Του Γιάννη Αγγέλη
Σήμερα οι Υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης κάνουν το τελευταίο βήμα για την μετατροπή του ESM στο ισχυρότερο θεσμικό οικονομικό όργανο της Ευρωζώνης, “έξω” από τα θεσμικά όρια αποφάσεων της Ενωμένης Ευρώπης. Καθώς ο ESM παραμένει διακρατικό όργανο και όχι θεσμικά ευρωπαϊκό.
Οι αλλαγές που δρομολογούνται αυξάνουν στο έπακρο τις αρμοδιότητες του ESM στο να είναι το ισχυρότερο όργανο που θα αξιολογεί το χρέος των χωρών της Ευρωζώνης, που κρίνει αν είναι βιώσιμο και με ποιους όρους και που θα αποφασίζει έτσι αν όταν μία χώρα ζητά την στήριξή του θα την δίνει και με ποιους όρους.
Παράλληλα επισημοποιείται η ανάθεση σ’ αυτόν της ευθύνης για την χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού Ταμείου Αναδιάρθρωσης/Εκκαθάρισης Τραπεζών μέχρι αυτό να συσσωρεύσει τα προβλεπόμενα κεφάλαια με τα οποία έχει “προικισθεί” από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Οι αποφάσεις αυτές θα μεταφερθούν στην Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου (10-11 Δεκέμβρη) και εκεί θα εγκριθούν για να σταλούν στα εθνικά κοινοβούλια προς υιοθέτηση στην εθνική νομολογία.
Πρόκειται για το τελευταίο βήμα μετάλλαξης του ESM σε ένα ευρωπαϊκό ΔΝΤ, με σχεδόν απόλυτες αρμοδιότητες όσο αφορά το χρέος και την δανειοδότηση στήριξης των χωρών που θα χρειασθούν βοήθεια σε επίπεδο Ευρωζώνης.
Με δεδομένο το ότι το ΔΣ του ESM αποτελούν οι Υπουργοί Οικονομικών των χωρών μελών της Ευρωζώνης και ότι δεν χρειάζεται ομοφωνία, είναι σαφές ότι ο “πολιτικός” παράγοντας που εκφράζει τον εσωτερικό συσχετισμό ισχύος στην Ευρωζώνη θα αποτελεί το έδαφος πάνω στο οποίο θα αποτυπώνονται οι εκάστοτε αποφάσεις του…
Αντίθετα με την Κομισιόν ή την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ο ESM δεν αποτελεί θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί διακρατικό θεσμικό όργανο των χωρών μελών της Ευρωζώνης, αλλά λειτουργεί στο πλαίσιο της Ε.Ε. και σε συνεργασία με αυτό.
Οικονομικά δε αποτελεί μετά την ΕΚΤ, η οποία καταστατικά είναι υπό τον έλεγχο της Ευρωζώνης – ο εκάστοτε πρόεδρος του ΔΣ δίνει report τακτικά στο Ευρωκοινοβούλιο – το ισχυρότερο “Ταμείο” αφού διαθέτει τεράστια αποθεματικά και εκδίδει ομόλογα με τα οποία χρηματοδοτεί τα δάνεια προς τις χώρες μέλη ή τα άλλα Ταμεία.
Αυτή την στιγμή η Ελλάδα αποτελεί τον μεγαλύτερο “πελάτη” του Ταμείου καθώς αυτό κατέχει κάτι περισσότερο από το 60% του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Με δεδομένο ότι η Ευρωζώνη μετά τα τέλη του 2019 και ειδικά μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, έχει αυξήσει κατακόρυφα το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος της, σε σημείο που το υπερβάλλον χρέος να θεωρείται το μεγαλύτερο και πλέον δυσεπίλυτο πρόβλημα της ευρωπαϊκής οικονομίας, ο ESM αναδεικνύεται σε Θεσμικό καταλύτη κάθε πολιτικής που θα υιοθετηθεί στην κατεύθυνση αυτή σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Και ο “καταλύτης” αυτός θα είναι υπό τον έλεγχο των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης και όχι των θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης…
Σε κάθε περίπτωση η ισχυροποίηση του ESM ανησυχεί περισσότερο από κάθε άλλον τις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης και ειδικά την Ιταλία και Ισπανία – Πορτογαλία, όπως επίσης και την Ελλάδα.
Για την Ελλάδα το μείζον ζήτημα σε σχέση με τις αλλαγές στις αρμοδιότητες του ESM είναι η αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους και οι προϋποθέσεις που θα συνοδεύουν μια θετική Έκθεση στην κατεύθυνση αυτή, αφού η Ελλάδα παραμένει για τους Οίκους Αξιολόγησης σε non investment grade διαβάθμιση.
Για όσο διαρκεί η έκτακτη κατάσταση και η λειτουργία του PEPP της ΕΚΤ που έχει ελαστικοποιήσει τους όρους αγοράς τίτλων χρέους περιλαμβάνοντας και τους ελληνικούς, παρά την χαμηλή τους διαβάθμιση, ο ρόλος του ESM παραμένει δευτερεύον.
Από την στιγμή όμως που θα αρχίσει η απόσυρση του PEPP και θα επανέλθουν σε ισχύ οι “κανονικές” προϋποθέσεις, με την Ελλάδα να είναι ακόμα σε non investment grade βαθμίδα, ο ρόλος του ESM θα είναι πλέον ο καθοριστικός, καθώς θα αποφασίζει για την βιωσιμότητα του χρέους και τις προϋποθέσεις που θα την διασφαλίζουν.
