Από την αυγή της χιλιετίας αποτελούν την ενσάρκωση των δυνατοτήτων της νέας εποχής, των νέων ψηφιακών τεχνολογιών, του Διαδικτύου και της κινητής τηλεφωνίας. Ηταν αυτοί που έδωσαν σε μεγάλη μερίδα του παγκόσμιου πληθυσμού μεγαλύτερη και ευκολότερη πρόσβαση στην ελεύθερη ενημέρωση, στην απρόσκοπτη επικοινωνία, αλλά και στις αγορές ανά τον κόσμο.
Κατακτώντας τις νεότερες γενιές ανά τον κόσμο με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στις εξεγέρσεις στον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο πριν από μία δεκαετία. Και δεν ήταν λίγοι όσοι πίστεψαν πως είναι αυτοί τελικά οι φορείς που ενισχύουν τη θέση των πολιτών, αλλά και κοινωνιών, έναντι της αυθαιρεσίας της εξουσίας. Ο λόγος για τους τεχνολογικούς κολοσσούς, τους πέντε μεγαλύτερους όλων, που συχνά αναφέρονται πλέον ως FΑAAM, από τα αρχικά των επωνυμιών τους.
Πρόκειται για τους κυρίαρχους του παιχνιδιού, που δεν άργησαν να αντιμετωπίσουν τις παρεμβάσεις των εξουσιών, να υποστούν τους περιορισμούς τους, αλλά και να διαψεύσουν οι ίδιοι την εμπιστοσύνη των χρηστών τους με τη διαρροή προσωπικών δεδομένων, την άρνησή τους να εμποδίσουν τη μετάδοση ψευδών ειδήσεων, αλλά και την απληστία τους, εφόσον παρά τα ιλιγγιώδη έσοδά τους καταβάλλουν ευτελείς έως εικονικούς φόρους.
Και βέβαια, ήταν μοιραίο να βρεθούν κάποια στιγμή στο στόχαστρο των ευρωπαϊκών αρχών, αλλά και του ΟΟΣΑ, που σχεδιάζουν να τους επιβάλουν τον λεγόμενο ψηφιακό φόρο. Εχουν, άλλωστε, προκαλέσει εντονότατο προβληματισμό σε πολιτικούς κύκλους στις ΗΠΑ για το υπέρμετρο μέγεθός τους και τη δυσανάλογη ισχύ τους, γι’ αυτό εδώ και αρκετό καιρό η Ουάσιγκτον εξετάζει την προοπτική να επιβάλει κάποιας μορφής διάσπασή τους.
Ο προβληματισμός εντείνεται, όμως, καθώς οι ψηφιακοί κολοσσοί δείχνουν να αναδύονται ακόμη ισχυρότεροι από την πανδημία. Οπως προκύπτει, οι πέντε κολοσσοί είχαν την ετοιμότητα να κινηθούν εσπευσμένα προς όποιους τομείς απέκτησαν προτεραιότητα και να εκμεταλλευθούν τα δυσθεώρητα κεφάλαιά τους για σειρά εξαγορών, που ενισχύουν περαιτέρω την κυριαρχία τους στην παγκόσμια αγορά.
Οπως σχολιάζουν αναλυτές του κλάδου της τεχνολογίας, το πλεονέκτημα των τεχνολογικών κολοσσών είναι το μεγάλο απόθεμα κεφαλαίων που έχουν συγκεντρώσει και τα οποία επενδύουν σε καινοτομία και εξαγορές. Αυξάνουν, έτσι, διαρκώς το μερίδιο αγοράς τους και ενισχύουν περαιτέρω το προβάδισμά τους έναντι των ανταγωνιστών. Αν προστεθούν τα κεφάλαια που έχουν συγκεντρώσει οι πέντε κολοσσοί, ανέρχονται σε 560 δισ. δολάρια σε μετρητά και τίτλους.
Από τις πρόσφατες κινήσεις τους στη διάρκεια των πρώτων μηνών της πανδημίας, προκύπτει πως Facebook, Apple, Amazon, Alphabet και Microsoft δαπάνησαν σχεδόν 29 δισ. δολάρια σε σχέδια και προγράμματα που παραδοσιακά εντάσσονται στις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη.
Ομως, πολλές από τις κινήσεις τους σχετίζονταν με την πανδημία και για την ακρίβεια είχαν στόχο να την εκμεταλλευθούν, επεκτείνοντας τις δραστηριότητές τους στους τομείς που απέκτησαν προτεραιότητα.
Η Microsoft έσπευσε να επεκταθεί σε ειδικές υπηρεσίες που βοηθούν τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας. Η Facebook επεκτείνει το μοντέλο της τηλεργασίας, ενώ ο ιδρυτής της Amazon, Τζεφ Μπέζος, δήλωσε προσφάτως στους επενδυτές της εταιρείας του ότι σκοπεύει να διαθέσει 4 δισ. δολάρια σε προγράμματα που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού.
Επένδυσαν 29 δισ., ξεπερνώντας τον ετήσιο προϋπολογισμό της NASA
Το ποσό των 29 δισ. δολαρίων που επένδυσαν οι πέντε τεχνολογικοί κολοσσοί σε σχέδια και προγράμματα είναι κατά 17% μεγαλύτερο σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους. Και όπως αναφέρουν παράγοντες της αμερικανικής αγοράς, είναι μεγαλύτερο από τον ετήσιο προϋπολογισμό της NASA, σε μια περίοδο που η NASA υποτίθεται ότι σχεδιάζει αποστολή στον Αρη.
Οι πέντε κολοσσοί δεν αρκούνται, όμως, σε αυτούς τους σχεδιασμούς. Στη διάρκεια των πρώτων μηνών της πανδημίας, έχουν επιδοθεί σε σειρά εξαγορών και στρατηγικών επενδύσεων. Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας ερευνών αγοράς Refinitiv, οι Facebook, Alphabet, Amazon, Apple, Microsoft (FAAAM) ανακοίνωσαν 19 συμφωνίες εξαγορών και επενδύσεων μέσα στους πρώτους τρεις μήνες του έτους.
Οι τεχνολογικοί κολοσσοί τηρούν μια παλιά συνταγή επιτυχίας, αφήνοντας άλλες επιχειρήσεις να αναπτύξουν νέες καινοτόμους ιδέες και στη συνέχεια τις εξαγοράζουν. Προ ολίγων ημερών έγινε γνωστό ότι η Amazon ετοιμάζεται να εξαγοράσει την εταιρεία Zoox, η χρηματιστηριακή αξία της οποίας είχε αποτιμηθεί στα 3,2 δισ. δολάρια πριν από δύο χρόνια.
Η Facebook εξαγόρασε την Giphy, η οποία έχει μηχανή πλοήγησης για κινούμενα σχέδια. Παράλληλα, όμως, εξαγόρασε και μερίδιο αξίας 5,7 δισ. δολαρίων στην ινδική εταιρεία τηλεπικοινωνιών Reliance Jio. Η Amazon εξαγόρασε την DataRow, η Google, σημαντικότερη θυγατρική της Alphabet, εξαγόρασε την Pointy και την AppsSheet, και η Microsoft συμφώνησε να εξαγοράσει τις Metaswitch Networks, Softmotive και Affirmed Networks.
Κι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ πολιτικοί κύκλοι στην Ουάσιγκτον εκφράζουν εντεινόμενο προβληματισμό για το γεγονός ότι οι τεχνολογικοί κολοσσοί έχουν τη δύναμη να εξελιχθούν σε μονοπώλιο. Το κύμα εξαγορών καταδεικνύει προπαντός, όμως, πόσο ενίσχυσαν τη θέση τους εν μέσω πανδημίας. Ολα δείχνουν πως θα αναδυθούν ακόμη ισχυρότεροι και προπαντός κυρίαρχοι στους νέους τομείς της οικονομίας. Είναι σαφές πως η πτώση των αγορών στη διάρκεια της πανδημίας τούς έδωσε την ευκαιρία να εξαγοράσουν διάφορες νεοφυείς τις οποίες μάλλον εποφθαλμιούσαν επί καιρό.
Η τακτική τους στη διάρκεια της πανδημίας ήταν ακριβώς η αντίθετη από εκείνην που τήρησαν στη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, καθώς απέφυγαν τις μεγάλες εξαγορές όταν υποχωρούσαν και τότε τα χρηματιστήρια.
Οπως σχολίασε στους Financial Times ο Τζον Γκνουζ, σύμβουλος συγχωνεύσεων και εξαγορών στη Lazard, «ένα πράγμα που είναι διαφορετικό ανάμεσα στην τρέχουσα κρίση και στη χρηματοπιστωτική κρίση είναι τα τεράστια κεφάλαια που έχουν συγκεντρώσει οι τεχνολογικοί κολοσσοί». Οπως εξηγεί ο ίδιος, πρόκειται για εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια και βρίσκονται όλα εντός ΗΠΑ, χάρη στη φορολογική μεταρρύθμιση του Ντόναλντ Τραμπ που επέτρεψε τον επαναπατρισμό κεφαλαίων από το εξωτερικό συνοδευόμενων από ένα είδος φορολογικής ασυλίας.
Οι αρχές ανταγωνισμού επιχειρούν να μπλοκάρουν τις εξαγορές των FAAAM
Το μοναδικό εμπόδιο που θα μπορούσε ενδεχομένως να βρεθεί στον δρόμο των τεχνολογικών κολοσσών και να αποτρέψει την περαιτέρω γιγάντωσή τους θα ήταν μια αντίδραση των αρχών ανταγωνισμού. Στελέχη των αμερικανικών αρχών ανταγωνισμού έχουν προειδοποιήσει για την καιροσκοπική στάση των πέντε κολοσσών.
Εχουν μάλιστα επισημάνει πως οι εξαγορές τους συχνά έχουν στόχο νεοφυείς εταιρείες που επλήγησαν από την κρίση, γι’ αυτό και εγκυμονούν τον κίνδυνο να διευρυνθεί το χάσμα ανάμεσα στις μεγάλες εταιρείες και τους μικρότερους ανταγωνιστές τους.
Δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου φέρουν το υπουργείο Δικαιοσύνης αλλά και πολιτειακές αρχές να σχεδιάζουν αγωγές κατά της Google, ενώ κάτι ανάλογο φαίνεται να συμβαίνει με τη Facebook σε ό,τι αφορά την εξαγορά της Giphy.
Παράλληλα, η αμερικανική ομοσπονδιακή επιτροπή εμπορίου διερευνά ήδη τις μικρές εξαγορές από τους πέντε τεχνολογικούς κολοσσούς και οι έρευνές της φτάνουν μέχρι το 2010. Εν τω μεταξύ, οι υποψήφιες των Δημοκρατικών για τις προεδρικές εκλογές, Αλεξάντρια Οκάσιο Κορτέζ και Ελίζαμπεθ Γουόρεν, έχουν ζητήσει να απαγορευθούν αυτές οι εξαγορές που επιχειρούν μέσα στην περίοδο της κρίσης της πανδημίας επιχειρήσεις με έσοδα άνω των 100 εκατ. δολαρίων. Και βέβαια βρίσκονται και οι πέντε κολοσσοί από πέρυσι στο στόχαστρο της Κομισιόν.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στις Βρυξέλλες, καθώς η επίτροπος Ανταγωνισμού, Μαργκρέτε Βεστάγκερ, διερευνά τις εξαγορές μικρών ευρωπαϊκών εταιρειών, στις οποίες προχώρησαν οι τεχνολογικοί κολοσσοί τα τελευταία χρόνια αλλά και εν μέσω της πανδημίας.
Οι έρευνες φτάνουν σε βάθος δεκαετίας καθώς ξεκινούν με την εξαγορά της Skype από τη Microsoft το 2011. Η κ. Βεστάγκερ, που εδώ και πέντε χρόνια έχει κυριολεκτικά εγκαινιάσει εκστρατεία κατά των τεχνολογικών κολοσσών, δεσμεύθηκε προ ημερών να μην τους επιτρέψει να εκμεταλλευτούν την πανδημία.
Εν τω μεταξύ, η Κομισιόν ετοιμάζεται να παρουσιάσει νέους κανόνες για τις ψηφιακές υπηρεσίες και στο στόχαστρό της έχει ιδιαιτέρως την Amazon. Οπως τόνισε προσφάτως η Δανή ευρωβουλευτής Κριστέλ Σάλντεμοζ, «εξετάζαμε την Amazon και πριν από την κρίση, αλλά τώρα που βρισκόμαστε σε αυτήν την οικονομική κρίση συνεπεία της πανδημίας του κορωνοϊού, είναι πολύ πιο σημαντικό να επιβάλουμε δίκαιους κανόνες».
Μέχρι στιγμής, πάντως, οι πέντε κολοσσοί εξακολουθούν να συγκεντρώνουν κέρδη. Παρά την πανδημία, η Amazon προβλέπει μεγάλη αύξηση των κερδών της σε σύγκριση με το περασμένο έτος. Ο ιδρυτής του Facebook, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ανακοίνωσε ότι η εταιρεία του θα προχωρήσει σε 10.000 προσλήψεις στη διάρκεια του τρέχοντος έτους, ενώ η Microsoft προβλέπει ήπια αύξηση των κερδών της για το επόμενο τρίμηνο.
Και ο Τιμ Κουκ, διευθύνων σύμβουλος της Apple, έχει υπογραμμίσει πως η νέα κρίση βρήκε την εταιρεία εξαιρετικά ισχυρή οικονομικά γι’ αυτό και «θα εξακολουθήσει να επενδύει στην επόμενη γενιά καινοτομίας», όπως είπε χαρακτηριστικά.
Ανησυχία
Εκφράζοντας την ανησυχία του για την ενίσχυση των πέντε τεχνολογικών κολοσσών, ο επικεφαλής του Open Markets Institute, Σαντίπ Βαχίζεν, τόνισε πως «οι εταιρείες αυτές είναι ήδη εξαιρετικά ισχυρές, αλλά έχουν τη δυνατότητα να αναδυθούν ως οι μεγάλοι κερδισμένοι της COVID-19, εκτός και αν υπάρξει κάποιου είδους νομοθετική παρέμβαση».
Η διαφορά
Σχολιάζοντας το κύμα εξαγορών από τους πέντε κολοσσούς και το πόσο διαφορετική είναι η στρατηγική τους από εκείνη που τήρησαν στην κρίση του 2008, ο Τζον Γκνουζ, σύμβουλος στη Lazard, τόνισε πως «η διαφορά ανάμεσα στην τρέχουσα και στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση είναι τα τεράστια κεφάλαια που έχουν συγκεντρώσει».
Καταγγελίες
Η υποψήφια των Δημοκρατικών για τις προεδρικές εκλογές Ελίζαμπεθ Γουόρεν κατηγόρησε πέρυσι το Facebook ότι αφαίρεσε ανακοινώσεις από την προεκλογική εκστρατεία της όπου ζητούσε τη διάσπαση της εταιρείας. Εξέφρασε τη δυσφορία της τονίζοντας: «Θα ήθελα να μην υπάρχει ένας παράγοντας λογοκρισίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
