Το άμεσο αποτέλεσμα της κρίσης στην ελληνική οικονομία ήταν η βαθιά ύφεση και η εκτίναξη της ανεργίας σε πρωτόγνωρα μεγέθη. Οι εργοδότες ως πρώτο βήμα προκειμένου να ελέγξουν το λειτουργικό τους κόστος, είχαν και εξακολουθούν να έχουν, τη μείωση του εργατικού προσωπικού. Οι εργαζόμενοι καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα νέο δυσμενέστερο για αυτούς καθεστώς, ως προς την απόλυση, καθώς και να διαχειριστούν το ύψος και τον τρόπο καταβολής της αποζημίωσης.
του Βασίλειου Παπαβασιλείου -Οικονομολόγου, Μ.Β.Α.
Η αποζημίωση απόλυσης καταβάλλεται στον εργαζόμενο με σκοπό να αμβλύνει τις δυσμενείς συνέπειες της απώλειας της θέσεως εργασίας του. Ιδιαιτέρως σε περιόδους κρίσης, η εύρεση μίας νέας εργασίας καθίσταται ιδιαιτέρως δυσχερής. Για τον λόγο αυτό, καθιερώθηκε η υποχρέωση του εργοδότη για καταβολή αποζημίωσης κατά τον αυτό χρόνο της απόλυσης.
Τι ισχύει στις απολύσεις
Ο εργοδότης έχει τη δυνατότητα να προβεί σε απόλυση με δύο τρόπους, είτε με προειδοποίηση είτε με έκτακτη καταγγελία σύμβασης εργασίας, δηλαδή χωρίς προειδοποίηση. Η επιλογή του ενός ή του άλλου τρόπου ανήκει στη βούληση του εργοδότη.
Απόλυση χωρίς προειδοποίηση: Εάν η καταγγελία της σύμβασης εργασίας γίνει χωρίς προειδοποίηση, ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει ολόκληρη την αποζημίωση που οφείλεται, όπως καθορίζει ο νόμος.
Απόλυση με προειδοποίηση: Εάν η καταγγελία σύμβασης γίνει ύστερα από προειδοποίηση, ο εργοδότης υποχρεούται να γνωρίσει με έγγραφο στον μισθωτό ότι, η υπάρχουσα σύμβαση εργασίας θα λυθεί μετά την πάροδο του χρόνου προειδοποίησης.
Κρίνεται σκόπιμο και στην πράξη εφαρμόζεται, η ημερομηνία της απόλυσης, δηλαδή η λήξη του χρόνου προειδοποίησης, να καθορίζεται επακριβώς. Στην περίπτωση αυτή, ο εργοδότης έχει υποχρέωση κατά την ημέρα που ορίστηκε ως λύση της σύμβασης εργασίας (ημέρα απόλυσης), να καταβάλει το μισό μόνο της νόμιμης αποζημίωσης.
Ο υπολογισμός της αποζημίωσης γίνεται με βάση τις τακτικές αποδοχές του μισθωτού κατά τον τελευταίο μήνα με καθεστώς πλήρους απασχόλησης.
Επισημαίνεται ότι η αποζημίωση πρέπει να υπολογίζεται βάσει των πραγματικά καταβαλλόμενων αποδοχών και όχι βάσει των νομίμων.
Τακτικές αποδοχές θεωρούνται ο μισθός, καθώς και κάθε άλλη παροχή σε είδος και σε χρήμα που δίνεται τακτικά και μόνιμα. Ειδικά για την αποζημίωση απόλυσης, συνυπολογίζονται τα δώρα εορτών και το επίδομα άδειας, προσαυξάνοντας κατά το 1/6 το ποσό του μηνιαίου μισθού ή του ημερομισθίου.
Η αποζημίωση προκύπτει από τις αποδοχές που λαμβάνει ο εργαζόμενος και είναι αυτές που αναγράφονται στην Αναλυτική Περιοδική Δήλωση (Α.Π.Δ.) που υποβάλλεται κάθε μήνα στον ασφαλιστικό του φορέα. Εάν ο εργαζόμενος λαμβάνει κάποια πρόσθετη παροχή, η οποία δεν αναγράφεται στην αναλυτική περιοδική δήλωση, τότε δεν προσμετράται στην αποζημίωση.
Η αποζημίωση πρέπει να καταβληθεί ταυτόχρονα με την επίδοση του εγγράφου της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, για να είναι έγκυρη η απόλυση.
Τρόπος καταβολής
Ο εργοδότης υποχρεούται να προσφέρει με προσήκοντα τρόπο το πλήρες ποσό της αποζημίωσης κατά την χρονική στιγμή που ανακοινώνει εγγράφως στον εργαζόμενο την καταγγελία της μεταξύ τους συμβάσεως. Σε διαφορετική περίπτωση, η απόλυση θεωρείται άκυρη. Τα τελευταία χρόνια έγινε μία προσπάθεια από τον Έλληνα νομοθέτη να «ανακουφίσει» τις επιχειρήσεις από τη συγκεκριμένη υποχρέωση.
Έτσι σύμφωνα με το άρθρο 74 του Ν.3863/2010 , όταν η αποζημίωση λόγω καταγγελίας της σύμβασης εργασίας υπερβαίνει τις αποδοχές 2 μηνών, ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλει κατά την απόλυση, μέρος της αποζημίωσης που αντιστοιχεί στις αποδοχές 2 μηνών, ενώ το υπόλοιπο ποσό μπορεί να το δίνει σε διμηνιαίες δόσεις, καθεμία από τις οποίες δεν μπορεί να είναι κατώτερη από τις αποδοχές 2 μηνών, εκτός και αν το ποσό που υπολείπεται για την εξόφληση του συνόλου της αποζημιώσεως είναι μικρότερο.
Η πρώτη δόση καταβάλλεται την επομένη της συμπλήρωσης διμήνου από την απόλυση.
Σε περίπτωση αποζημίωσης εργατοτεχνίτη η αποζημίωση καταβάλλεται εφάπαξ ανεξάρτητα εάν υπερβαίνει τις αποδοχές δύο μηνών.
Η δυνατότητα των δόσεων παρέχεται από τον νόμο, ως δικαίωμα του εργοδότη. Συνεπώς, για την εφαρμογή της δεν απαιτείται προηγούμενη συναίνεση του εργαζομένου. Επιπλέον, η τμηματική καταβολή επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση των υπαλλήλων.
Η συγκεκριμένη πρακτική εγείρει κινδύνους για τους εργαζόμενους, κυρίως όσον αφορά τις προθεσμίες άσκησης αγωγής σε περίπτωση που ο εργοδότης δεν ανταποκρίνεται στην υποχρέωσή του για καταβολή των δόσεων της αποζημίωσης.
Η απόλυση φυσικά, θεωρείται άκυρη, εφόσον ο εργοδότης κατέβαλε αποζημίωση λιγότερη από αυτή που έπρεπε ή καθυστέρησε την καταβολή κάποιας δόσης. Μεταγενέστερη δε συμπλήρωση της αποζημίωσης δεν θεραπεύει την ακυρότητα.
Το ζήτημα, λοιπόν, που τίθεται εν προκειμένω είναι από ποιο χρονικό σημείο άρχεται η τρίμηνη αποσβεστική προθεσμία για ακύρωση της απόλυσης, καθώς και η εξάμηνη αποσβεστική προθεσμία για συμπλήρωση της οφειλόμενης αποζημίωσης.
Χρόνος προειδοποίησης
Ο χρόνος προειδοποίησης είναι το «όπλο» που διαθέτει ο εργοδότης για να καταβάλει μειωμένη αποζημίωση στον εργαζόμενο που επιθυμεί να απολύσει. Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν.4093/2012 , τα νέα χρονικά διαστήματα προειδοποίησης σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου ιδιωτικού υπαλλήλου με προειδοποίηση (τακτική καταγγελία), διαμορφώνονται ως εξής:
- Για υπαλλήλους που έχουν υπηρετήσει στον ίδιο εργοδότη από 12 μήνες έως δύο έτη, το χρονικό διάστημα προειδοποίησης ανέρχεται στον ένα μήνα πριν από την απόλυση.
- Για υπαλλήλους που έχουν συμπληρώσει από δύο μέχρι πέντε έτη στον ίδιο εργοδότη, το χρονικό διάστημα προειδοποίησης ανέρχεται στους δύο μήνες πριν από την απόλυση.
- Για υπαλλήλους που έχουν συμπληρώσει από πέντε μέχρι δέκα έτη στον ίδιο εργοδότη, το χρονικό διάστημα προειδοποίησης ανέρχεται στους τρεις μήνες πριν από την απόλυση.
- Για υπαλλήλους που έχουν συμπληρώσει δέκα έτη και άνω στον ίδιο εργοδότη, το χρονικό διάστημα προειδοποίησης ανέρχεται στους τέσσερις μήνες πριν από την απόλυση.
Μήνας υπολογισμού αποζημίωσης απόλυσης
Με βάση την απόφαση 2064/1986 του Α.Π., για τον υπολογισμό της αποζημίωσης απόλυσης, λαμβάνεται υπ΄ όψιν ο χρόνος υπηρεσίας από την πρόσληψη μέχρι την προειδοποίηση και όχι ο χρόνος από την προειδοποίηση μέχρι την απόλυση.
Για τον υπολογισμό της αποζημίωσης σε περίπτωση απόλυσης λαμβάνονται υπ΄ όψιν οι τακτικές αποδοχές του τελευταίου μήνα. Τελευταίος μήνας λοιπόν, θεωρείται το χρονικό διάστημα το οποίο εκκινώντας από την ημέρα που πραγματοποιείται η προειδοποίηση από τον εργοδότη, καταλήγει στην αντίστοιχη ημερομηνία του ακριβώς προηγούμενου μήνα (βλ. Κων. Δ. Λαναράς, Νομοθεσία Εργατική και Ασφαλιστική, Εκδ. Σάκκουλα, 2016, σελ. 147). Η αποζημίωση, επομένως, καθορίζεται με βάσει τον εργασιακό μήνα και όχι τον ημερολογιακό και συγκεκριμένα, το μήνα πριν την προειδοποίηση για την επικείμενη απόλυση.
Αποζημίωση δεν οφείλεται
- α) Αν παραιτηθεί ο εργαζόμενος.
- β) Στη σύμβαση ορισμένου χρόνου, εκτός αν καταγγελθεί πριν τη λήξη της από τον εργοδότη χωρίς σπουδαίο λόγο, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Α.Κ. οπότε οφείλονται όλοι οι μισθοί του υπόλοιπου χρόνου μέχρι τη λήξη της.
- γ) Στη σύμβαση ορισμένου έργου, εκτός αν υποκρύπτεται σχέση ή σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, οπότε τεκμαίρεται ότι υφίσταται μια ενιαία σύμβαση εργασίας και οφείλεται αποζημίωση.
- δ) Σε περίπτωση μήνυσης σε βάρος του εργαζόμενου για αδίκημα που διαπράχθηκε κατά την εκτέλεση της εργασίας του ή του απαγγέλθηκε κατηγορία για αδίκημα τουλάχιστον σε βαθμό πλημμελήματος. Εάν απαλλαγεί ο μισθωτός δικαιούται να ζητήσει την αποζημίωσή του.
Υπολογισμός αποζημίωσης απόλυσης
Με δεδομένο το μεγάλο ενδιαφέρον για τον υπολογισμό της αποζημίωσης απόλυσης, είναι σκόπιμο να παρουσιάσουμε ένα ενδεικτικό πίνακα με τα ποσά αποζημίωσης ιδιωτικών υπαλλήλων, με σχέση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου.
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΩΣ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ
(Ν. 3198/1955, Ν. 3899/2010 & Ν.4093/2012)
| Καταγγελία ΧΩΡΙΣ προειδοποίηση | Καταγγελία ΜΕ προειδοποίηση | ||||
| Χρόνος υπηρεσίας στον ίδιο εργοδότη | Ποσό αποζημιώσεως | Επιπλέον ποσό αποζημιώσεως | Χρόνος προειδοποίησης | Ποσό αποζημιώσεως | Επιπλέον ποσό αποζημιώσεως |
| 1 έτος συμπλ. έως 2 | 2 μηνών | 1 μήνας | 1 μηνός | ||
| 2 έτη συμπλ. έως 4 | 2 μηνών | 2 μήνες | 1 μηνός | ||
| 4 έτη συμπλ. έως 5 | 3 μηνών | 2 μήνες | 1 1/2 μηνός | ||
| 5 έτη συμπλ. έως 6 | 3 μηνών | 3 μήνες | 1 1/2 μηνός | ||
| 6 έτη συμπλ. έως 8 | 4 μηνών | 3 μήνες | 2 μηνών | ||
| 8 έτη συμπλ. έως 10 | 5 μηνών | 3 μήνες | 2 1/2 μηνών | ||
| 10 έτη συμπλ. | 6 μηνών | 4 μήνες | 3 μηνών | ||
| 11 έτη συμπλ. | 7 μηνών | 4 μήνες | 3 1/2 μηνών | ||
| 12 έτη συμπλ. | 8 μηνών | 4 μήνες | 4 μηνών | ||
| 13 έτη συμπλ. | 9 μηνών | 4 μήνες | 4 1/2 μηνών | ||
| 14 έτη συμπλ. | 10 μηνών | 4 μήνες | 5 μηνών | ||
| 15 έτη συμπλ. | 11 μηνών | 4 μήνες | 5 1/2 μηνών | ||
| 16 έτη συμπλ. και άνω | 12 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | ||
| 17 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 1 μηνός | 4 μήνες | 6 μηνών | + 1/2 μηνός |
| 18 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 2 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 1 μηνός |
| 19 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 3 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 1 1/2 μηνός |
| 20 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 4 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 2 μηνών |
| 21 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 5 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 2 1/2 μηνών |
| 22 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 6 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 3 μηνών |
| 23 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 7 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 3 1/2 μηνών |
| 24 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 8 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 4 μηνών |
| 25 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 9 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 4 1/2 μηνών |
| 26 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 10 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 5 μηνών |
| 27 έτη συμπλ. | 12 μηνών | + 11 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | + 5 1/2 μηνών |
| 28 έτη συμπλ. και άνω | 12 μηνών | + 12 μηνών | 4 μήνες | 6 μηνών | 6 μηνών |
• Ισχύει το δεύτερο εδάφιο της παρ.1 του άρθρου 5 του Ν. 3198/1955 (ΦΕΚ Α΄ 98) στο οποίο αναφέρεται ότι, κατά τον υπολογισμό της αποζημίωσης απόλυσης των ιδιωτικών υπαλλήλων, δε λαμβάνονται υπόψη οι τακτικές αποδοχές του τελευταίου μήνα, κατά το ποσό που υπερβαίνουν το οκταπλάσιο του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη, πολλαπλασιαζόμενο επί τον αριθμό 30. Στην προκειμένη περίπτωση το ανωτέρω ποσό δεν προσαυξάνεται με την προσθήκη της αναλογίας των Δώρων Εορτών και του Επιδόματος Αδείας, γιατί αυτό αποτελεί πλέον το ανώτατο όριο των μηνιαίων αποδοχών για τον καθορισμό της οφειλόμενης αποζημίωσης. ( άρθρο 5, παρ.1, Ν.3198/1955 )
• Για τον υπολογισμό της αποζημίωσης από 12 μήνες συμπληρωμένοι έως και 16 έτη συμπληρωμένα, λαμβάνονται υπόψη οι τακτικές αποδοχές του τελευταίου μήνα, πριν την καταγγελία της σύμβασης εργασίας, υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης.
• Οι ιδιωτικοί υπάλληλοι με σχέση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου που στις 12/11/2012, ημερομηνία δημοσίευσης του νόμου 4093/2012, έχουν συμπληρώσει δεκαεπτά (17) έτη υπηρεσίας και άνω στον ίδιο εργοδότη, εκτός της προβλεπόμενης κατά τα ανωτέρω αποζημίωσης, σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασής τους, οποτεδήποτε και αν απολυθούν δικαιούται, επιπλέον αποζημίωση που αυξάνεται κατά ένα μηνιαίο μισθό για κάθε επιπλέον έτος υπηρεσίας μέχρι και 12 μηνιαίους μισθούς.
Ειδικότερα: α) Χρόνος υπηρεσίας, για τον υπολογισμό της ανωτέρω αποζημίωσης, είναι εκείνος που συμπλήρωσε ο εργαζόμενος στον ίδιο εργοδότη στις 12/11/2012, ημερομηνία δημοσίευσης του νόμου 4093/2012, οποτεδήποτε κι αν απολυθεί. β) Ο υπολογισμός της επιπλέον αυτής αποζημίωσης γίνεται βάσει των τακτικών αποδοχών του τελευταίου μήνα, πριν την καταγγελία της σύμβασης εργασίας, υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τακτικές αποδοχές κατά το ποσό που υπερβαίνουν τις δύο χιλιάδες (2.000) ευρώ.
• Αν ο μισθωτός είναι υπάλληλος και μπορεί να συνταξιοδοτηθεί με πλήρη σύνταξη γήρατος, δικαιούται ποσοστό 50% της νόμιμης αποζημίωσης εάν δεν έχει επικουρική ασφάλιση και 40% εάν λαμβάνει επικουρική ασφάλιση.
• Η αποζημίωση καταγγελίας συμβάσεως δεν υπόκειται σε κρατήσεις για τον Ε.Φ.Κ.Α. (τ. Ι.Κ.Α.) ή άλλους ασφαλιστικούς οργανισμούς. Το ίδιο ισχύει για την αποζημίωση λόγω μη ληφθείσας αδείας.
Εν κατακλείδι
Με δεδομένο τον υπερβολικό αριθμό των καταγγελιών των συμβάσεων αορίστου χρόνου και των λήξεων των συμβάσεων ορισμένου χρόνου, που πραγματοποιήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, είναι σαφές ότι το ζήτημα της αποζημίωσης αφορά ένα πολύ μεγάλο τμήμα του εργατικού δυναμικού της χώρας ή όλους όσους εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα. Η πολιτεία από τη μεριά της με συνεχή νομοθετήματα προσπαθεί να εναρμονιστεί με τις ταχύτατες αλλαγές που συντελούνται στο εργασιακό πεδίο, προσδιορίζοντας και περιορίζοντας τα σημεία που δεν έχουν ορισθεί με σαφήνεια και αποτελούν σημεία τριβής των αντισυμβαλλόμενων μερών.
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από άρθρο του κ. Βασιλείου Παπαβασιλείου, με τίτλο «Η αποζημίωση απόλυσης» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Νοεμβρίου 2019 του περιοδικού Epsilon7.
