚ, και
- η απαίτηση για ανήθικη αιτίαάρ.904 εδ.2 ΑΚ.
Η ενδεικτική αυτή αναφορά ειδικών απαιτήσεων έχει σημασία μόνο για τα όρια εφαρμογής των ειδικών διατάξεων των άρ.905 ΑΚ, άρ.906 ΑΚ, άρ.907 ΑΚ, άρ.911 ΑΚ, και άρ.912 ΑΚΑΠ 305/2009.
Απαίτηση από παροχή αχρεωστήτου
Απαίτηση παροχής αχρεωστήτου είναι η απαίτηση του ζημιουμένου κατά του λήπτη προς ανάληψη του πλουτισμού του που επήλθε συνεπεία αχρεωστήτου παροχήςΑΠ 305/2009. Για τη στοιχειοθέτηση απαίτησης παροχής αχρεωστήτου απαιτείται ανυπαρξία υποχρέωσης για την εκπλήρωση της οποίας έγινε η παροχή του ζημιουμένου προς τον λήπτη, καθώς και άγνοια της ανυπαρξίας αυτής εκ μέρους του ζημιουμένουΑΠ 305/2009. Ο αποκλεισμός της απαίτησης αχρεωστήτου κατ’ άρ.905 εδ.1 ΑΚ δεν ισχύει στην περίπτωση της ανυπαρξίας της βούλησης ελευθεριότητας, όπως συμβαίνει και όταν ο δότης υποχρεώθηκε να προβεί στην καταβολή για την αποφυγή αναγκαστικής εκτέλεσης κατ’ αυτούΑΠ 305/2009άρ.904 εδ.2 ΑΚάρ.905 εδ.1 ΑΚ.
Αδικαιολόγητος πλουτισμός και παραγραφή απαίτησης
Αν η απαίτηση παραγραφεί, δεν χωρεί αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισμού, γιατί ο πλουτισμός που απομένει στον οφειλέτη είναι νόμιμοςΑΠ 93/1996ΑΠ 54/1965. Αν η κύρια απαίτηση παραγράφηκε, και ο νόμος προβλέπει ρητώς αξίωση από αδικαιολόγητο πλουτισμό σε περίπτωση παραγραφής της κύριας απαίτησης, η αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισμού είναι νόμω βάσιμη και μετά την παραγραφή της κύριας απαίτησης. Ρητή πρόβλεψη για αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού μετά την παραγραφή της κύριας απαίτησης υπάρχει, μεταξύ άλλων,
- στην απαίτηση από επιταγή, και
- στην απαίτηση αποζημίωσης από αδικοπραξία για ό,τι περιήλθε στον πλουτίσανταάρ.938 ΑΚΑΠ 368/2012
Ως περιελθόν, για αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού από παραγεγραμμένη απαίτηση αδικοπραξίας, νοείται ό,τι περιήλθε στον αδικοπραξήσαντα από την τέλεση της αδικοπραξίας και ό,τι αυτός ωφελήθηκε εξ’ αυτής, και όχι ό,τι αυτός ωφελήθηκε συνεπεία της επελθούσας παραγραφής, καθώς αυτή αποτελεί νόμιμη αιτία πλουτισμούΑΠ 368/2012.
Αδικαιολόγητος πλουτισμός μετά από υπαναχώρηση από πώληση
Σε περίπτωση υπαναχώρησης από πώληση, το καταβληθέν τίμημα μπορεί να αναζητηθει κατά τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Η τοκοφορία του ως άνω ποσού ξεκινά όχι από την καταβολή του ποσού, αλλά από τότε που ο οφειλέτης έμαθε για την υπαναχώρηση265/1994 Πολ.Πρ.Σερρών1241/1990 Εφ.Θεσσαλονίκης.
Αδικαιολόγητος πλουτισμός μετά από παραγραφή αγωγών προστασίας της νομής
Αν με την αγωγή ζητείται η απόδοση της νομής μετά την παραγραφή των αξιώσεων των ένδικων βοηθημάτων από τα άρ.987 ΑΚ και άρ.989 ΑΚ, για να είναι νόμιμη η αγωγή κατά τον αδικαιολόγητο πλουτισμό απαιτείται
- η ύπαρξη της νομής του ενάγοντα κατά τον χρόνο της απώλειάς της γι’ αυτόνΑΠ 632/2006 σκέψ.V, και
- η κατάληψη και κατοχή του επίδικου ακινήτου από τον εναγόμενο, ο οποίος έτσι έγινε αδικαιολόγητα πλουσιότεροςΑΠ 632/2006 σκέψ.V.
Αίτημα της αγωγής είναι
- η αποβολή του εναγομένου, ο οποίος εξακολουθεί να βρίσκεται στη νομή του ακινήτου κατά τον χρόνο της επίδοσης της αγωγής,ΑΠ 632/2006 σκέψ.V και
- η απόδοση της νομής στον ενάγονταΑΠ 632/2006 σκέψ.V.
Η αγωγή αυτή δεν αποτελεί ένδικο βοήθημα προστασίας της νομής, αλλά είναι ενοχική προς απόδοση του πλουτισμούΑΠ 632/2006 σκέψ.V. Η αγωγή αυτή είναι επιβοηθητικής φύσης και γι’ αυτό μπορεί να ασκηθεί μόνο αν λείπουν οι προϋποθέσεις αγωγής από σύμβαση ή αδικοπραξία ή άλλη παρόμοια αιτία, υπό την προϋπόθεση όμως ότι εκείνη θεμελιώνεται επί των ίδιων πραγματικών περιστατικών, στα οποία στηρίζεται αυτή η αγωγή από σύμβαση ή αδικοπραξία (ουσιαστική επικουρικότητα)ΑΠ 632/2006 σκέψ.V. Η νομή δεν είναι μόνο φυσική εξουσία επί του πράγματος (κατοχή), όποιου την απέκτησε, αλλά αποτελεί και περιουσιακό στοιχείο που προσπορίζει ωφέλεια στον αποκτώντα, όπως ωφέλεια δυνατότητας απόκτησης της οικείας κυριότητας με χρησικτησίαΑΠ 632/2006 σκέψ.IV. Αν παραγραφούν τα ένδικα βοηθήματα για την προστασία της νομής (ως εξουσίας) με την παρέλευση έτους από την διατάραξη ή την αποβολή, η ωφέλεια από την ενιαύσια παραγραφή είναι δικαιολογημένη, αλλά η ωφέλεια από την νομή του πράγματος, η οποία αποτελεί πλουτισμό ανεξάρτητο από την παραγραφή, είναι αδικαιολόγητηΑΠ 632/2006 σκέψ.IV.
Αδικαιολόγητος πλουτισμός στις απαιτήσεις εργατών ή υπαλλήλων
Αν ο εργάτης ή υπάλληλος έχει συμβληθεί με άκυρη σύμβαση εργασίας, δικαιούται τους δεδουλευμένες μισθούς ή αποδοχές του βάσει των διατάξεων του αδικαιολόγητου πλουτισμού8537/2003 Εφ.Αθηνών. Αν ο εργάτης ή υπάλληλος έχει συμβληθεί με άκυρη σύμβαση εργασίας, δικαιούται τα επιδόματα εορτών, επιδόματα αδείας και αποδοχές αδείας εκ του νόμου, και όχι βάσει των διατάξεων του αδικαιολόγητου πλουτισμούΑΠ 389/19988537/2003 Εφ.Αθηνών. Αν η σχετική αγωγή αναφέρει ως βάση για τα κονδύλια αυτά μόνο τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, η αγωγή είναι νόμω αβάσιμη ως προς τα σχετικά κονδύλια, γιατί υφίσταται νόμιμη βάση πέραν του αδικαιολόγητου πλουτισμού.
