Το αυστηρά καθορισμένο νομικό πλαίσιο των κινήσεων που κάνει η Αθήνα προκειμένου να προασπίσει την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας από την ασύμμετρη απειλή των μαζικών εισροών πληθυσμού, όπως αυτή καταγράφεται τις τελευταίες εβδομάδες στον Εβρο, αλλά και στα νησιά του Αιγαίου, περιγράφει έγγραφο της Νομικής Υπηρεσίας του υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο βρίσκεται σε γνώση της «Κ». Σε αυτό περιγράφονται τα εθνικά μέτρα που έχει αποφασίσει να λάβει η ελληνική κυβέρνηση και πώς αυτά συνδέονται με το Δίκαιο της Ε.Ε.
Στο κείμενο γίνεται λόγος για απρόβλεπτη και άνευ προηγουμένου συρροή μεγάλου αριθμού προσώπων τα οποία με παρότρυνση, οργάνωση, υποστήριξη, καθοδήγηση και ενίοτε υποβοήθηση των τουρκικών αρχών, αποτελούν ασύμμετρη απειλή κατά της ασφάλειας της Ελλάδας με διάφορες μορφές. Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται λόγος για την εγκατάσταση στρατοπέδων κατά μήκος των συνόρων, οργανωμένες προσπάθειες προσβολής των αμυντικών μέτρων που έχουν λάβει οι ελληνικές αρχές, ενώ σημειώνεται ο κίνδυνος να εισέλθουν στη χώρα τρομοκράτες από ισλαμιστικά δίκτυα. Στην επιχειρηματολογία έχει πλέον ενταχθεί και ο κίνδυνος της πανδημίας. Κατά τη Νομική Υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών, οι μαζικές ροές αποτελούν μέσο άσκησης πίεσης της Τουρκίας προς την Ελλάδα και την Ε.Ε. με στόχο επίτευξη πολιτικών στόχων της Αγκυρας, κάτι που περιγράφεται ως απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα και ειρήνη. Σύμφωνα με τη νομική ανάλυση της Αθήνας, η τουρκική συμπεριφορά καταπατά τέσσερις διεθνείς υποχρεώσεις και δεσμεύσεις της Τουρκίας: πρώτον, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), δεύτερον, τη δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας του 2016 για την επανεισδοχή προσφύγων και μεταναστών, τρίτον, το πρωτόκολλο για τη διακίνηση μεταναστών του ΟΗΕ του 2000 και, τέταρτον, τις σχέσεις καλής γειτονίας, όπως αυτές περιγράφονται από την ενταξιακή διαδικασία, αλλά και το πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης Ε.Ε. – Τουρκίας.
Τα έκτακτα μέτρα για τη φύλαξη των συνόρων που έχουν ληφθεί από τις ελληνικές αρχές αιτιολογούνται και από το πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικαίου που αφορά την ασφάλεια, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, όπως ο Κώδικας Σένγκεν, οι οδηγίες περί ασύλου και ο Frontex. Σε περίπτωση ευθείας απειλής της εθνικής κυριαρχίας, όπως εκτιμάται ότι έγινε τις προηγούμενες ημέρες στα σύνορα στον Εβρο, μπορεί να ληφθούν μέτρα προσωρινού χαρακτήρα, όπως, για παράδειγμα, η πρόσφατη απόφαση για αναστολή αιτήσεων ασύλου για ένα μήνα. Αυτά τα μέτρα μπορεί να ενταθούν σε περίπτωση κλιμάκωσης των απειλών και σε εξαιρετική κατάσταση κρίσης που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη συνέχεια των ίδιων των κρατικών θεσμών και τη λειτουργία τους. Ειδικότερα ως προς το άσυλο γίνεται παραπομπή στη Συνθήκη της λειτουργίας της Ε.Ε., όπου προβλέπεται ότι οι οδηγίες περί ασύλου μπορεί να περιορίζονται προσωρινά σύμφωνα με τη ρήτρα απόκλισης που υπάρχει (άρθρο 72), εφόσον υφίσταται απειλή. Υπό αυτή την έννοια γίνεται επίκληση και της πρόσφατης απόφασης (13 Φεβρουαρίου) του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπέρ της Ισπανίας.
Η Αθήνα, πάντως, παρά τις ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες, αφήνει την πόρτα του διαλόγου ανοιχτή. Σε προχθεσινή συνέντευξή του στον «Γκάρντιαν» ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι «σταδιακά θα πρέπει να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι υπάρχει μια αμοιβαία επωφελής λύση και θα πρέπει να επιστρέψουμε στη συμφωνία (Ε.Ε. – Τουρκίας του 2016) και να βελτιώσουμε κάποιες πτυχές της». Ωστόσο, όπως είπε, «αυτό δεν πρόκειται να συμβεί υπό συνθήκες εκβιασμού».
