Του Γ. Αγγέλη
Οι δύο ισχυρές κυρίες της Ευρωζώνης, Μέρκελ και Λαγκάρντ, διαθέτουν και χρησιµοποιούν κατά το δοκούν ένα εξαιρετικά “δυναµικό” εργαλείο µε το οποίο σιωπηρά µπορούν να επιβάλουν τις εθνικές δηµοσιονοµικές πολιτικές. Το κάνουν, βέβαια, πολύ διακριτικά και προσεκτικά καθώς στην τρέχουσα, απολύτως αβέβαιη κατάσταση, τα “ατυχήµατα” είναι εύκολο να συµβούν και να κοστίσουν εξαιρετικά ακριβά στο ευρωπαϊκό οικοδόµηµα. Το εργαλείο αυτό δεν είναι άλλο από τα δύο συνδυασµένα προγράµµατα αγοράς τίτλων χρέους που έχει ενεργοποιήσει η ΕΚΤ, το ένα τον περασµένο Σεπτέµβρη µε πρωτοβουλία του Μάριο Ντράγκι (APP) και το άλλο (PEPP) τον Μάρτιο µετά το ξέσπασµα της πανδηµίας. Το διάγραµµα το οποίο είναι διαµορφωµένο από τις αρµόδιες διευθύνσεις της ΕΚΤ, αποκαλύπτει την ισχύ των δύο εργαλείων.
Αν υπήρχε σε ισχύ µόνο το APP η επίδραση όσον αφορά τη συρρίκνωση του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους αποτυπώνεται στη μπλε γραµµή. Αν υπήρχε το APP σε συνδυασµό µε το PEPP, αλλά µε όγκο διαθέσιµων πόρων το αρχικό ποσό, δηλαδή τα 750 δισ. ευρώ, η συρρίκνωση του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους θα αποτυπωνόταν στην κίτρινη γραµµή.
Αντίθετα µετά την αύξηση του όγκου των διαθέσιµων πόρων από 750 δισ. ευρώ του PEPP σε 1,35 τρισ. ευρώ η επίδραση στα επιτόκια εξυπηρέτησης του χρέους στις τέσσερις µεγαλύτερες οικονοµίες της Ευρώπης (στις οποίες περιλαµβάνεται η Ιταλία και η Ισπανία) αποτυπώνεται µε την κόκκινη γραµµή…
Η γαλάζια γραµµή αφορά την πορεία της επίδρασης µόνο από το APP, ήτοι πριν η ΕΚΤ ενεργοποιήσει µε την πανδηµία το PEPP. To συµπέρασµα είναι απολύτως εµφανές. Η ΕΚΤ µε τις διαρκώς διευρυνόµενες παρεµβάσεις της έχει επιτρέψει στις τέσσερις µεγαλύτερες οικονοµίες της Ευρωζώνης να αντιµετωπίσουν τις κατακόρυφα αυξηµένες ανάγκες τους –λόγω των συνδυασµένων συνεπειών της ύφεσης και της πανδηµίας– µε πάµφθηνο έως και αρνητικού κόστους δανεισµό.
Όσο µεγαλύτερες οι αγορές τίτλων από την ΕΚΤ τόσο χαµηλότερο το κόστος αναχρηµατοδότησης των δηµοσιονοµικών αναγκών από τις οικονοµίες αυτές, αλλά και τις υπόλοιπες της Ε.Ε., όπως άλλωστε και της Ελλάδας. Τους µήνες Απρίλιο – Μάιο η ΕΚΤ είχε αυξήσει τις βδοµαδιάτικες αγορές της σε τέτοια επίπεδα που οι διαθέσιµοι πόροι του PEPP θα εξαντλούνταν µέσα στον Αύγουστο! Έτσι υποχρεώθηκε να τους αυξήσει από τα 750 δισ. ευρώ σε 1,35 τρισ. ευρώ.
Η πίεση στην Ιταλία
Όµως µε τις αυξηµένες αγορές που χρειάσθηκε να κάνει για να στηρίξει κυρίως την Ιταλία ακόµα και τα 1,35 τρισ. ευρώ δεν θα επαρκούσαν (αν η ΕΚΤ συνέχιζε µε τους ίδιους ρυθµούς) µέχρι τον Ιούλιο του 2021, όταν –επιτέλους– θα είναι διαθέσιµοι οι πόροι του Ταµείου Ανάκαµψης. Κάθε φορά όµως που η ΕΚΤ περιόριζε στους τελευταίους µήνες τις αγορές τίτλων, π.χ., από την Ιταλία, οι αποδόσεις των ιταλικών οµολόγων και των spreads άρχιζαν να… χορεύουν.
Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον και µε δεδοµένη την καθυστέρηση της ενεργοποίησης των πόρων του Ταµείου Ανάκαµψης, η γερµανική προεδρία σε συνεργασία µε την ΕΚΤ ασκούν διακριτικές αλλά ασφυκτικές πιέσεις στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου –και ειδικά στην Ιταλία και την Ισπανία– να καλύψουν το “κενό” µε την προσφυγή σε δανεισµό από το πακέτο του Eurogroup (Μαΐου) µέσω του ESM, αυξοµειώνοντας τις παρεµβάσεις της ΕΚΤ…
Για καθαρά εσωτερικούς πολιτικούς λόγους κανείς δεν είναι πρόθυµος να ζητήσει χρήµατα από τον ESM, καθώς ο δανεισµός από το ευρωπαϊκό… ∆ΝΤ, όπως αποκαλείται, είναι πολιτικά επιζήµιος. Και αυτό παρότι στο πακέτο του Μαΐου ο δανεισµός για ανάγκες που αφορούν “αντι-COVID-19” δαπάνες παραµένει χωρίς όρους και προϋποθέσεις (δάνεια έως 2% του ΑΕΠ). Το αποτέλεσµα είναι ότι κανείς δεν θέλει να µπει πρώτος στη λίστα αναµονής του ESM, εκτός κι αν οι… τρέχουσες ανάγκες τον υποχρεώσουν.
Η ΕΚΤ έχει στείλει τα µηνύµατα στους ενδιαφερόµενους µε την επιβράδυνση των παρεµβάσεών της και µε εµφανή συνέπεια την άµεση επιδείνωση των spreads…
Το παιχνίδι εξουσίας
H πλέον ευαίσθητη σ’ αυτές τις πρακτικές της ΕΚΤ είναι η Ιταλία. Έτσι εµφανίζεται πρώτη στη λίστα για τα “δάνειαγέφυρα” από τον ESM, καθώς οι δηµοσιονοµικές “τρύπες” από την κρίση και την πανδηµία είναι αδύνατο να καλυφθούν πλέον µε καθαρό δανεισµό από τις αγορές. Σύµφωνα µε διασταυρωµένες πληροφορίες του Capital. gr οι πρώτες “αναγνωριστικές” επαφές σε τεχνικό επίπεδο έχουν ήδη αρχίσει µεταξύ του ιταλικού ΥΠΟΙΚ και των υπηρεσιών του ESM.
Προετοιµαστικά της σχετικής διαδικασίας και για να διευκολύνει τις ζυµώσεις στο εσωτερικό της κυβέρνησης και της Βουλής, η ιταλική Γερουσία σε πρόσφατη Έκθεσή της συνιστά στην κυβέρνηση να χρησιµοποιήσει “κάθε διαθέσιµο” µέσο χρηµατοδότησης… Οι δηµοσιονοµικές ανάγκες της Ιταλίας είναι αυτήν τη στιγµή τεράστιες και αν χρειαζόταν να τις καλύψει µόνο µέσα από τις αγορές οι συνέπειες θα ήταν “εφιαλτικές” τόσο για την ίδια όσο και για την Ευρωζώνη συνολικά.
Το αποτέλεσµα είναι ότι η κυβέρνηση Κόντε σιωπηρά διολισθαίνει προς τη διατύπωση αιτήµατος που θα φτάσει τα 37 περίπου δισ. ευρώ µέχρι το τέλος του έτους από τον ESM. Σύµφωνα µε τα όσα αναφέρονται από πλευράς υπηρεσιακών παραγόντων του ESM είναι θέµα χρόνου να ακολουθήσουν τόσο η Ισπανία και η Πορτογαλία όσο και άλλες χώρες όπως η Ελλάδα, καθώς “ο δανεισµός αυτός επειδή ακριβώς αφορά την κάλυψη δαπανών “αντι-COVID-19”, δεν συνδέεται µε δεσµεύσεις (MOU) και εκταµιεύεται άµεσα µε εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους, όσον αφορά τόσο τις προµήθειες όσο και το σχεδόν µηδενικό επιτόκιο…”.
Παράγοντας του ESM στον οποίο απευθύνθηκε το Capital.gr, διευκρίνισε επίσης ότι από πλευράς ESM η επέκταση του δανεισµού στις χώρες-µέλη, στο πλαίσιο του πακέτου του Eurogroup, είναι εξαιρετικά σηµαντική καθώς διευρύνει τη δράση του και ανανεώνει την “αναγκαιότητά” του στην Ευρωζώνη πολύ πέραν του χρέους της Ελλάδας που αποτελεί µέχρι σήµερα τον µεγαλύτερο “πελάτη” του…
https://www.capital.gr/diethni/3474539/merkel-lagkarnt-sproxnoun-ton-europaiko-noto-ston-esm
