Ορέστης Σεϊμένης – Αλεξάνδρα Γεράγγελου
Τι είναι η Νόμιμη Μοίρα
Η περιουσία ενός προσώπου πρέπει να μοιρασθεί μετά θάνατον στους συγγενείς του: το 75% μοιράζεται στα παιδιά του και το 25% στη/στο σύζυγο που επιζεί. Αυτή τη σειρά μπορεί να αλλάξει με την διαθήκη του διαθέτη, αλλά με όρους.
Ο κληρονομούμενος μπορεί με διαθήκη να αποκλείσει από την εξ αδιαθέτου διαδοχή ορισμένο συγγενή ή το/τη σύζυγο, με την επιφύλαξη των διατάξεων για τη νόμιμη μοίρα.
Πρέπει ένα ελάχιστο μερίδιο να δοθεί στα παιδιά και στο/στη σύζυγο που επιζεί. Δεν μπορεί δηλαδή σε ένα παιδί να δώσει τα πάντα και σε άλλο τίποτα. Το ελάχιστο μερίδιο που δικαιούται κάθε παιδί είναι το 50% του μεριδίου που δικαιούται και λέγεται “Νόμιμη Μοίρα”.
Ο παραπάνω αποκλεισμός από την κληρονομική διαδοχή, μπορεί να γίνει με διαθήκη. Επιβάλλεται δηλαδή από τον Αστικό Κώδικα μια προστασία, μία αναγκαστική κληρονομική διαδοχή υπέρ των παραπάνω προσώπων. Έτσι έχουμε την έννοια της «νόμιμης μοίρας». Η νόμιμη μοίρα είναι το 50% της εξ αδιαθέτου μερίδας. Αυτό σημαίνει ότι εάν κάποιος δικαιούται από την εξ αδιαθέτου διαδοχή μια περιουσία η οποία κοστολογείται 2.000.000€, με τη νόμιμη μοίρα θα πάρει 1.000.000€ εάν ο θανών – κληρονομούμενος τον αποκληρώσει με διαθήκη. Α.Κ. 1825
ΑΠΟΚΛΗΡΩΣΗ: Ο αποκλεισμός από το δικαίωμα του 50% της νόμιμης μοίρας
Η αποκλήρωση είναι η στέρηση του δικαιώματος της Νόμιμης Μοίρας.
Οι λόγοι που μπορεί να επικαλεσθεί ο διαθέτης – κληρονομούμενος για να αποκλείσει από την νόμιμη μοίρα, κάποιο κληρονόμο του (π.χ. το παιδί του) είναι :
• Εάν ο μεριδιούχος-κληρονόμος επιβουλεύτηκε τη ζωή του διαθέτη, του συζύγου ή άλλου κατιόντος του διαθέτη ή
• Εάν προκάλεσε με πρόθεση σωματικές κακώσεις στον διαθέτη ή στην σύζυγό του ή
• Εάν έγινε ένοχος κακουργήματος ή σοβαρού πλημμελήματος με πρόθεση κατά του διαθέτη ή του συζύγου του, ή
• Εάν αθέτησε κακόβουλα την υποχρέωση που είχε από το νόμο να διατρέφει τον διαθέτη, ή
• Εάν ζει βίο άτιμο ή ανήθικο, παρά τη θέληση του διαθέτη
A.K. 1839, 1840
Ποιοι αποκτούν το δικαίωμα του αποκληρωθέντος
Εάν κάποιος κληρονόμος αποκληρώθηκε ή παραιτήθηκε από το δικαίωμα της Νόμιμης Μοίρας, το δικαίωμα της Νόμιμης Μοίρας αποκτούν και ασκούν οι μεριδιούχοι που έρχονται στη θέση του κατά τη σειρά της εξ αδιαθέτου διαδοχής. Δηλαδή η μερίδα του εκπεσόντος δεν προσαυξάνει τις μερίδες των συμμεριδιούχων. Δηλαδή στη θέση του υπεισέρχονται οι κατιόντες του. A.K. 1826
Η διεκδίκηση της Νόμιμης Μοίρας
Όταν ο μεριδιούχος αντιληφθεί ότι έχουν αποκλεισθεί τα δικαιώματά του στη διαθήκη, μπορεί να αντιτάξει το δικό του εκ του νόμου κληρονομικό δικαίωμα έναντι του εκ διαθήκης κληρονόμου του οποίου η εγκατάσταση στο ακίνητο περιορίζεται, κατόπιν αυτού, στο μέρος που δεν προσβάλει τη νόμιμη μοίρα.
Η αγωγή του μεριδιούχου προς απόδοση της νόμιμης μοίρας, είναι η περί κλήρου αγωγή, με την οποία απαιτούνται, τα αντικείμενα της κληρονομίας, τα οποία κατακρατεί ο νομέας της κληρονομίας, που αντιποιείται το κληρονομικό δικαίωμα. A.K. 1871
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η περί κλήρου αγωγή αποτελεί το βασικότερο ένδικο μέσο έννομης προστασίας του κληρονομικού δικαιώματος, σε περίπτωση που αυτό προσβληθεί μετά την επαγωγή της κληρονομίας.
