ΑΡΙΘΜΟΣ 356/2020
ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
– Διαθήκη υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Σύσταση ιδρύματος.
– Όταν με διαθήκη ή άλλη πράξη διατίθενται περιουσιακά στοιχεία με κληρονομία, κληροδοσία ή δωρεά υπέρ κοινωφελών σκοπών, η επίτευξη των τελευταίων μπορεί να επιδιώκεται είτε με τη σύσταση αυτοτελούς ιδρύματος, στο νομικό πρόσωπο του οποίου περιέρχεται η καταληφθείσα περιουσία, κατ` άρθρο 50 παρ. 1 του Ν. 4182/2013, είτε με τη μεταβίβαση της περιουσίας αυτής σε ορισμένο φυσικό ή νομικό πρόσωπο με τον όρο της εκπληρώσεως από αυτό του ταχθέντος κοινωφελούς σκοπού, κατά την παρ 2 του ίδιου άρθρου, οπότε πρόκειται για «κεφάλαιο αυτοτελούς διαχειρίσεως» και η αφιερουμένη περιουσία αποτελεί ιδιαίτερη περιουσιακή ομάδα. Για τη σύσταση του ιδρύματος απαιτούνται δύο στοιχεία, ήτοι α) ιδρυτική πράξη και β) έγκριση της Πολιτείας, η οποία παρέχεται με προεδρικό διάταγμα (ΑΚ 108, ΕισΝΑΚ 119). Η ιδρυτική πράξη μπορεί να είναι είτε δικαιοπραξία εν ζωή, είτε διάταξη τελευταίας βουλήσεως (ΑΚ 110 εδ. 1). Ο διαθέτης μπορεί να προβεί στην ίδρυση ιδρύματος με κάθε τύπου διαθήκη. Στην ιδρυτική πράξη πρέπει να καθορίζεται ο σκοπός, η αφιερούμενη περιουσία και ο οργανισμός του ιδρύματος (ΑΚ 110 παρ. 1), εντούτοις η έλλειψη διατάξεων για τον οργανισμό δεν καθιστά άκυρη την ιδρυτική πράξη, διότι ο οργανισμός μπορεί να ορισθεί, να συμπληρωθεί ή να τροποποιηθεί και με το διάταγμα, που εγκρίνει το ίδρυμα, υπό την προϋπόθεση ότι η θέληση του ιδρυτή που εκφράζεται στην ιδρυτική πράξη παραμένει σεβαστή (ΑΚ 110 παρ. 2, αρθ 51 παρ 1 και 52 παρ 1 ΣτΕ 1354/2000 ΔιοικΔ 2001.1254, ΕφΑθ 4659/2001 ΕλΔνη 2002.496). Ο οργανισμός περιέχει συνήθως διατάξεις που καθορίζουν: α) τη διοίκηση του ιδρύματος, β) την έδρα, την επωνυμία και το σκοπό του, γ)τον τρόπο διαχείρισης της περιουσίας του, που στην περίπτωση του κοινωφελούς ιδρύματος γίνεται συνήθως σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4182/2013, δ) τον τρόπο επιλογής των ωφελούμενων προσώπων, ε) τις προϋποθέσεις μεταβολής του οργανισμού και στ) τους λόγους διάλυσης του ιδρύματος και την τύχη της περιουσίας του σε περίπτωση διάλυσης (βλ. Ανθή Πελλένη – Παπαγεωργίου, Το ίδρυμα Ιδιωτικού Δικαίου εκδ. 1993 σελ. 39). Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 109 παρ. 1 του Συντάγματος δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Κατ` εξαίρεση επιτρέπεται η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση για τον ίδιο ή άλλο κοινωφελή σκοπό, εκείνου που καταλείφθηκε ή δωρήθηκε, στην περιοχή που καθόρισε ο δωρητής ή διαθέτης ή στην ευρύτερή της περιφέρεια, όταν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, καθώς και αν μπορεί να πραγματοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης, όπως νόμος ορίζει. Εξάλλου, κατά την παρ 1 του άρθρου 10 του εκτελεστικού της ως άνω συνταγματικής διατάξεως Ν. 4182/2013, περιουσίες που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών αξιοποιούνται κατά τον τρόπο που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για τον τρόπο διοίκησής της. Ενώ κατά την παρ 2. του ίδιου άρθρου, αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επαυτού, αυτή επιλύεται από το αρμόδιο κατ` άρθρο 825 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας δικαστήριο, δηλαδή το Εφετείου της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, που εποπτεύει την κοινωφελή περιουσία, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, κατόπιν αιτήσεως του Υπουργού των Οικονομικών, ή του αρμοδίου εκ του σκοπού Υπουργού ή του υπέρ η κοινωφελής περιουσία νομικού προσώπου ή παντός έχοντος έννομο συμφέρον. Το πιο πάνω δικαστήριο αποφαίνεται επίσης, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επί του εάν η βούληση του διαθέτη ή δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της, και καθορίζει τον τρόπο της επωφελέστερης ή ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, καθώς και το σκοπό και την περιοχή, για την οποία πρέπει αυτή να διατεθεί.
