Της Νένας Μαλλιάρα
Νέα “κόκκινα” δάνεια, που θα κινηθούν στην περιοχή των 5-7 δισ. ευρώ, αναμένεται ότι θα αφήσει πίσω της η κρίση του κορονοϊού, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των τραπεζών. Όπως αναφέρουν στο Capital.gr τραπεζικές πηγές, υπάρχει το ενδεχόμενο ο “φόρος” της πανδημικής κρίσης σε νέα NPLs να διαμορφωθεί ακόμη και χαμηλότερα του ελάχιστου πήχη των 5 δισ. ευρώ, αν αντιμετωπιστούν επιτυχώς οι περιπτώσεις των δανείων που βρίσκονται τώρα σε μορατόριουμ πληρωμών.
Στη συγκράτηση των νέων “κόκκινων” δανείων την επομένη της πανδημικής κρίσης και με την εκπνοή των μέτρων στήριξης σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, μετατοπίζεται το βάρος των τραπεζών σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Τόσο μεμονωμένα η κάθε τράπεζα και εταιρεία διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις, όσο και σε κεντρικό επίπεδο -Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη-, κάνουν τις πρώτες προβλέψεις για τα νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια της Covid-19, καταρτίζουν σχέδια για την ομαλή μετάβαση από τα moratoria στην κανονική αποπληρωμή και βρίσκονται σε ανοιχτό διάλογο για πιθανά πρόσθετα “εργαλεία” συλλογικής αντιμετώπισης των νέων NPLs.
Τα moratoria και η “Γέφυρα”
Οι προβλέψεις για τα νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ελλάδα είναι πιο αισιόδοξες από τις αρχικές που υπολόγιζαν τη “σοδειά” της πανδημικής κρίσης σε νέες επισφάλειες 10 δισ. ευρώ. Η απόδοση των μέτρων στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων από την κυβέρνηση και τις τράπεζες και οι προβλέψεις για την ανάκαμψη της οικονομίας το 2021 (το προσχέδιο του Προϋπολογισμού για το 2021 προβλέπει ανάκαμψη 7,5% ή 4,5% – 5% στο δυσμενές σενάριο), στηρίζουν την πιο αισιόδοξη οπτική των τραπεζών για τα νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
Το πώς θα εξελιχθεί η πανδημική κρίση, πώς θα επηρεάσει την “μπίλια” για την οικονομική ανάκαμψη το 2021 και το πώς θα ανταποκριθούν οι δανειολήπτες στην αποπληρωμή δανείων που τώρα έχουν μπει στον “πάγο”, αποτελούν βασικές παραμέτρους για το ύψος των νέων NPLs. Στις παραμέτρους αυτές, οι τραπεζίτες προσθέτουν την ομαλή διενέργεια των πλειστηριασμών και το πώς θα λειτουργήσει ο νέος νόμος για τη διευθέτηση του ιδιωτικού χρέους από την 1η/1/2021.
Τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης μπορούν να “επέμβουν” προληπτικά μόνο για να υποβοηθήσουν την ομαλή μετάβαση των δανείων που βρίσκονται τώρα σε αναστολή στο καθεστώς πλήρους αποπληρωμής των δόσεων που καταβάλλονταν πριν από το ξέσπασμα της πανδημικής κρίσης τον Μάρτιο. Γενική κατεύθυνση είναι ότι η διαχείριση των δανείων που βρίσκονται σε αναστολή πληρωμών και που συνολικά ανέρχονται σε 20 δισ. ευρώ, θα γίνει εφεξής κατά περίπτωση δανειολήπτη, αφού ο SSM έχει συστήσει “συντηρητική” προσέγγιση στις παρατάσεις των αναστολών μετά την 30ή Σεπτεμβρίου.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης που κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο στα προγράμματα αναστολών θα προτείνουν στους δανειολήπτες να μην κάνουν χρήση της αναστολής πληρωμών για το τελευταίο τρίμηνο του 2020 και αντ’ αυτού να “κλειδώσουν” τη δυνατότητα πληρωμής του 50% της μηνιαίας δόσης του δανείου τους μέχρι και το τέλος Ιουνίου του 2021.
Εκτός αυτού, αναμένεται να εφαρμοστεί η κλιμακωτή επάνοδος σε πλήρη αποπληρωμή της μηνιαίας δόσης, αυξανόμενη προοδευτικά για τα επόμενα τρίμηνα. Σημειώνεται ότι για τις επιχειρήσεις, ειδικά όσες πλήττονται χειρότερα από την υγειονομική κρίση όπως π.χ. αυτές στον κλάδο του τουρισμού, θα συνεχιστεί το μέτρο της πληρωμής μόνο τόκων και για ολόκληρο το 2021 (το μέτρο αυτό είχε ανακοινώσει ήδη από τον Μάιο η Eurobank στο πλαίσιο δέσμης μέτρων για τη στήριξη του τουρισμού).
Η “μερική παράταση” των προγραμμάτων αναστολής είναι άμεσα συνδεδεμένη με το πρόγραμμα “Γέφυρα” της κυβέρνησης. Ουσιαστικά, στις παρατάσεις των moratorium θα ενταχθούν όσοι δεν θα υπαχθούν στο “Γέφυρα”, αν και έχουν πληγεί από την κρίση και έχει μειωθεί σημαντικά το εισόδημά τους. Όπως αναφέρουν τραπεζίτες στο Capital.gr, η μεγαλύτερη ανησυχία για το πώς θα ανταποκριθούν μετά τη λήξη των αναστολών, αφορά τα δάνεια που βρίσκονται τώρα σε καθεστώς παρακολούθησης μετά τη ρύθμιση. Πρόκειται για την περίοδο του ενός έτους επιτήρησης πριν τα δάνεια που έχουν ρυθμιστεί και εξυπηρετούν ομαλά τη ρύθμιση, κριθούν και πάλι ως εξυπηρετούμενα (Performing Forborne). Αν τα δάνεια αυτά χάσουν 1-2 δόσεις ομαλής καταβολής μετά την περίοδο του έτους επιτήρησης, θα ξαναπέσουν στα μη εξυπηρετούμενα (NPE).
Οι αιτήσεις που έχουν υποβληθεί στο πρόγραμμα “Γέφυρα” πλησιάζουν τις 140.000 και οι τράπεζες/εταιρείες διαχείρισης θα επιδιώξουν να κατευθύνουν στο πρόγραμμα το μέγιστο των επιλέξιμων δανειοληπτών μέχρι τις 31 Οκτωβρίου. Θα πρόκειται για εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα που έλαβαν οικονομική ενίσχυση ή μειώθηκε το εισόδημά τους, μισθωτούς σε αναστολή πληρωμών, ανέργους που έχουν πάρει το έκτακτο επίδομα ανεργίας, ελεύθερους επαγγελματίες και ατομικές επιχειρήσεις που έλαβαν οικονομική ενίσχυση ή μειώθηκαν τα έσοδά τους, εταίρους προσωπικών ή κεφαλαιουχικών εταιρειών των οποίων η λειτουργία έχει ανασταλεί υποχρεωτικά ή και έχουν λάβει ενίσχυση, δικαιούχους της επιστρεπτέας προκαταβολής και του μηχανισμού “ΣΥΝ-Εργασία”, καθώς και ιδιοκτήτες ακινήτων που έλαβαν μειωμένο μίσθωμα.
Η συζήτηση για την AMC
Με το “βλέμμα” στο πώς θα ανταποκριθούν οι δανειολήπτες όταν εκπνεύσουν τα moratoria πληρωμών, βρίσκονται και οι ευρωπαϊκές Αρχές σε Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη, έχοντας στο τραπέζι τον διάλογο για την ενδεχόμενη δημιουργία Asset Management Company που θα αναλάβει το “φορτίο” των NPLs που θα δημιουργήσει η κρίση του κορονοϊού.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Capital.gr, στις συζητήσεις που έγιναν την εβδομάδα αυτή στις Βρυξέλλες διατυπώθηκε η άποψη ότι η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας στην οποία θα μπορούσαν να ενταχθούν ομοειδή μη εξυπηρετούμενα δάνεια από όλες τις χώρες της ΕΕ, θα προϋπέθετε την ύπαρξη δικτύου εθνικών AMC (με “κρίσιμη μάζα” από τις μεγάλες χώρες) και ομοφωνία των τραπεζών. Όπως διαπιστώθηκε, η κρίση δημιουργεί διαφορετικές κατηγορίες NPLs, κυρίως από δάνεια λιανικής ή επιχειρηματικά που δεν διαθέτουν ισχυρές εμπράγματες εξασφαλίσεις. Παράλληλα, επισημάνθηκαν δύο ισχυρές προϋποθέσεις για τη δημιουργία AMC: α) η σύστασή τους να μην προσκρούει στους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων και στην Οδηγία BRRD για την εξυγίανση τραπεζών και β) να έχει λυθεί το πρόβλημα της χρηματοδότησής τους, καθώς η μεταφορά των δανείων στην AMC προβλέπεται στη λογιστική αξία, ενώ η πώλησή τους θα γίνεται σε τιμές αγοράς (τη διαφορά που θα προκύπτει από τη χαμηλότερη τιμή πώλησης θα πρέπει να την καλύπτουν είτε οι τράπεζες είτε το Δημόσιο, ή να υπάρξει χρηματοδότηση από την ΕΕ σε περίπτωση δημιουργίας πανευρωπαϊκής AMC). Το θέμα της χρηματοδότησης προβληματίζει ιδιαίτερα, καθώς τα δάνεια που θα μεταφερθούν σε AMC δεν θα έχουν rating, άρα είναι αυξημένο το ενδεχόμενο δημιουργίας τεράστιων επισφαλειών.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Capital.gr, την εβδομάδα αυτή η ΤτΕ είχε επαφές με την ΕΚΤ για την παρουσίαση του σχεδίου που προτείνει για σύσταση AMC, με στόχο αυτή να λειτουργήσει συμπληρωματικά του “Ηρακλή” για την εκκαθάριση του εναπομείναντος αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων και των νέων που θα δημιουργήσει η πανδημική κρίση. Το σχέδιο δόθηκε την εβδομάδα αυτή από την ΤτΕ και στην ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών, ενώ την εβδομάδα που έρχεται θα παρουσιαστεί από τον Διοικητή της ΤτΕ στους τραπεζίτες.
Η ΤτΕ έχει εκτιμήσει ότι η επιτυχής ολοκλήρωση των συναλλαγών πώλησης NPLs, μέσω τιτλοποίησης δανείων με την ταυτόχρονη χρήση του προγράμματος χορήγησης εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου (“Ηρακλής”) θα μειώσει τον δείκτη NPL περίπου στο 25%.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε την εβδομάδα αυτή η ΕΚΤ, ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ε.Ε. το β΄ τρίμηνο του 2020 υποχώρησε ελαφρά και διαμορφώνεται στα χαμηλότερα επίπεδα από την έναρξη της δημοσίευσης των στοιχείων, το 2015. Ειδικότερα, ο συνολικός δείκτης NPL στην Ε.Ε. υποχώρησε στο 2,94%, κυμαινόμενος από 0,70% στο Λουξεμβούργο μέχρι 30,31% στην Ελλάδα. Η βελτίωση του ευρωπαϊκού συνολικού δείκτη NPL στο 2,94% προκύπτει παρά τη μικρή αύξηση του αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά 0,47%, διότι παράλληλα οι συνολικές χορηγήσεις των τραπεζών (δηλ. ο παρονομαστής του κλάσματος) αυξήθηκαν κατά 4,16%.
Η πρόταση της ΤτΕ αποβλέπει στη δραστική μείωση του δείκτη NPL που παραμένει 10 φορές υψηλότερος του μέσου ευρωπαϊκού και στην παράλληλη αντιμετώπιση του ζητήματος του αναβαλλόμενου φόρου, ο οποίος ανέρχεται στο 54% των εποπτικών κεφαλαίων των τραπεζών.
Σύμφωνα με το σχέδιο της ΤτΕ, η μεταφορά των “κόκκινων” δανείων στην AMC θα διενεργείται στην καθαρή λογιστική τους αξία και έναντι αυτών, η τράπεζα θα λαμβάνει ομολογίες χωρίς rating. Η AMC θα τιτλοποιεί το χαρτοφυλάκιο σε τίτλους υψηλής, μεσαίας και χαμηλής διαβάθμισης και θα πουλά σε επενδυτή τουλάχιστον το 50% των τίτλων υψηλής διαβάθμισης (senior notes) και ενδεχομένως τμήμα των τίτλων μεσαίας διαβάθμισης (mezzanine notes). Για τη διευκόλυνση της πώλησης και προκειμένου να καλύπτεται η διαφορά μεταξύ της αξίας των τίτλων με την οποία τα δάνεια έχουν μεταβιβαστεί στην AMC και της τιμής στην οποία θα τα αγοράζει ο επενδυτής, οι τίτλοι θα συνοδεύονται με κρατική εγγύηση. Έναντι προμήθειας από τις τράπεζες, η κρατική εγγύηση θα καλύπτει τη ζημιά που θα προκύπτει από την πώληση των NPLs σε τιμές αγοράς (λόγω διαφοράς με το net book value). Οι τράπεζες θα έχουν τη δυνατότητα να παίρνουν τις ζημίες τμηματικά, σε βάθος πενταετίας στους ισολογισμούς τους, ενώ η πληρωμή της εγγύησης στο Δημόσιο θα γίνεται με διαγραφή από την τράπεζα ισόποσης αναβαλλόμενης φορολογικής απαίτησης.
“Καταλύτης” ο νέος Πτωχευτικός
Καταλυτικός παράγοντας για την προοπτική των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα είναι το νέο πτωχευτικό δίκαιο με το οποίο θα αντιμετωπιστεί ενιαία και συνεκτικά το ζήτημα της διευθέτησης του ιδιωτικού χρέους. Το νομοσχέδιο για τον Κώδικα ρύθμισης οφειλών και παροχής 2ης ευκαιρίας αναμένεται να κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή τις αμέσως επόμενες ημέρες.
Οι τράπεζες βλέπουν θετικά το νομοθέτημα, αν και έχουν εκφράσει ανησυχίες για το ενδεχόμενο ο νέος νόμος να αφήσει “παράθυρο” για αθέτηση πληρωμών και να οδηγήσει σε νέα “κόκκινα” δάνεια της τάξεως των 10 δισ. ευρώ. Την άποψη των τραπεζών που βασίζεται σε μελέτη της Deloitte, δεν συμμερίζεται ο Διοικητής της ΤτΕ, Γ. Στουρνάρας.
Μετά το πρόγραμμα “Γέφυρα”, το οποίο αναχαιτίζει τη δημιουργία νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι τράπεζες προσβλέπουν ότι ο επικείμενος νέος πτωχευτικός νόμος θα “ξαναχτίσει” σε υγιείς βάσεις τη σχέση πιστωτή-οφειλέτη, προστατεύοντας τα δικαιώματα της κάθε πλευράς. Από την πλευρά του πιστωτή, οι τράπεζες θα μπορούν να ασκούν ανεμπόδιστα τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιωτικού δικαίου σύμβαση δανείου, προχωρώντας σε μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης για την είσπραξη μη εξυπηρετούμενων οφειλών. Στην πλευρά του οφειλέτη, θα δίνονται όλες οι επιλογές διαπραγμάτευσης για τη ρύθμιση της οφειλής, αλλά και δικαίωμα πτώχευσης για την απαλλαγή από το χρέος, καθώς επίσης και στήριξη από το κράτος με προστασία του δικαιώματος στέγασης.
Παράλληλα, η δυνατότητα της πτώχευσης του οφειλέτη και μάλιστα με διαδικασίες-εξπρές, θα απαλλάξει τους τραπεζικούς ισολογισμούς από επιχειρήσεις-“ζόμπι”, για τις οποίες κανείς δεν έπαιρνε την απόφαση των τίτλων τέλους.
Ο νέος νόμος δεν θα δίνει, επίσης, απαλλαγή από τα χρέη σε στρατηγικούς κακοπληρωτές, καθώς θα διενεργούνται ειδικοί έλεγχοι και διασταυρώσεις (π.χ. για μεταφορά περιουσίας), στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με σκοπό την εύρεση περιουσίας του οφειλέτη, ικανής για να αποπληρώσει την οφειλή.
Έχοντας στη διάθεσή τους ένα πλαίσιο ενιαίο, συνεκτικό και αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας, το οποίο θα λύνει επίσης το ζήτημα της αδυναμίας συντονισμού των πιστωτών, οι τράπεζες θα μπορέσουν να εξυγιάνουν τους ισολογισμούς τους από τα “κακά” δάνεια και να χρηματοδοτήσουν απρόσκοπτα με νέα ρευστότητα επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Αυτό θα μπορούν να το πράξουν διότι πλέον θα έχουν αποκτήσει πραγματική αξία τα ενέχυρα των δανείων.
