Με αποταμίευση και μείωση της κατανάλωσης αντέδρασαν οι Ευρωπαίοι στην αγωνία που ενέπνευσαν η πανδημία αλλά και οι οικονομικές συνέπειές της. Πρόσθεσαν, έτσι, στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους ένα άθροισμα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ όταν κορυφωνόταν η πανδημία και είχε ανασταλεί η οικονομική δραστηριότητα στο μεγαλύτερο μέρος της Γηραιάς Ηπείρου.
Και μολονότι επαναλειτουργούν ήδη τα εμπορικά καταστήματα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τόσο η ΕΚΤ όσο και η Κομισιόν συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι και τους επόμενους μήνες η αποταμίευση θα είναι αυξημένη. Αιτία, βέβαια, θα είναι και πάλι η άνοδος της ανεργίας που προκάλεσε η αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και ο φόβος των Ευρωπαίων πως επίκειται δεύτερο κύμα της πανδημίας.
Σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Bloomberg Economics, στις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης, οι τρεις από τις οποίες δέχθηκαν ισχυρότατο πλήγμα από τον κορωνοϊό, οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν συνολικά κατά 100 δισ. ευρώ τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, όταν δηλαδή η πανδημία βρισκόταν στην κορύφωσή της. Το ποσό της αύξησης είναι, όμως, τριπλάσιο από τον μέσο όρο ανόδου των αποταμιεύσεων των περασμένων τουλάχιστον δέκα ετών.
Τη μεγαλύτερη αύξηση κατέγραψαν οι τρεις χώρες της Ευρωζώνης που επλήγησαν στον μέγιστο βαθμό από την πανδημία. Ιταλία, Ισπανία και Γαλλία, που αθροιστικά θρήνησαν 90.000 νεκρούς από τον κορωνοϊό, ήταν εκείνες που σημείωσαν και τη μεγαλύτερη αύξηση της αποταμίευσης. Η Γερμανία, αντιθέτως, που διαχειρίστηκε πιο αποτελεσματικά την πανδημία, δεν κατέγραψε καμία ασυνήθη αύξηση της αποταμίευσης.
Βρετανία
Και βέβαια, στην εκτός Ευρωζώνης Βρετανία, που μετά και την εξαιρετικά άστοχη και παράτολμη προσέγγιση της κυβέρνησης Τζόνσον θρήνησε πάνω από 40.000 νεκρούς από τον κορωνοϊό, οι πολίτες αύξησαν θεαματικά την αποταμίευσή τους εν μέσω της πανδημίας. Σύμφωνα με το Bloomberg Economics, ανάλογα μεγάλη αύξηση θα έχει καταγραφεί και όταν θα δοθούν τα στοιχεία για το δεύτερο τρίμηνο του έτους.
Σχολιάζοντας τα σχετικά στοιχεία ο Ζιλ Μεκ, επικεφαλής των οικονομολόγων στην ΑΧΑ του Λονδίνου, εξέφρασε την εκτίμηση ότι «μέρος αυτής της πρόσφατης αποταμίευσης θα διοχετευθεί σε δαπάνες». Τόνισε, μάλιστα, πως ήδη βλέπουμε ορισμένους θυλάκους αύξησης των δαπανών και επικαλέστηκε την αισθητή αύξηση που σημείωσαν σε ορισμένες χώρες, όπως στη Γερμανία, οι κρατήσεις στα εστιατόρια. Διευκρίνισε, πάντως, πως κατά τη δική του εκτίμηση δεν πρόκειται να επιστρέψουμε σύντομα στα παλαιότερα ποσοστά αποταμίευσης και δήλωσε μάλιστα «ανήσυχος» για αυτό.
Η ανησυχία του σχετίζεται προφανώς με τη σημασία που έχουν οι καταναλωτικές δαπάνες και η εγχώρια ζήτηση για την ανάκαμψη των οικονομιών. Οι καταναλωτικές δαπάνες, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ήμισυ της ευρωπαϊκής οικονομίας, έχουν καθοριστική σημασία για την ανάκαμψη. Η δραματική πτώση τους ευθύνεται για περίπου τα 2/3 της συρρίκνωσης που γνώρισαν οι ευρωπαϊκές οικονομίες στη διάρκεια του πρώτου τριμήνου του έτους.
Οπως, πάντως, υπογραμμίζει ο Ντα Χάνσον, οικονομολόγος του Bloomberg Economics, «ο παράγοντας που θα διακυβεύσει τον ρυθμό ανάκαμψης της οικονομίας θα είναι το ποσοστό μείωσης της αποταμίευσης μέσα στα επόμενα τρίμηνα». Ο ίδιος παραδέχεται ότι η ανησυχία για το πώς θα διαμορφωθεί στο μέλλον η αγορά εργασίας και ποιες θα είναι οι προοπτικές για τα εισοδήματα των Ευρωπαίων ενδέχεται να τους αναγκάσει να παραμείνουν προσεκτικοί και να «διατηρήσουν μεγάλο “μαξιλάρι” αποταμίευσης».
Η αύξηση της αποταμίευσης είναι συνήθης εξέλιξη σε περιόδους κρίσης, όταν οι άνθρωποι νιώθουν αβεβαιότητα και ανασφάλεια. Κατεγράφη, άλλωστε, και στη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2009 και στη συνέχεια άρχισε να επιβραδύνεται. Σύμφωνα, όμως, με τις εκτιμήσεις οικονομικών αναλυτών, αυτή τη φορά τα πράγματα μπορεί να εξελιχθούν διαφορετικά.
Προειδοποίηση
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προειδοποιήσει πως οι καταναλωτές ίσως εξακολουθήσουν να αποταμιεύουν μεγαλύτερη από τη συνήθη μερίδα του εισοδήματός τους για αρκετό καιρό ακόμη.
Οπως τόνισε τον περασμένο μήνα ο Φίλιπ Λέιν, οικονομολόγος της ΕΚΤ, «είναι λογικό να συνεχιστεί αυτή η τάση των Ευρωπαίων να διασφαλιστούν όσο παραμένει αυτή η αβεβαιότητα για το τι θα συμβεί με την πανδημία». Και αυτή η διάθεση των Ευρωπαίων συνδυάζεται με το ότι το εμβόλιο κατά του νέου κορωνοϊού δεν αναμένεται να είναι έτοιμο και να διατεθεί στην αγορά πριν από τα μέσα του επόμενου έτους.
Αυτόν τον συνδυασμό αντανακλούν και οι τελευταίες εκτιμήσεις της ΕΚΤ για τις οικονομικές εξελίξεις. Η τράπεζα προβλέπει ανάκαμψη της ιδιωτικής κατανάλωσης στην Ευρωζώνη μέσα στο δεύτερο τρίμηνο του έτους, καθώς ανακαλούνται οι περιορισμοί. Εκτιμά, πάντως, ότι δεν πρόκειται να επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα πριν από το 2022.
