Αριθμός 47/2020
ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ
– Εργατικό ατύχημα. Ευθύνη προστήσαντος και προστηθέντος. Εκτέλεση Δημοσίου Έργου. ΕΥΔΑΠ. Πότε υπάρχει ευθύνη του εργολάβου.
– Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 922 ΑΚ, ο κύριος ή ο προστήσας κάποιον άλλον σε μια υπηρεσία ευθύνεται για τη ζημία που ο υπηρέτης ή ο προστηθείς προξένησε σε τρίτον παράνομα κατά την υπηρεσία του, δηλαδή διαπράττοντας αδικοπραξία. Κατά την έννοια της ανωτέρω διάταξης, για να υπάρχει σχέση πρόστησης, δηλαδή χρησιμοποίηση από ένα πρόσωπο (τον προστήσαντα) ενός άλλου προσώπου (του προστηθέντος) σε θέση ή απασχόληση (διαρκή ή μεμονωμένη εργασία), που αποβλέπει στη διεκπεραίωση υποθέσεως ή υποθέσεων και γενικότερα στην εξυπηρέτηση των επαγγελματικών, οικονομικών ή άλλων συμφερόντων του πρώτου (προστήσαντος), πρέπει να υπάρχει εξάρτηση, έστω και χαλαρή, ανάμεσα στον προστήσαντα και στον προστηθέντα, ώστε ο πρώτος να μπορεί να δίνει στον δεύτερο εντολές ή οδηγίες και να τον ελέγχει ή επιβλέπει κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας που του ανέθεσε (ΑΠ 797/2014, ΑΠ 1021/2012, ΑΠ 936/2011). Ο προστήσας ευθύνεται αντικειμενικά προς αποζημίωση του τρίτου, ο οποίος ζημιώθηκε από αδικοπραξία που τελέστηκε από τον προστηθέντα και τελεί σε εσωτερική αιτιώδη σχέση με την εκτέλεση της υπό διεκπεραίωση υποθέσεως του προστήσαντος (ΑΠ 1237/2018, ΑΠ 238/2016, ΑΠ 797/2014).
– Από τις διατάξεις των άρθρων 681, 688-691 και 698 ΑΚ, προκύπτει ότι ο εργολάβος δεν θεωρείται, κατ` αρχήν, προστηθείς του εργοδότη. Όταν, όμως, ο εργοδότης επιφύλαξε για τον εαυτό του, ρητώς ή σιωπηρώς, τη διεύθυνση και την επίβλεψη της εκτελέσεως του έργου και, μάλιστα, το δικαίωμα παροχής οδηγιών προς τον εργολάβο, ο τελευταίος θεωρείται ότι βρίσκεται σε σχέση προστήσεως προς τον εργοδότη (ΑΠ 1237/2018, ΑΠ 374/2018, ΑΠ 182/2015). Τα πιο πάνω ισχύουν και επί εκτελέσεως δημοσίου έργου, όταν εργολάβος είναι τρίτη εταιρία και εργοδότης το Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο του δημοσίου τομέα από σύμβαση κατασκευής δημοσίου έργου (ΑΠ 1161/2008, ΑΠ 464/2000, ΑΠ 993/1993). Ειδικότερα, κατά τη διάταξη του άρθρου 3 εδ. ε’του 1418/1984 “Δημόσια έργα και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων”, “Διευθύνουσα Υπηρεσία” ή “Eπιβλέπουσα Υπηρεσία”, είναι τεχνική υπηρεσία του φορέα κατασκευής του έργου που είναι αρμόδια για την παρακολούθηση, έλεγχο και διοίκηση της κατασκευής του έργου, ενώ στο άρθρο 6 του ως άνω νόμου ορίζεται ότι “1. Η παρακολούθηση, ο έλεγχος και η διοίκηση των έργων ανήκει στην αρμόδια τεχνική υπηρεσία του φορέα κατασκευής του έργου (διευθύνουσα υπηρεσία ή επιβλέπουσα υπηρεσία), η οποία ενεργεί ό,τι απαιτείται για την καλή και έγκαιρη εκτέλεση των έργων και ορίζει τους τεχνικούς υπαλλήλους που θα ασχοληθούν ειδικότερα με την επίβλεψη, προσδιορίζει τα καθήκοντά τους όταν είναι περισσότεροι από ένας, παρακολουθεί το έργο τους και γενικά προβαίνει σε κάθε νόμιμη ενέργεια… 2. Στην περίπτωση κατασκευής έργου με ανάθεση σε ανάδοχο, η επίβλεψη αποσκοπεί στην πιστή εκπλήρωση απ` τον ανάδοχο των όρων της σύμβασης και στην κατασκευή του έργου κατά τους κανόνες της τέχνης, ώστε να ανταποκρίνεται στον προορισμό του. Η επίβλεψη μπορεί να ασκηθεί εκτός από τον τόπο των έργων και σε όλους τους χώρους που κατασκευάζονται τμήματα του έργου. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη άσκηση της επίβλεψης στα εργοτάξια που τυχόν κατασκευάζονται τμήματα του έργου και γενικά σε όλους τους χώρους που κρίνει απαραίτητο η επιβλέπουσα υπηρεσία”. Επίσης, στο άρθρο 7 του αυτού νομοθετήματος ορίζονται τα εξής: “1. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να κατασκευάσει το έργο κατά τους όρους της σύμβασης και τις σύμφωνες προς αυτή και το νόμο έγγραφες εντολές του φορέα κατασκευής του έργου. Ο ανάδοχος που δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του μπορεί να κηρυχθεί έκπτωτος. 2….”. Εξάλλου, στο άρθρο 34 του π.δ/τος 609/1985, με τίτλο “Κατασκευή δημοσίων έργων” ορίζεται ότι “1. Ο ανάδοχος έχει την υποχρέωση να τηρεί με ακρίβεια τη διάταξη και τις διαστάσεις των διαφόρων μερών του έργου, όπως προκύπτουν από τα εγκεκριμένα σχέδια ή άλλα στοιχεία της μελέτης…. 3. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά στη σύμβαση, ο ανάδοχος υποχρεούται να διαθέσει για το έργο όλο το απαιτούμενο προσωπικό, υλικά, μηχανήματα, οχήματα, αποθηκευτικούς χώρους και οποιαδήποτε άλλα μέσα. Ο ανάδοχος σε κάθε περίπτωση βαρύνεται με όλες τις απαιτούμενες δαπάνες για την ολοκλήρωση του έργου, όπως είναι… οι δαπάνες αποζημιώσεων ζημιών στο προσωπικό του, στον κύριο του έργου ή σε οποιονδήποτε τρίτο και γενικά κάθε είδους δαπάνη απαραίτητη για την καλή και έντεχνη εκτέλεση του έργου. 4. Ο ανάδοχος έχει την υποχρέωση για την τήρηση των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, των διατάξεων και κανονισμών για την πρόληψη ατυχημάτων στο προσωπικό… ή σε οποιονδήποτε τρίτο και για τη λήψη μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος. Σχετικά με τη λήψη μέτρων ασφαλείας είναι υποχρεωμένος να εκπονεί με ευθύνη του κάθε σχετική μελέτη (στατική, ικριωμάτων, μελέτη προσωρινής σήμανσης έργων κ.λπ.) και να λαμβάνει όλα τα σχετικά μέτρα”. Ακόμη, στο άρθρο 6 παρ. 2 του Ν. 2744/1999, για θέματα ΕΥΔΑΠ, εκτίθεται ότι “η ευθύνη για την αποχέτευση των ομβρίων υδάτων και την αντιπλημμυρική προστασία στην εκάστοτε περιοχή της ΕΥΔΑΠ, ανήκει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων `Εργων, το οποίο μεριμνά για τη μελέτη, κατασκευή, συντήρηση και επέκταση του δικτύου ομβρίων υδάτων, καθώς και των έργων αντιπλημμυρικής προστασίας”. Από όλα τα παραπάνω με σαφήνεια συνάγεται, ότι και στην περίπτωση που εργοδότης είναι το Ελληνικό Δημόσιο, δεν ισχύουν, χωρίς άλλο, οι διατάξεις των άρθρων 922 επ ΑΚ για την πρόστηση, αλλά πρέπει ο εργοδότης να έχει επιφυλάξει στον εαυτό του τη διεύθυνση και την επίβλεψη της εκτελέσεως του έργου με παροχή δεσμευτικών για τον εργολάβο εντολών και οδηγιών (ΑΠ 2101/1986, ΑΠ 1554/1980), χωρίς να αρκεί η προβλεπόμενη στο άρθρο 6 παρ. 2 του Ν. 1418/1984, με περιορισμένο περιεχόμενο, επίβλεψη, η οποία, όπως αναφέρθηκε, αποσκοπεί αποκλειστικά στην πιστή εκπλήρωση από τον ανάδοχο των όρων της σύμβασης και στην κατασκευή του έργου κατά τους κανόνες της τέχνης, ώστε να ανταποκρίνεται στον προορισμό του, δηλαδή στην έγκαιρη και κανονική εκτέλεση αυτού, κατά τους όρους της συμβάσεως και του νόμου. Επίσης, από μόνη την παράθεση των πιο πάνω διατάξεων ούτε και σχέση πρόστησης κατά τις αρχές της καλής πίστης προκύπτει.
