ΑΠΟΦΑΣΗ
Myasnik Malkhasyan κατά Αρμενίας της 15.10.2020 (αρ. προσφ. 49020/08)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Προσωρινή κράτηση. Έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων και ευλόγων ενδείξεων. Στέρηση της ελευθερίας χωρίς νόμιμο λόγο.
Ο προσφεύγων συμμετείχε σε πολιτικές διαδηλώσεις. Συνελήφθη και κρατήθηκε προσωρινά για χρονικό διάστημα περισσότερο των 6 μηνών χωρίς εύλογες ενδείξεις και αποδείξεις για την κατηγορία που του αποδόθηκε συγκεκριμένα της απόπειρας ανατροπής του πολιτεύματος. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία και ασφάλεια.
Το Στρασβούργο επανέλαβε ότι ένα άτομο μπορεί να κρατηθεί μόνο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, με σκοπό να εμφανίζεται ενώπιον της αρμόδιας ανακριτικής αρχής για «εύλογη υπόνοια» ότι «διέπραξε αδίκημα».
Στην υπό κρίση περίπτωση το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι οι κατηγορίες εναντίον του προσφεύγοντος συντάχθηκαν με πολύ γενικούς και αφηρημένους όρους, χωρίς συγκεκριμένες πραγματικές λεπτομέρειες των πράξεων που φέρεται να είχε διαπράξει.
Το Στρασβούργο έκρινε ότι το υλικό που παρουσιάστηκε δεν πληρούσε το ελάχιστο πρότυπο που ορίζεται στο άρθρο 5 § 1 (γ) της Σύμβασης για το εύλογο της υπόνοιας που απαιτείται για τη σύλληψη ενός ατόμου και διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5§1(γ).
Επιδίκασε στον προσφεύγοντα το ποσό των 5.085 ευρώ για αποζημίωση, 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και τα έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 5§1 (γ)
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Myasnik Malkhasyan, είναι Αρμένιος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1961 και ζει στο Ερεβάν.
Η υπόθεση αφορούσε τη σύλληψή του και την προσωρινή κράτηση του, κατά τη διάρκεια ευρύτερης διαμαρτυρίας για τις προεδρικές εκλογές του 2008 και φερόμενη καταστολή πολιτικών διαδηλώσεων.
Πραγματοποιήθηκαν εθνικές συγκεντρώσεις, στις οποίες οι διαδηλωτές κατήγγειλαν παρατυπίες στις εκλογές, του Φεβρουαρίου 2008. Καθημερινά διεξάγονταν διαδηλώσεις στο κέντρο του Ερεβάν, συγκεκριμένα στην πλατεία Ελευθερίας, όπου διαδηλωτές δημιούργησαν επίσης ένα στρατόπεδο. Την 1η Μαρτίου στις πρώτες πρωινές ώρες, η αστυνομία εισήλθε στο στρατόπεδο, με αποτέλεσμα αρκετές χιλιάδες διαδηλωτές να συγκεντρωθούν στην περιοχή του μνημείου Myasnikyan και στους παρακείμενους δρόμους. Αργότερα εκείνη την ημέρα έλαβαν χώρα συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας οι οποίες συνεχίστηκαν μέχρι νωρίς το πρωί της επόμενης μέρας, και είχαν ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν 10 άτομα, να τραυματιστούν πολλοί και να προκληθούν ζημιές σε ιδιοκτησίες.
Ο προσφεύγων μέλος της αντιπολίτευσης του κοινοβουλίου, είχε λάβει μέρος στις διαμαρτυρίες και είχε εκφωνήσει ομιλίες. Υποστήριξε ότι δεν ήταν στην Πλατεία Ελευθερίας κατά τη διάρκεια της αστυνομικής επιχείρησης, φτάνοντας περίπου στις 12 το μεσημέρι σε μια περιοχή γύρω από το μνημείο Myasnikyan όπου οι περισσότεροι διαδηλωτές αναγκάστηκαν να μεταφερθούν. Ισχυρίστηκε ότι απευθυνόταν στο πλήθος μέσω ηχείου, ζητώντας από αυτό ηρεμία και αυτοσυγκράτηση.
Την επόμενη μέρα στις 6 π.μ., όταν έφυγε από την περιοχή με ταξί, τέθηκε υπό κράτηση με την υπόνοια οργάνωσης μαζικής αναταραχής και αργότερα κατηγορήθηκε για αυτό το αδίκημα, καθώς και για απόπειρα ανατροπής της κρατικής εξουσίας σε σχέση με το κίνημα διαμαρτυρίας και τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Ερεβάν την 1η Μαρτίου 2008.
Όλες οι ενστάσεις του κατά της προσωρινής του κράτησης απορρίφθηκαν λόγω της σοβαρότητας των αδικημάτων και τον κίνδυνο διαφυγής του. Κατήγγειλε ανεπιτυχώς ότι δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία που να δημιουργούν εύλογη υποψία ότι διέπραξε οποιοδήποτε από τα αδικήματα για τα οποία είχε κατηγορηθεί και ότι ήταν μέλος του κοινοβουλίου χωρίς προηγούμενες καταδίκες και μπορούσε να επιδείξει νόμιμο τόπο διαμονής.
Η μόνη κατηγορία που τελικά στοιχειοθετήθηκε εναντίον του ήταν η οργάνωση της μαζικής αναταραχής. Καταδικάστηκε για την εν λόγω κατηγορία τον Ιούνιο του 2009, τα δικαστήρια αποφάσισαν ότι το κίνημα διαμαρτυρίας, συμπεριλαμβανομένου της βίας που ξέσπασε, ήταν μέρος ενός σχεδίου ανατροπής της κυβέρνησης που είχε εγκριθεί και οργανωθεί από τον προσφεύγοντα μαζί με άλλους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Τα δικαστήρια βασίστηκαν ουσιαστικά σε κατάθεση μάρτυρα, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο προσφεύγων είχε μεταφέρει και αποθηκεύσει μεταλλικές και ξύλινες ράβδους σε σκηνή στην Πλατεία Ελευθερίας, και τρεις άλλες καταθέσεις μαρτύρων που ανέφεραν ότι είχε υποκινήσει διαδηλωτές στο μνημείο Myasnikyan να οπλιστούν και να επιτεθούν στην αστυνομία.
Καταδικάστηκε σε 5 χρόνια φυλάκισης, αλλά αποφυλακίστηκε αμέσως με αμνηστία.
Βασιζόμενος ειδικότερα στο άρθρο 5 §§ 1 (δικαίωμα στην ελευθερία και ασφάλεια) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι η σύλληψή του και η κράτησή του δεν βασίστηκε σε εύλογη υπόνοια και ότι τα δικαστήρια δεν είχαν αιτιολογήσει επαρκώς τη συνέχιση της κράτησής του.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 5 § 1(γ)
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το άρθρο 5 § 1 της Σύμβασης περιέχει έναν πλήρη κατάλογο των επιτρεπόμενων λόγων στέρησης της ελευθερίας που πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρά. Ένα άτομο μπορεί να κρατηθεί σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 1 (γ) μόνο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, με σκοπό να εμφανίζεται ενώπιον της αρμόδιας ανακριτικής αρχής για «εύλογη υπόνοια» ότι «διέπραξε αδίκημα».
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων στην παρούσα υπόθεση παραπονέθηκε για την έλλειψη «εύλογης» υπόνοιας εναντίον του καθ΄ όλη τη διάρκεια της προσωρινής κράτησής του.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι το πρώτο έγγραφο που εκπονήθηκε σχετικά με την αστυνομική κράτηση του προσφεύγοντος, ανέφερε ότι είχε τεθεί υπό κράτηση λόγω υπόνοιας, μεταξύ άλλων, για «οργάνωση μαζικής διαταραχής» χωρίς, ωστόσο, να εξειδικεύει κανένα πραγματικό περιστατικό ή λεπτομέρειες, καθώς και λόγους ή αποδεικτικά στοιχεία που οδήγησαν σε αυτήν την υπόνοια. Εν ολίγοις, οι κατηγορίες εναντίον του προσφεύγοντος συντάχθηκαν με πολύ γενικούς και αφηρημένους όρους, χωρίς συγκεκριμένες πραγματικές λεπτομέρειες των πράξεων που φέρεται να έχει διαπράξει ο ίδιος και οι οποίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των άρθρων 225 § 3 και 300 του Π.Κ., και δεν υποστηρίχθηκαν καθόλου από αποδεικτικά στοιχεία, είτε καταθέσεις μαρτύρων είτε άλλο υλικό. Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε σταθερά ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, και αργότερα ενώπιον του Δικαστηρίου, ότι δεν υπήρχαν πληροφορίες ή αποδεικτικά στοιχεία που να δημιουργήσουν εύλογες ενδείξεις ότι διέπραξε οποιοδήποτε από τα εγκλήματα με τα οποία κατηγορήθηκε. Η Κυβέρνηση δεν υπέβαλε συγκεκριμένα επιχειρήματα για να αντικρούσει τον ισχυρισμό του προσφεύγοντος. Ο κύριος ισχυρισμός τους ήταν ότι ο προσφεύγων ήταν «γνωστός ως ένας από τους διοργανωτές των παράνομων διαδηλώσεων στην Πλατεία Ελευθερίας και ως άτομο που είχε υποκινήσει την ανυπακοή στις εντολές της αστυνομίας να τερματίσουν τις διαδηλώσεις». Κατά συνέπεια, κατά τη γνώμη του Δικαστηρίου, οι εν λόγω πληροφορίες δεν μπορούσαν να θεωρηθούν επαρκείς για να ικανοποιήσουν έναν αντικειμενικό παρατηρητή ότι ο προσφεύγων ενδέχεται να διέπραξε τα αδικήματα με τα οποία κατηγορήθηκε.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι ο προσφεύγων διώχθηκε και κρατήθηκε για τόσο επισφαλείς λόγους για περισσότερο από 6 μήνες έως ότου ασκήθηκε νέα και κάπως πιο λεπτομερής ποινική δίωξη εναντίον του στις 29 Αυγούστου 2008. Ωστόσο, ακόμη και αυτή δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι περιλάμβανε επαρκείς πληροφορίες για την ικανοποίηση των απαιτήσεων του άρθρου 5 παρ. 1 στ. γ, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη ότι εκδόθηκε μετά από την πάροδο περισσότερο από έξι μήνες ερευνών και κυρίως για τους εξής λόγους:
Πρώτον, πολλοί από τους ισχυρισμούς εναντίον του προσφεύγοντος εξακολούθησαν να παρουσιάζονται με ασαφή τρόπο χωρίς επαρκείς πραγματικές λεπτομέρειες. Δεν παρασχέθηκαν παραδείγματα ή παραπομπές για τις υποτιθέμενες «προκλητικές ομιλίες» τους, την υποκίνηση «βίαιης ανατροπής της κρατικής εξουσίας», τις εντολές «να αντισταθούν στους αστυνομικούς και να τους επιτεθούν» και παρόμοια τέτοια.
Δεύτερον, και το πιο σημαντικό, οι ισχυρισμοί εναντίον του προσφεύγοντος, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων πιο σοβαρών, όπως η υποτιθέμενη υποκίνηση βίας στην περιοχή κοντά στο μνημείο του Myasnikyan, δεν υποστηρίχθηκαν από κανένα αποδεικτικό στοιχείο.
Τρίτον, μετά την άσκηση της ποινικής δίωξης της 29.08.2008, η προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντα παρατάθηκε μόνο μία φορά, δηλαδή στις 29.10.2008, αλλά ακόμη και τότε το εγχώριο δικαστήριο δεν εξέτασε το ζήτημα της ύπαρξης εύλογων ενδείξεων.
Τέλος, το Δικαστήριο δεν μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι είχαν εκφραστεί σοβαρές αμφιβολίες από την Επιτροπή Παρακολούθησης PACE σχετικά με την έκδοση, σύμφωνα με την οποία τα γεγονότα της 1ης και 2ης Μαρτίου 2008 ήταν μέρος μιας προγραμματισμένης και οργανωμένης απόπειρας των ηγετών της αντιπολίτευσης να καταλάβουν βίαια την κρατική εξουσία ή, με άλλα λόγια, να πραγματοποιήσει πραξικόπημα, και στην πραγματικότητα τέτοιες διώξεις θεωρήθηκαν πολύ πιθανό να έχουν πολιτικά κίνητρα. Το Δικαστήριο είχε επίγνωση του γεγονότος ότι η υπόθεση του προσφεύγοντος έχει παραπεμφθεί. Αυτό, ωστόσο, δεν επηρέασε τα πορίσματα του Δικαστηρίου σε σχέση με την παρούσα προσφυγή, όπου κλήθηκε να εξετάσει εάν η στέρηση της ελευθερίας του κατά τη διάρκεια της περιόδου προσωρινής κράτησης ήταν δικαιολογημένη βάσει των πληροφοριών ή των διαθέσιμων στοιχείων .
Εν προκειμένω, λαμβάνοντας υπόψη την ανωτέρω ανάλυση, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το αποδεικτικό υλικό που παρουσιάστηκε δεν πληρούσε ούτε το ελάχιστο πρότυπο που ορίζεται στο άρθρο 5 § 1 (γ) της Σύμβασης για εύλογες ενδείξεις και υπόνοιες που απαιτείται για τη σύλληψη ενός ατόμου και την συνεχιζόμενη κράτηση. Κατά συνέπεια, κατά τη διάρκεια της περιόδου που το Δικαστήριο εξέτασε στην παρούσα υπόθεση, ο προσφεύγων στερήθηκε της ελευθερίας του ελλείψει «εύλογης υπόνοιας» ότι διέπραξε ποινικό αδίκημα. Κατά συνέπεια, διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5 § 1 (γ) της Σύμβασης.
Άρθρο 5 § 3 της Σύμβασης
Το Δικαστήριο δεν θεώρησε απαραίτητο να εξετάσει χωριστά τυχόν ζητήματα βάσει του άρθρου 5 § 3 της Σύμβασης.
Άρθρο 5 § 4 της Σύμβασης
Ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι η δικαστική διαδικασία που επέβαλε την κράτηση δεν ήταν κατ’αντιμωλία και δεν κατάφερε να διασφαλίσει την ισότητα των όπλων.
Το Δικαστήριο, ωστόσο, έλαβε υπόψη την ανωτέρω διαπίστωση ότι οι κατηγορίες εναντίον του προσφεύγοντος και η προσωρινή του κράτηση δεν βασίστηκαν σε συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία και ότι ποτέ δεν προσκομίστηκαν τέτοια αποδεικτικά στοιχεία ενώπιον των δικαστηρίων. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν φαίνεται να υπάρχει παραβίαση των δικαιωμάτων του που κατοχυρώνονται από το Άρθρο 5 § 4 της Σύμβασης.
Κατά συνέπεια, αυτό το μέρος της αίτησης είναι προδήλως αβάσιμο και πρέπει να απορριφθεί σύμφωνα με το άρθρο 35 §§ 3 (α) και 4 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 5.085 ευρώ για αποζημίωση, ποσό 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα) (επιμέλεια echrcaselaw.com).
