Η επόμενη χώρα της Ευρωζώνης που θα χρειαστεί στήριξη, αν υπάρξει, δεν θα ζήσει την εμπειρία της τρόικας. Το Eurogroup της περασμένης Δευτέρας συμφώνησε σε μια τροποποίηση της συνθήκης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) ενισχύοντας τον ρόλο του, έτσι ώστε, αντί για το ΔΝΤ, την Κομισιόν και την ΕΚΤ, των ελληνικών –και όχι μόνο– μνημονίων, να είναι αυτός και η Κομισιόν που θα έχουν την ευθύνη για «τον σχεδιασμό, τη διαπραγμάτευση και την παρακολούθηση των προγραμμάτων οικονομικής βοήθειας». Θα είναι, δηλαδή, μια καθαρά ευρωπαϊκή υπόθεση, με όχημα τις γνωστές μας από το παρελθόν προληπτικές πιστωτικές γραμμές του ESM, απλή και ενισχυμένη.
Μια άλλη πτυχή της τροποποίησης της συνθήκης του ESM είναι η δημιουργία στον μηχανισμό ενός κοινού ταμείου ασφαλείας (backstop), που θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (Single Resolution Fund) των τραπεζών. Πρόκειται για ακόμη ένα βήμα στην κατεύθυνση της τραπεζικής ενοποίησης, που απομακρύνει τον κίνδυνο επιβάρυνσης των κρατικών προϋπολογισμών από τα πιστωτικά ιδρύματα υπό εξυγίανση.
Μια εξέλιξη με ιδιαίτερη σημασία, τώρα που οι κρατικοί προϋπολογισμοί πιέζονται για να στηρίξουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Ιδίως για κράτη με ήδη υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ελλάδα, η απόφαση στέλνει ένα μήνυμα στις αγορές ότι δεν θα επιβαρυνθούν με νέες υποχρεώσεις, σημειώνουν οι αναλυτές.
Πράγματι, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία είναι ένθερμες υποστηρίκτριες του backstop, όχι μόνο γιατί στηρίζει το τραπεζικό σύστημα προστατεύοντας τους κρατικούς προϋπολογισμούς, αλλά και γιατί φέρνει πιο κοντά το επόμενο επιθυμητό βήμα της τραπεζικής ένωσης: την Ευρωπαϊκή Εγγύηση Καταθέσεων (ΕDIS).
Ως προς το άλλο σκέλος της απόφασης, την ενίσχυση του ρόλου του ESM, πηγή του οικονομικού επιτελείου θεωρεί πως δεν θα επηρεάσει τις σχέσεις της Ελλάδας με τον μηχανισμό, αφού αυτές είναι ήδη καθορισμένες, με βάση τα δάνεια του παρελθόντος. Πάνω από το μισό δημόσιο χρέος της Ελλάδας διακρατείται από τον ESM.
Αντίθετα, αυτή που έχει πρόβλημα με το συγκεκριμένο θέμα είναι η Ιταλία, καθώς είναι δυνητικά υποψήφια για οικονομική στήριξη. Η ιταλική κυβέρνηση, άλλωστε, είχε προβάλει αντιρρήσεις από τον περασμένο χρόνο, εκφράζοντας ανησυχίες ότι η πρόσβαση στη βοήθεια του ESM θα γίνει με σκληρούς μνημονιακούς όρους. Και πράγματι, οι όροι πρόσβασης στη λεγόμενη ενισχυμένη πιστωτική γραμμή (ΕCCL) του ESM προβλέπουν μνημόνιο – κάτι που δεν ισχύει πλέον για την απλή προληπτική πιστωτική γραμμή (PCCL), η οποία, όμως, προορίζεται για χώρες με λιγότερα προβλήματα.
Επιφυλάξεις για την τροποποίηση της συνθήκης έχουν και κάποιες χώρες του Βορρά, όπως η Ολλανδία, αλλά στην αντίθετη κατεύθυνση. Ανησυχούν μήπως επιβαρυνθούν από το κοινό ταμείο ασφαλείας των τραπεζών επειδή κάποιες χώρες του Νότου δεν προσπάθησαν αρκετά για να μειώσουν τα κόκκινα δάνειά τους.
Η «τρικυμία» γίνεται για ένα ποσό που δεν είναι και τόσο σημαντικό. Το backstop δεν θα ξεπεράσει τα 60-70 δισ. ευρώ το πολύ, όπως εκτιμάται, και θα είναι δάνειο του ESM στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης, που θα εξοφλείται από το τραπεζικό σύστημα. Σε κάθε περίπτωση, εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν υψηλές διπλωματικές ικανότητες εκ μέρους της γερμανικής προεδρίας για μια συμφωνία στη Σύνοδο Κορυφής της 10ης Δεκεμβρίου ή σε κάποια επόμενη έως τον Ιανουάριο. Θα ακολουθήσει η επικύρωση από τα εθνικά Κοινοβούλια, ώστε να τεθεί σε ισχύ η νέα συνθήκη την 1 Ιανουαρίου 2022, δύο χρόνια νωρίτερα από τον αρχικό σχεδιασμό. Μια επίσπευση που δεν είναι άσχετη με τις νέες συνθήκες τις οποίες δημιούργησε η πανδημία. Η τροποποίηση της συνθήκης του ESM «αντιπροσωπεύει ένα ξεκάθαρο βήμα προόδου στη διαδικασία εμβάθυνσης της ΟΝΕ και στη δημιουργία μιας στέρεης τραπεζικής ένωσης», επισημαίνει ο οικονομολόγος Λορέντσο Κοντόνιο, σε ενημερωτικό σημείωμα της LC Macro Advisors. Ωστόσο, επισημαίνει ότι η επικύρωση από τα εθνικά Κοινοβούλια θα είναι δύσκολη και θα «χρειαστεί πολλή παρασκηνιακή δουλειά για να πεισθούν οι σκεπτικιστές σε πολλές χώρες ώστε να ανάψουν το πράσινο φως».
Οικονομικοί παράγοντες στην Αθήνα προβλέπουν, εξάλλου, ότι η συνθήκη του ΕSM δεν θα είναι το μόνο που θα αλλάξει στη μετά COVID-19 περίοδο. Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, στην κατεύθυνση της απλούστευσης και της διαφάνειας, άνοιξε από τον περασμένο χρόνο από την Επιτροπή, αλλά διακόπηκε από τις ραγδαίες εξελίξεις λόγω COVID-19, οι οποίες οδήγησαν στη ρήτρα γενικής διαφυγής από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς του. Το νήμα αναμένεται να ξαναπιαστεί στα μέσα του επόμενου χρόνου και η συζήτηση δεν θα είναι σύντομη. Εν τω μεταξύ, πάντως, δεν προβλέπεται απότομη επιστροφή στους αυστηρούς κανόνες του και –στην περίπτωση της Ελλάδας– στα υπερβολικά πρωτογενή πλεονάσματα.
https://www.kathimerini.gr/economy/561186676/o-neos-esm-tha-echei-tameio-asfaleias-gia-tis-trapezes/
