Η οδηγία 92/43/ΕΟΚ για την προστασία της βιοποικιλότητας της Ευρώπης (Natura 2000)1 (στο εξής: οδηγία για τους οικοτόπους) έχει σκοπό να συμβάλει στην προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας, μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας στο έδαφος των κρατών μελών. Σύμφωνα με την οδηγία αυτή, η Επιτροπή με την απόφαση 2006/613/ΕΕ της 19ης Ιουλίου 2006 ενέκρινε τον κατάλογο 239 Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) στη μεσογειακή γεωγραφική περιοχή.
Κατά τα έτη 2012 και 2013, η Επιτροπή ζήτησε από την Ελλάδα πληροφορίες όσον αφορά τα μέτρα που έλαβε προς συμμόρφωση με την οδηγία για τους οικοτόπους, όπως ο χαρακτηρισμός ειδικών ζωνών διατήρησης (ΕΖΔ) που να αντιστοιχούν σε ΤΚΣ. Στις απαντήσεις της, το 2012 η Ελλάδα ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι είχε χαρακτηρίσει ΕΖΔ για τους επίδικους ΤΚΣ με το Ν. 3937/20112, ενώ το 2013, υποστήριξε ότι η διαδικασία για τον καθορισμό στόχων διατήρησης και των προτεραιοτήτων διατήρησης των επίδικων ΤΚΣ εκκρεμούσαν ακόμη λόγω των ιδιαίτερα χρονοβόρων εθνικών διαδικασιών.
Τον Φεβρουάριο του 2015, θεωρώντας ότι οι διευκρινίσεις αυτές ήταν ανεπαρκείς, η Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα, η οποία της απάντησε ότι, μολονότι υφίσταντο ήδη ορισμένα μέτρα, η κατάρτιση των μέτρων διατήρησης θα πραγματοποιούνταν στο πλαίσιο εθνικού διαχειριστικού προγράμματος, με τίτλο «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020»3.
Τον Φεβρουάριο του 2016, η Επιτροπή απέστειλε στην Ελλάδα αιτιολογημένη γνώμη και συμπληρωματική τον Μάρτιο του 2018, υποστηρίζοντας ότι η Ελλάδα δεν είχε καθορίσει τις προτεραιότητες διατήρησης, τους στόχους διατήρησης και τα αναγκαία μέτρα διατήρησης που θα ανταποκρίνονταν στις οικολογικές απαιτήσεις της οδηγίας για τους οικοτόπους. Τον Μάιο του 2018, οι ελληνικές αρχές ανέφεραν ότι εκκρεμούσε ακόμη η διαδικασία για τον καθορισμό των στόχων διατήρησης και των προτεραιοτήτων διατήρησης.
Κατόπιν των παραπάνω, τον Νοέμβριο του 2019, η Επιτροπή άσκησε κατά της Ελλάδας προσφυγή λόγω παράβασης ενώπιον του ΔΕΕ.
Με την σημερινή του απόφαση το ΔΕΕ, διαπιστώνει, πρώτον, ότι η Ελλάδα παρέβη το άρθρο 4, παράγραφος 4, της οδηγίας για τους οικοτόπους, καθώς, δεν καθόρισε τους στόχους διατήρησης σχετικά με τις ΕΖΔ που βρίσκονται στην επικράτειά της το ταχύτερο δυνατόν και, το αργότερο, εντός έξι ετών από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης 2006/613.
Όσον αφορά τους στόχους που έχουν καθοριστεί, σύμφωνα με την Ελλάδα, σχετικά με τις ΕΖΔ που καλύπτονται από τα δύο εθνικά πάρκα του «Σχινιά-Μαραθώνα» και της «Κορώνειας-Βόλβης», το ΔΕΕ διαπιστώνει ότι οι στόχοι αυτοί δεν αφορούν συγκεκριμένα καθορισμένες ΕΖΔ και δεν λαμβάνουν υπόψη τα χαρακτηριστικά ενδιαφέροντος των οικείων ζωνών. Στόχοι όπως η «διατήρηση του υγροτόπου του Σχινιά» και η «διατήρηση των οικοσυστημάτων της περιοχής» είναι υπερβολικά γενικοί και αόριστοι για να θεωρηθούν ως «στόχοι διατήρησης» κατά την έννοια της οδηγίας για τους οικοτόπους4.
Σχετικά με τις οργανωτικής φύσης δυσκολίες που επικαλείται η Ελλάδα, κατά πάγια νομολογία του ΔΕΕ, τα κράτη μέλη δεν μπορούν να επικαλούνται διατάξεις, πρακτικές ή καταστάσεις της εσωτερικής έννομης τάξης τους προκειμένου να δικαιολογήσουν τη μη εφαρμογή μιας οδηγίας εντός της ταχθείσας προθεσμίας.
Δεύτερον, το ΔΕΕ τονίζει ότι η Ελλάδα παρέβη το 6, παράγραφος 1, της οδηγίας για τους οικοτόπους.
Σχετικά με νομοθετήματα που, κατά την Ελλάδα, καθόρισαν μέτρα διατήρησης για το 18,5 % περίπου της συνολικής έκτασης των επίδικων ΤΚΣ, το ΔΕΕ παρατηρεί ότι το 81,5 % των ΕΖΔ που αντιστοιχούσαν στους επίδικους ΤΚΣ δεν καλυπτόταν από κανένα μέτρο διατήρησης και ότι το κανονιστικό πλαίσιο έχει γενικό και κατευθυντήριο χαρακτήρα και απαιτεί μέτρα συγκεκριμενοποίησης για την ουσιαστική εφαρμογή του.
Αναφορικά με τον νόμο 4685/20205, το ΔΕΕ διαπιστώνει ότι η νομοθεσία αυτή θεσπίστηκε στις 7 Μαΐου 2020, δηλαδή μετά τη λήξη της δίμηνης προθεσμίας που έταξε η Επιτροπή με την αιτιολογημένη γνώμη του Φεβρουαρίου του 2016, και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη.
Συμπερασματικά, το ΔΕΕ κρίνει ότι η Ελλάδα παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία για τους οικοτόπους, παραλείποντας να λάβει εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών όλα τα αναγκαία μέτρα για τον καθορισμό κατάλληλων στόχων διατήρησης και κατάλληλων μέτρων διατήρησης όσον αφορά τους 239 ΤΚΣ, οι οποίοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια και περιλαμβάνονται στην ως άνω απόφαση της Επιτροπής. Καταδικάζει δε την Ελλάδα στα δικαστικά έξοδα.
Δείτε αναλυτικά την απόφαση στην υπόθεση C-849/19, Επιτροπή κατά Ελλάδας.
- 1.Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ 1992, L 206, σ. 7).
- 2.N. 3937/2011 για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ Α’ 60/31-3-2011).
- 3.Περιλάμβανε τη δράση «Ολοκλήρωση εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών και διαχειριστικών δομών περιοχών Natura 2000», η οποία είχε ως σκοπό την ολοκλήρωση του σχεδιασμού προστασίας και διαχείρισης των περιοχών Natura 2000.
- 4.H ελληνική νομοθεσία δεν προβλέπει στόχους διατήρησης σχετικά με τους φυσικούς οικοτόπους «θίνες με δάση από Pinus pinea και/ή Pinus pinaster» καθώς και τα «Νότια παρόχθια δάση-στοές και λόχμες (Nerio-Tamaricetea και Securinegion tinctoriae)» και το είδος «Λαγόγυρος Spermophilus citellus».
- 5.N. 4685/2020 Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και λοιπές διατάξεις (ΦΕΚ Α’ 92/07-05-2020).
