Ανεργία πάνω και από 20% και ανατροπή της εικόνας του ασφαλιστικού, με έλλειμμα κοντά στο 1,5 δισ. ευρώ βλέπουν οι ειδικοί. Τα «μαύρα» σενάρια που εξετάζουν επιστήμονες και οι παράγοντες που επηρεάζουν την πορεία των μεγεθών.
Εφιαλτικά σενάρια, με την ανεργία να ξεπερνά το 20% και την ύφεση να προσεγγίζει το 12% καλούνται να εξετάσουν οι επιστήμονες αλλά και το κυβερνητικό επιτελείο, για την επόμενη ημέρα της πανδημίας στη χώρα μας.
Οι αυτονόητες δημοσιονομικές ανατροπές αναμένεται να τινάξουν στον αέρα και τις προβλέψεις για το ασφαλιστικό, καθώς εκτιμάται ότι θα μειωθούν δραματικά τα έσοδα του e-ΕΦΚΑ, ενώ το κράτος αναλαμβάνει σημαντικές επιπλέον επιβαρύνσεις, στο πλαίσιο των μέτρων ελάφρυνσης που υλοποιεί. Οι θεσμοθετημένες παρεμβάσεις στις συντάξεις, τις εισφορές και τη δομή των ταμείων δεν πρόλαβαν να υλοποιηθούν στην πράξη και οι ειδικοί θεωρούν πολύ πιθανό ότι θα χρειαστεί μια νέα μεταρρύθμιση, που αυτή την φορά δεν θα είναι τόσο θετική όσο η προηγούμενη…
Αναλυτές στη χώρα μας θεωρούν αυτονόητο πως η ανεργία όχι απλώς θα αυξηθεί στην Ελλάδα για πρώτη φορά μετά το 2013, αλλά ενδέχεται να αγγίξει σε ακραία σενάρια το 22%. Σε αυτό το σενάριο καταλήγει και στην πρόσφατη έκθεσή του το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Εκφράζονται μάλιστα εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες για κάθε μια μονάδα πτώσης του ΑΕΠ, θα χάνονται περίπου 50.000 θέσεις εργασίας, με αποτέλεσμα πολλοί να μιλούν για αύξηση των ανέργων από τις αρχές Μαρτίου έως το τέλος του έτους κατά 500.000, ίσως και περισσότερους. Καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει ο χρόνος διάρκειας της κρίσης, το αν θα υπάρξει και δεύτερος γύρος εξάπλωσης του ιού κατά το Φθινόπωρο, αλλά και το πακέτο στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τις χώρες που πλήττονται από την πανδημία.
Σύμφωνα με τον καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Σάββα Ρομπόλη καθοριστικό ρόλο για την πορεία του ΑΕΠ αλλά και τον σχεδιασμό των απαιτούμενων μέτρων από την ελληνική κυβέρνηση, είναι η εξέταση της επίδρασης του κορονοϊού στον τουρισμό που συμβάλει σημαντικά στη διαμόρφωση του ΑΕΠ της χώρας μας. Σύμφωνα με τον έγκριτο καθηγητή, η συνολική συνεισφορά του τουρισμού ανέρχεται στα 47-57 δισ. ευρώ, δηλαδή η συμβολή του στην διαμόρφωση του ΑΕΠ κυμαίνεται από 26% μέχρι 31% (στοιχεία ΙΝΣΕΤΕ 2018).
Μάλιστα, με βάση την κατανομή των εσόδων του τουρισμού ανά μήνα, ο κ. Ρομπόλης εξετάζει 2 σενάρια και συγκεκριμένα
1) πλήρη απώλεια εσόδων κατά τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Μάϊο 2020 και
2) πλήρη απώλεια εσόδων έως τον Ιούνιο 2020 και απώλεια 25% των εσόδων του Ιουλίου 2020 (μειωμένη ζήτηση).
Στο σενάριο 1, προκύπτει ότι η ύφεση θα κινηθεί γύρω στο 3%, ενώ στο σενάριο η ύφεση εκτιμάται στο 5,3%. Όπως μάλιστα επισημαίνει ο υποψήφιος διδάκτορας του Πανείου Πανεπιστημίου Βασίλης Μπέτσης, εάν ληφθεί υπόψη η δυνατότητα στις επιχειρήσεις για εκ περιτροπής απασχόληση μέχρι και 6 μήνες που θα προκαλέσει μείωση της μισθολογικής δαπάνης κατά 50% με αντίκτυπο στην καταναλωτική δαπάνη του συγκεκριμένου διαστήματος, η συσχέτιση με τα ιστορικά στοιχεία της ανεργίας και του μεγέθους της ύφεσης (2011 απώλεια 243.000 θέσεων εργασίας, ανεργία 17,90%, άνεργοι 882.000 και 8,4% ύφεση και 2012 απώλεια 313.000 θέσεων εργασίας, ανεργία 24,50%, άνεργοι 1.195.000 και ύφεση 7,6%) αλλά και τα στοιχεία του συστήματος Εργάνη για τον Μάρτιο με την απώλεια πάνω από 41.000 θέσεων εργασίας, τότε εκτιμάται ότι η οικονομία θα παρουσιάσει μια επιπλέον ύφεση 3,5%.
Συνεπώς στο σενάριο 1 η συνολική ύφεση της οικονομίας για το 2020 εκτιμάται στο 6,5%, ενώ στο σενάριο 2 η ύφεση εκτιμάται στο 8,8%. Προσοχή όμως. Όπως ξεκαθαρίζει ο κ. Ρομπόλης, η παραδοχή για τις παραπάνω μετρήσεις είναι η μη λήψη μέτρων στήριξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Με δεδομένα τα μέτρα οικονομικής και κοινωνικό- πολιτικής στήριξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας ύψους 7 δισ. ευρώ, τότε η ύφεση στο σενάριο 1, μειώνεται στο 2,7%, ενώ στο σενάριο 2 εκτιμάται στο 5%.
Βέβαια, ο κ. Μπέτσης επισημαίνει πως υπάρχει και το Σενάριο 3 κατά το οποίο η πανδημία του κορονοϊού επεκτείνεται χρονικά, η οικονομική δραστηριότητα στην χώρα μας θα υπολειτουργεί μέχρι το τέλος του 2020 και η κανονικότητα θα επιστρέψει κατά το 2021. Σε αυτό το δυσοίωνο σενάριο, η ύφεση θα προσεγγίσει το 12% και η χρηματοδοτική απαίτηση στήριξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας εκτιμάται στα επίπεδα των 20-22 δισ. ευρώ.
Ανεργία
Ακόμη και στο πλέον αισιόδοξο σενάριο, η πορεία του ποσοστού ανεργίας είναι άκρως ανησυχητική. Αναλυτικά, σύμφωνα με τους δύο αναλυτές, στα σενάρια 1 και 2 όπου η ύφεση, με διαφοροποιημένες παραδοχές, στην ελληνική οικονομία εκτιμάται από 6,5% μέχρι 8,8%, η ανεργία από 16,3% τον Δεκέμβριο του 2019 (758.000 άνεργοι, 3.898.007 απασχολούμενοι, 4.650.000 άτομα εργατικό δυναμικό) θεωρείται ότι θα αυξηθεί τον Δεκέμβριο του 2020 στα επίπεδα των 19,3% – 19,8% (897.000 άνεργοι- αύξηση κατά 138.000 άτομα-, 3.703.000 απασχολούμενοι, 4.600.000 εργατικό δυναμικό).
Στο όχι και τόσο απίθανο αν και απευκταίο σενάριο 3, το επίπεδο της ανεργίας εκτιμάται κατά τον Δεκέμβριο του 2020 στο 22,1% ( 1.016.000 άνεργοι, 3.583.000 απασχολούμενοι, 4.500.000 εργατικό δυναμικό).
Εργασιακές σχέσεις
Την ίδια στιγμή, βαρύ είναι το τίμημα που πληρώνουν πολλοί εργαζόμενοι, οι οποίοι καλούνται να σηκώσουν το βάρος των επιπτώσεων στην Οικονομία από την έξαρση του φονικού ιού, ενώ σύμφωνα με τους ειδικούς οι αλλαγές που συντελούνται ενδέχεται να γίνουν στο μέλλον, η νέα κανονικότητα.
Οι εκπρόσωποι των εργαζόμενων επισημαίνουν ότι δεν πρέπει η εξάπλωση του φονικού να γίνει ευκαιρία για καταπάτηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων και καταγγέλλουν ότι φαινόμενα όπως μειώσεις μισθών, μονομερείς αλλαγές στις συμβάσεις και περιορισμός των δικαιωμάτων αυξάνονται συνεχώς. Ακόμη και ο αρμόδιος υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης, με αφορμή τα ανησυχητικά αν και αναμενόμενα αποτελέσματα των συνεπειών της υγειονομικής κρίσης στην αγορά εργασίας κατά τον Μάρτιο, αναγνωρίζει το χτύπημα της πανδημίας στην αγορά εργασίας με την απώλεια 41. 903 θέσεων εργασίας, υπογραμμίζοντας ότι η εικόνα είναι παροδική και η κυβέρνηση θα καταβάλλει όλες τις προσπάθειες που απαιτούνται προκειμένου να τα αναχαιτίσει.
Ελλειμμα και στο ασφαλιστικό
Βαρύ αναμένεται να είναι το αποτύπωμα που θα αφήσει και στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας η πανδημία που εξαπλώνεται σε όλον τον κόσμο με ταχύτατους ρυθμούς. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη του δημοσίου θα εκτιναχθεί καθώς το κράτος αναλαμβάνει την κάλυψη ενός σημαντικού μέρους των εισφορών για περίπου 1,7 εκατ. εργαζόμενους και ελεύθερους επαγγελματίες. Την ίδια στιγμή, αναμένεται δραματική μείωση των εσόδων, την επόμενη μέρα, κυρίως λόγω της αναπόφευκτης αύξησης της ανεργίας και των δραστικών αλλαγών στις εργασιακές σχέσεις.
Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Εργασίας και γνώστη του ασφαλιστικού Γιώργο Κουτρουμάνη, για κάθε 2 μονάδες αύξησης της ανεργίας, που αντιστοιχούν σε περίπου 100.000 νέους άνεργους, τα έσοδα του e-ΕΦΚΑ θα μειώνονται σε ετήσια βάση, κατά 530 εκατ. ευρώ. Έτσι, στο απευκταίο σενάριο επιβεβαίωσης των προβλέψεων – σοκ του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για βαθιά ύφεση της τάξης του 10% και εκτίναξη της ανεργίας στην Ελλάδα, στο 22,3%, έναντι 15% που εκτιμούσε η ελληνική κυβέρνηση πριν από το «χτύπημα» της πανδημίας, το έλλειμμα στο ασφαλιστικό σύστημα ενδέχεται να αγγίξει το 1,4 δισ. ευρώ.
Ήδη, τα πρώτα σημάδια κάμψης των εσόδων φάνηκαν κατά τον προηγούμενο μήνα. Σύμφωνα με τον κ. Κουτρουμάνη, για τις εισφορές Φεβρουαρίου (που πληρώθηκαν τον Μάρτιο) υπήρξε μείωση της τάξης του 10% με 12% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019. Να σημειωθεί ότι μόνο από την έκπτωση των εισφορών κατά 25% στους ελεύθερους επαγγελματίες, εκτιμάται ότι για τον μήνα Απρίλιο (εισφορές Φεβρουαρίου) θα υπάρξει μείωση εσόδων κατά 36 εκατ. ευρώ.
Το πρώτο διάστημα της κρίσης, υπάρχει η διαβεβαίωση ότι το έλλειμμα στα έσοδα του ασφαλιστικού θα καλυφθεί από το κράτος. Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό, στην περίπτωση που τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης προς εργαζόμενους και επιχειρήσεις ισχύσουν για 3 μήνες, ήτοι δύο 45ήμερα, το κόστος που θα πρέπει να καταβάλλει το δημόσιο προς τον e-ΕΦΚΑ ανέρχεται σε 2,1 δισ. ευρώ.
Βέβαια, το μεγάλο πρόβλημα αναμένεται την επόμενη μέρα, με το έλλειμμα στο ασφαλιστικό σύστημα να υπολογίζεται σε περίπου 40 εκατ. ευρώ το μήνα (530 εκατ. το χρόνο μαζί με δώρα κλπ εισφορές), ανάλογα με την πορεία της ανεργίας.
Εφόσον η κρίση και οι συνέπειές της στην εγχώρια οικονομία έχουν διάρκεια, οι ειδικοί αναμένουν ότι θα καταγραφεί και επίσημα, η ανατροπή στα μακροοικονομικά μεγέθη και τις παραδοχές βάσει των οποίων το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο…
