ΑΠΟΦΑΣΗ
G.L. κατά Ιταλίας της 10.09.2020 (αριθ. προσφ. 59751/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαίωμα στην εκπαίδευση και απαγόρευση των διακρίσεων λόγω των ειδικών μαθησιακών αναγκών ενός παιδιού. Αδυναμία ενός νεαρού κοριτσιού που πάσχει από αυτισμό μη λεκτικής επικοινωνίας να λάβει παράλληλη στήριξη κατά τα πρώτα δύο χρόνια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του (μεταξύ 2010 και 2012), παρόλο που ο νόμος το προέβλεπε. Η κυβέρνηση στηρίχθηκε, ιδίως, στην έλλειψη οικονομικών πόρων.
Το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι η προσφεύγουσα αδυνατούσε να συνεχίσει να φοιτά στο δημοτικό σχολείο με συνθήκες μάθησης όπως αυτές των υπόλοιπων παιδιών λόγω της κατάστασής της. Οι αρχές δεν είχαν προσπαθήσει να προσδιορίσουν τις πραγματικές ανάγκες του νεαρού κοριτσιού και να του παράσχουν παράλληλη στήριξη προκειμένου να της επιτραπεί να συνεχίσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευσή της σε συνθήκες ισοδύναμες, στο μέτρο του δυνατού, με εκείνες στις οποίες άλλα παιδιά που φοιτούσαν στο ίδιο σχολείο. Ειδικότερα, οι αρχές δεν είχαν εξετάσει ποτέ την πιθανότητα να αντισταθμιστεί η έλλειψη πόρων με εξισορρόπηση του συνολικού εκπαιδευτικού προϋπολογισμού, έτσι ώστε να κατανέμεται εξίσου μεταξύ των μαθητών χωρίς και με ειδικές ανάγκες.
Το Δικαστήριο επισήμανε επίσης ότι η διάκριση που υπέστη το νεαρό κορίτσι ήταν ακόμη πιο σοβαρή, καθώς λάμβανε χώρα στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία αποτελεί το θεμέλιο της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης των παιδιών, παρέχοντας τους την πρώτη τους εμπειρία να ζουν μαζί και αρμονικά σε μια κοινότητα.
Παραβίαση του άρθρου 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) της ΕΣΔΑ, σε συνδυασμό με το άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (δικαίωμα στην εκπαίδευση).
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 14 ΕΣΔΑ
Άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, G.L., είναι υπήκοος της Ιταλίας γεννημένη το 2004 και ζει στο Eboli της Ιταλίας.
Από τη στιγμή που ξεκίνησε το νηπιαγωγείο το 2007, η G.L. έλαβε παράλληλη μαθησιακή στήριξη για 24 ώρες την εβδομάδα από εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης, σύμφωνα με τον Νόμο 104/1992, με στόχο να βελτιωθεί η ένταξη και κοινωνικοποίησή της – στο σχολείο και στην τάξη – και επίσης να αποκτήσει αυτονομία.
Ωστόσο, αυτή η στήριξη διακόπηκε κατά το πρώτο έτος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσής της (2010- 2011), στο τέλος της οποίας επανέλαβε το ίδιο σχολικό έτος. Τον Αύγουστο του 2011 και τον Ιανουάριο του 2012, οι γονείς του κοριτσιού ζήτησαν δύο φορές από τον δήμο του Eboli να διασφαλίσει ότι η κόρη τους θα λάβει ξανά την εξειδικευμένη βοήθεια που προβλέπει ο νόμος, αλλά η αρχή δεν απάντησε στο αίτημά τους.
Από τον Ιανουάριο του 2012 οι γονείς πλήρωσαν ιδιωτική παράλληλη στήριξη για την κόρη τους, έτσι ώστε αυτή να μπορέσει να λάβει τη απαραίτητη βοήθεια.
Δύο μήνες αργότερα, οι αρχές τους ενημέρωσαν ότι θα ήταν δύσκολο να τεθεί εκ νέου υπό το πρόγραμμα της παράλληλης στήριξης που παρέχεται από το κράτος.
Τον Μάιο του 2012 οι γονείς υπέβαλαν αγωγή στο Διοικητικό Δικαστήριο και ζήτησαν να καταβληθεί αποζημίωση στην κόρη τους για το μη σεβασμό του δικαιώματός της να λάβει την ειδική βοήθεια που προβλέπει ο νόμος. Η αγωγή τους απορρίφθηκε τον Νοέμβριο του 2012. Κατέθεσαν ένδικο μέσο κατά αυτής της απόφασης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο το απέρριψε τους τον Μάιο του 2015.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 14 (απαγόρευση διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (δικαίωμα στην εκπαίδευση)
Το ιταλικό νομικό σύστημα εγγυόταν το δικαίωμα στην εκπαίδευση για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες με τη μορφή αποκλειστικής εκπαίδευσης στα γενικά σχολεία. Στην Ιταλία, όλα τα παιδιά εγγράφονταν σε έναν τύπο σχολείου για όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης: τα παιδιά με ειδικές ανάγκες ενσωματώνονταν στις κανονικές τάξεις του κρατικού σχολείου, και το κράτος είχε καθιερώσει ψυχοπαιδαγωγικές υπηρεσίες εξασφαλίζοντας την παρουσία σε αυτές τις τάξεις ενός «εκπαιδευτικού παράλληλης στήριξης», ο οποίος συνεργάζεται με τον δάσκαλο της τάξης. Στην παρούσα περίπτωση, ωστόσο, η προσφεύγουσα παραπονέθηκε ότι για δύο σχολικά έτη δεν είχε λάβει την εξειδικευμένη βοήθεια που προβλέπεται από το νόμο.
Όσον αφορά την άρνηση των αρχών να παράσχουν στην προσφεύγουσα εξειδικευμένη βοήθεια μεταξύ του 2010 και του 2012, η κυβέρνηση είχε δηλώσει ότι οι αρχές δεν είχαν επαρκείς οικονομικούς πόρους. Ισχυρίστηκαν επίσης ότι η σχολική διοίκηση είχε δημιουργήσει, με δικά της έξοδα, εξειδικευμένη στήριξη που παρέχεται από τους υπαλλήλους του σχολείου. Σύμφωνα με τις πληροφορίες στο αρχείο, το σχολείο είχε ξοδέψει 476,56 ευρώ στις υπηρεσίες που παρείχαν έξι άτομα κατά τη διάρκεια ενός σχολικού έτους.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η προσφεύγουσα δεν μπόρεσε να συνεχίσει να παρακολουθεί το δημοτικό σχολείο υπό συνθήκες ισοδύναμες με εκείνες που απολαμβάνουν οι μαθητές χωρίς ειδικές ανάγκες και ότι αυτή η διαφορά στη μεταχείριση οφειλόταν στις ειδικές ανάγκες της. Έτσι, για δύο σχολικά έτη, πέρα από την ιδιωτική στήριξη την οποία πλήρωσαν οι γονείς της. και μερικές παρεμβάσεις από τους υπαλλήλους του σχολείου, για τις οποίες η κυβέρνηση δεν παρείχε λεπτομέρειες, η προσφεύγουσα δεν είχε λάβει την εξειδικευμένη βοήθεια στην οποία είχε δικαίωμα και η οποία θα έπρεπε να της επιτραπεί να επωφεληθεί από τις εκπαιδευτικές και σχολικές κοινωνικές εγκαταστάσεις υπό τις ίδιες συνθήκες με τους άλλους μαθητές.
Όσον αφορά τη διαδικασία ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων, τα δικαστήρια αυτά έκριναν ότι η έλλειψη οικονομικών πόρων αιτιολογούσε την αδυναμία παροχής εξειδικευμένης βοήθειας, χωρίς να διερευνήσουν εάν οι αρχές είχαν επιτύχει μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των εκπαιδευτικών αναγκών της μαθήτριας και της περιορισμένης ικανότητας της σχολικής διοίκησης να αξιολογήσει αν οι ισχυρισμοί της μαθήτριας σχετικά με τη διάκριση, ήταν βάσιμοι. Συγκεκριμένα, δεν είχαν εξετάσει εάν οι περιορισμοί στο προϋπολογισμό που επικαλέστηκαν οι αρχές είχαν τον ίδιο αντίκτυπο στην παροχή εκπαίδευσης στα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Σε καμία περίπτωση δεν είχε ληφθεί υπόψη από τις εθνικές αρχές η πιθανότητα η έλλειψη πόρων ή η εξαιρετική ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στη φροντίδα ατόμων με ειδικές ανάγκες να μπορεί να αντισταθμιστεί, όχι με εύλογες προσαρμογές για την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για παιδιά με αναπηρίες, αλλά με μείωση του συνολικού σχολικού προϋπολογισμού έτσι ώστε να κατανέμεται εξίσου μεταξύ μαθητών χωρίς ειδικές ανάγκες και ατόμων με ειδικές ανάγκες, όπως το Ακυρωτικό Δικαστήριο είχε ήδη τονίσει στις αποφάσεις του.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, λαμβάνοντας υπόψη το μοντέλο της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς που υιοθετήθηκε στην Ιταλία, όπου όλοι οι μαθητές εγγράφονταν στις ίδιες τάξεις, και τη νομολογία του Ακυρωτικού Δικαστηρίου, οποιοιδήποτε δημοσιονομικοί περιορισμοί έπρεπε να έχουν ισοδύναμο αντίκτυπο στην παροχή εκπαίδευσης σε άτομα με ειδικές ανάγκες και σε μαθητές χωρίς ειδικές ανάγκες. Επανέλαβε επίσης ότι, σύμφωνα με το άρθρο 15 του Αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, τα κράτη έπρεπε να «προωθήσουν [την] πλήρη κοινωνική ένταξη και συμμετοχή στη ζωή της κοινότητας [των ατόμων με ειδικές ανάγκες] ιδίως μέσω μέτρων, συμπεριλαμβανομένων τεχνικών ενισχύσεων, με στόχο να ξεπεραστούν τα εμπόδια στην επικοινωνία και την κινητικότητα». Έτσι, η προσφεύγουσα θα έπρεπε να είχε ωφεληθεί από την παράλληλη στήριξη για την προώθηση της αυτονομίας και της προσωπικής της επικοινωνίας και για την μαθησιακή της ανάπτυξη, την αλληλεπίδρασή της με άλλους και την ένταξή της στο σχολείο, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος περιθωριοποίησης.
Συμπερασματικά, οι αρχές δεν είχαν επιδιώξει να προσδιορίσουν τις πραγματικές ανάγκες και να παράσχουν στο νεαρό κορίτσι την αναγκαία παράλληλη στήριξη προσαρμοσμένη στις ανάγκες της, προκειμένου να της επιτρέψει να συνεχίσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση σε συνθήκες που θα ήταν, στο μέτρο του δυνατού, ισοδύναμες με εκείνες στις οποίες τα άλλα παιδιά παρακολούθησαν το ίδιο σχολείο, χωρίς να επιβάλει δυσανάλογο ή αδικαιολόγητο βάρος στη διοίκηση του σχολείου. Η διάκριση που υπέστη το νεαρό κορίτσι ήταν ακόμη πιο σοβαρή, καθώς είχε λάβει χώρα στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, που αποτελούσε το θεμέλιο της παιδικής εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης, δίνοντας στα παιδιά την πρώτη τους εμπειρία να ζουν μαζί σε μια κοινότητα, και η οποία ήταν υποχρεωτική στις περισσότερες χώρες. Επομένως, η κυβέρνηση δεν απέδειξε ότι οι εθνικές αρχές αντέδρασαν με την απαιτούμενη επιμέλεια για να εξασφαλίσουν ότι η πεύγουσα θα απολάμβανε του δικαιώματός της στην εκπαίδευση επί ίσης βάσης σε σύγκριση με άλλους μαθητές, όπως για παράδειγμα να επιτευχθεί δίκαιη ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών συμφερόντων. Υπήρξε επομένως παραβίαση του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ιταλία έπρεπε να καταβάλει 2,520 ευρώ στην προσφεύγουσα ως αποζημίωση, 10.000 ευρώ ως ηθική βλάβη και 4.175 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
Ξεχωριστή γνώμη
Ο δικαστής Woktyczek εξέφρασε χωριστή γνώμη η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση.
