Αναπόφευκτο παρεπόμενο της καραντίνας και της αναστολής της οικονομικής δραστηριότητας υπήρξε η ραγδαία μείωση που σημείωσαν το πρώτο τρίμηνο του έτους οι καταναλωτικές δαπάνες, καθώς τα νοικοκυριά είχαν πολύ περιορισμένες ευκαιρίες για αγορές. Οπως αναφέρει σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, συνεπακόλουθο αυτής της μείωσης των δαπανών ήταν, όμως, μια άνευ προηγουμένου εκτίναξη της αποταμίευσης στις ανεπτυγμένες οικονομίες αλλά και γενικότερα ανά τον κόσμο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το πρώτο τρίμηνο του έτους στην Ευρωζώνη η αποταμίευση έφθασε στο 16,9% του διαθέσιμου εισοδήματος των ευρωπαϊκών νοικοκυριών, καταγράφοντας το υψηλότερο ποσοστό από το 1999. Σημειωτέον ότι το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο η αποταμίευση δεν υπερέβαινε το 12,7%. Την ίδια περίοδο στη Βρετανία η αποταμίευση έφτασε στο 8,6% όταν την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους δεν υπερέβαινε το 5,4%. Θεαματικό είναι, όμως, το άλμα που κατέγραψε η αποταμίευση στις ΗΠΑ, καθώς από το 7,9% των αρχών του έτους εκτοξεύθηκε τον Απρίλιο στο 32% για να υποχωρήσει εν μέρει στο 23,2% τον Μάιο.
Μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα, ο Ανταμ Σλάτερ, οικονομολόγος της Oxford Economics, προέβλεψε πως η τάση θα συνεχιστεί καθώς νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα εξακολουθήσουν να αποταμιεύουν προληπτικά. Οπως, άλλωστε, τονίζουν οι FT, η εξίσου θεαματική αύξηση των καταθέσεων στις τράπεζες προδίδει πως η τάση έχει πράγματι συνεχιστεί και στη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου. Από τον Φεβρουάριο έως τον Μάιο οι καταθέσεις των νοικοκυριών της Ευρωζώνης αυξήθηκαν κατά 71 δισ. ευρώ μηνιαίως κατά μέσον όρο, ποσό υπερδιπλάσιο από την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Τιμ Κόγκντον, που παρακολουθεί τις εξελίξεις στην προσφορά χρήματος, η αύξηση των καταθέσεων στις ΗΠΑ και σε όλον τον κόσμο είναι «άνευ προηγουμένου στη σύγχρονη ιστορία και σε καιρό ειρήνης». Ο ίδιος προειδοποιεί, πάντως, πως η εξέλιξη αυτή μπορεί κάποια στιγμή να οδηγήσει σε «σημαντική επιτάχυνση του πληθωρισμού».
Σε ό,τι αφορά το κατά πόσον θα ανακάμψουν σύντομα οι καταναλωτικές δαπάνες εφόσον οι περισσότερες οικονομίες ανοίγουν σταδιακά, υπάρχουν ενδείξεις επιστροφής των καταναλωτών στα καταστήματα σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, οι καταναλωτικές δαπάνες για την αγορά προϊόντων αυξήθηκαν τον Μάιο κατά 36,6% ενώ τον ίδιο χρονικό διάστημα στη Γερμανία σημείωσαν αύξηση κατά 13,6% υπερβαίνοντας τα προ της πανδημίας επίπεδα.
Μιλώντας στους FT, η οικονομολόγος Καταρίνα Ούτερμελ, στέλεχος της Allianz, εκτιμά πως οι λιανικές πωλήσεις παρέμειναν σε ανοδική πορεία τον Ιούνιο και συνεχίζουν στην ίδια πορεία τον Ιούλιο καθώς γίνονται αισθητά τα οφέλη από την επιστροφή στην οικονομική δραστηριότητα, ενώ την ίδια στιγμή στη Γερμανία ενθαρρύνονται οι καταναλωτικές δαπάνες από την προσωρινή μείωση του ΦΠΑ.
Η ανάκαμψη των καταναλωτικών δαπανών δεν αναμένεται, πάντως, να είναι εξίσου σημαντική σε όλες τις οικονομίες. Στην Ευρωζώνη έχει, ώς τώρα, προστατευθεί η απασχόληση με τα σχετικά προγράμματα που υιοθέτησαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, προστατεύοντας τουλάχιστον 40 εκατ. θέσεις εργασίας. Αναμένεται, ωστόσο, πως θα συνεχισθούν οι απολύσεις σε ορισμένες οικονομίες όπως για παράδειγμα στην Ισπανία και την Ιταλία που επλήγησαν βαρύτατα από την πανδημία αλλά και στις ΗΠΑ έστω κι αν τα τελευταία στοιχεία φέρουν την αμερικανική αγορά εργασίας να έχει δημιουργήσει 5 εκατ. θέσεις μέσα στον Ιούνιο. Πολλοί οικονομολόγοι εκτιμούν πως στις χώρες αυτές, τα νοικοκυριά θα εξακολουθήσουν να αποταμιεύουν προληπτικά καθώς οι οικονομικές προοπτικές δεν διαγράφονται ευοίωνες. Σύμφωνα με την Καταρίνα Ούτερμελ θα αυξηθούν οι πτωχεύσεις στη Γερμανία κατά 12% μέχρι το τέλος του έτους, ενώ σε ό,τι αφορά την Ισπανία και την Ιταλία θα εκτιναχθούν κατά 41% και 27% αντιστοίχως.
