Δραματικές είναι οι επιπτώσεις της πανδημίας στον κλάδο του τουρισμού, με τις συνολικές απώλειες για το 2020 να διαμορφώνονται στα επίπεδα των 15 δισ. ευρώ. Κι αυτό, διότι η τουριστική ζήτηση εκτιμάται ότι θα κλείσει στο -75% για φέτος (-80% από το εξωτερικό, -45% από την Ελλάδα).
Την ίδια ώρα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία έρευνας της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας, ακόμη και στο β’ τρίμηνο του 2020, όταν και ο ελληνικός τουρισμός ήταν ανοιχτός προς αρκετές διεθνείς αγορές, η μέση πτώση του κύκλου εργασιών των ξενοδοχείων διαμορφώθηκε στο 60% -δείγμα του ευρύτερου αρνητικού κλίματος. Ειδικότερα:
- Κύκλος εργασιών στα ελληνικά ξενοδοχεία -60% στο γ’ τρίμηνο
- Κύκλος εργασιών στον τουριστικό κλάδο -12% στο γ’ τρίμηνο
- Τουριστική ζήτηση -75% για το 2020
- Τουριστική ζήτηση από εξωτερικό -80% για το 2020
- Τουριστική ζήτηση από εσωτερικό -45% για το 2020
- Απώλεια τουριστικών εισπράξεων 15 δισ. ευρώ για το 2020
Καθίζηση για τα ξενοδοχεία
Σε μεγάλο βαθμό η πορεία των εσόδων του κλάδου συμπίπτει με την πορεία αεροπορικών αφίξεων τουριστών εξωτερικού (σ.σ. καλύπτοντας 70% των διανυκτερεύσεων σε ελληνικά ξενοδοχεία), οι οποίες βυθίστηκαν εξαιτίας των περιορισμών στις διεθνείς μεταφορές στο διάστημα Απριλίου – Ιουνίου. Η σταδιακή απελευθέρωση των μετακινήσεων οδήγησε σε ελαφρώς βελτιωμένη εικόνα τους μήνες Ιούλιο – Οκτώβριο, ωστόσο η αυξημένη αβεβαιότητα διατήρησε χαμηλά τα επίπεδα τουριστικής δραστηριότητας με ετήσια πτώση αφίξεων εξωτερικού κατά 66% κατά μέσο όρο (έναντι -60% κατά μέσο όρο για αφίξεις εσωτερικού).
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι διανυκτερεύσεις σε ελληνικά ξενοδοχεία ήταν σχεδόν μηδενικές το β΄ τρίμηνο, ενώ στο καλύτερο δίμηνο της φετινής περιόδου (Αύγουστος – Σεπτέμβριος) σημείωσαν πτώση της τάξης του 60% συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Αξίζει να σημειωθεί ότι εν μέρει αυτή η πτώση αντικατοπτρίζει τη μηδενική δραστηριότητα ξενοδοχείων, τα οποία παρέμειναν κλειστά ακόμα και μετά την άρση του lockdown. Τα υπόλοιπα ξενοδοχεία που λειτούργησαν σημείωσαν μικρότερη πτώση της τάξης του 35% στο αντίστοιχο διάστημα (Αύγοστος – Σεπτέμβριος), με πληρότητα της τάξης του 45% (έναντι 70% στην αντίστοιχη περίοδο του 2019).
Η ιδιαιτερότητα των νησιών
Μάλιστα, το πρόβλημα ήταν μεγαλύτερο στα νησιωτικά ξενοδοχεία, τα οποία εξαρτώνται σε μεγαλύτερο βαθμό από τον θερινό – εποχικό τουρισμό. «Η υψηλή εξάρτηση των νησιωτικών ξενοδοχείων από τουρίστες εξωτερικού, οι οποίοι είναι εποχικοί και προέρχονται από πρακτορεία, αποτελεί πηγή ρίσκου, όπως φάνηκε τους φετινούς θερινούς μήνες» αναφέρεται, χαρακτηριστικά.
Το οπλοστάσιο για την επόμενη ημέρα
Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, τα ξενοδοχεία των ελληνικών νησιών διαθέτουν το ισχυρότερο «οπλοστάσιο» για τη μετάβαση στην επόμενη μέρα, καθώς έχουν καλή χρηματοοικονομική εικόνα, απότοκο της αναπτυξιακής τους πορείας την τελευταία 10ετία, ενώ είναι ήδη στραμμένα σε επενδύσεις αναβάθμισης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Παράλληλα, μετά την έξαρση της πανδημίας, διαφαίνονται νέες τάσεις στην επιλογή προορισμών, με την υγειονομική ασφάλεια και τις ποιοτικές υπηρεσίες να θεωρούνται πλέον προτεραιότητα, καθώς αποτελούν κύριο κριτήριο επιλογής για το 50% των τουριστών σε βασικές χώρες προέλευσης).
Τι πρέπει να γίνει
Στο πλαίσιο του αναμενόμενου αυξημένου ανταγωνισμού τα επόμενα έτη, η έκθεση της ΕΤΕ θεωρεί ότι είναι ευκαιρία για την Ελλάδα να απαγκιστρωθεί από το μοντέλο μαζικού τουρισμού, το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία εποχικότητας και εξάρτηση από πρακτορεία εξωτερικού. Υπό αυτό το πρίσμα, απαιτούνται συγκεκριμένες ενέργειες:
- Από την πλευρά των επιχειρήσεων, χρειάζεται στρατηγική στόχευση για αύξηση πολυτελών ξενοδοχείων (οι μονάδες 4-5 αστέρων καλύπτουν 23% των ξενοδοχείων στην Ελλάδα έναντι 65% κατά μέσο όρο στη Μεσόγειο), τα οποία μπορούν να προσελκύσουν τουρίστες υψηλής δαπάνης, ενώ είχαν καλύτερες επιδόσεις το 2020 από χαμηλότερης ποιότητας ξενοδοχεία. Αξιοσημείωτο είναι ότι η τάση αναβάθμισης είναι ήδη εμφανής, με διπλασιασμό των ξενοδοχείων 5 αστέρων την τελευταία δεκαετία.
- Παράλληλα, ως κρίσιμος παράγοντας για την πορεία του κλάδου αναδεικνύεται η αντιμετώπιση διαχρονικών ζητημάτων ελλιπούς διασύνδεσης των νησιών με τους τόπους προέλευσης (τροχοπέδη για το 60% των ξενοδοχειακών ΜμΕ). Ειδικότερα, η βελτίωση υποδομών σε λιμάνια και αεροδρόμια αναγνωρίζεται ως βασική ευκαιρία ανάπτυξης για τις ξενοδοχειακές ΜμΕ των νησιών, συμφωνώντας με τα συμπεράσματα του Σχεδίου Ανάπτυξης για τον κλάδο (έκθεση Πισσαρίδη, Νοέμβριος 2020), όπου η αναβάθμιση υποδομών υπογραμμίζεται ως μία από τις βασικές προτεραιότητες για τη μελλοντική ανάπτυξη του κλάδου.
