Του Λεωνίδα Στεργίου
Περισσότερα νέα δάνεια, μείωση των “κόκκινων” δανείων και επενδύσεις στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους είναι οι βασικοί πυλώνες στα επιχειρηματικά σχέδια των τραπεζών για το νέο έτος. Στόχος τους είναι η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας εν αναμονή των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης και η εξυγίανση των ισολογισμών τους.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, οι συνολικές χορηγήσεις δανείων μπορεί να ξεπεράσουν τα 20 δισ. ευρώ, όταν πέρσι η συνολική πιστωτική επέκταση ήταν οριακά αρνητική. Καταλύτης είναι η αναμενόμενη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, ύστερα από τη βαθιά ύφεση του 2020 λόγω της πανδημίας και η απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Στην πραγματικότητα οι τράπεζες θα συγχρηματοδοτήσουν επενδυτικά σχέδια, καθώς κεφάλαια ύψους 12,5 δισ. ευρώ από το σύνολο των 32 δισ. ευρώ του Ταμείου που είναι οι πόροι για την Ελλάδα θα μοχλευτούν με συμμετοχή 20% του ιδιωτικού τομέα και 40% μέσω τραπεζικού δανεισμού.
Οι τράπεζες αναμένεται να συνεχίσουν να δίνουν προτεραιότητα στην παροχή δανείων προς τις επιχειρήσεις, για ανάγκες κεφαλαίων κίνησης και πιο μεσοπρόθεσμα για επενδυτικούς σκοπούς, καθώς η οικονομία θα ανακάμπτει. Σημαντικό περιοριστικό παράγοντα για την προσφορά πιστώσεων εκ μέρους των τραπεζών συνεχίζει να αποτελεί η προοπτική της δημιουργίας νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων λόγω της ύφεσης. Η ενίσχυση της τραπεζικής χρηματοδότησης αναμένεται ότι θα συνεχίσει να στηρίζεται στα προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, στον βαθμό που αυτά θα επεκταθούν χρονικά, και, από το 2021, έμμεσα στην επίδραση από τη διοχέτευση στην ελληνική οικονομία των κονδυλίων του ευρωπαϊκού μέσου ανάκαμψης NGEU.
Οι τράπεζες δείχνουν προτεραιότητα στη χρηματοδότηση του επιχειρηματικού τομέα όπου εκεί αναμένεται και η μεγαλύτερη ζήτηση για κεφάλαια, όπως ενέργεια, έργα υποδομών, τεχνολογία, κ.λπ. Στη λιανική τραπεζική θα επικεντρωθούν κυρίως σε επενδύσεις στις εσωτερικές τους δομές, με στόχο την εξυπηρέτηση του πελάτη, τη δημιουργία δομών για νέα ψηφιακά εργαλεία και τη μείωση του λειτουργικού κόστους.
Παράλληλα, οι τράπεζες θα ολοκληρώσουν τις τιτλοποιήσεις “κόκκινων” δανείων μέσω του “Ηρακλή” μέχρι τα μέσα του νέου έτους, ενώ αναμένεται να ακολουθήσουν Εθνική και Alpha Bank στον τραπεζικό μετασχηματισμό κατά τα πρότυπα της Eurobank και της Πειραιώς. Πρόκειται για το λεγόμενο hive-down, το οποίο συνοδεύει το πρόγραμμα τιτλοποιήσεων “κόκκινων” δανείων συνολικού ύψους 32 δισ. ευρώ. Στη διαδικασία αυτή, διασπάται η τραπεζική δραστηριότητα και εισφέρεται σε μία “νέα τράπεζα” θυγατρική της σημερινής που γίνεται εταιρεία συμμετοχών. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται αποτελεσματικότερη και ταχύτερη διαχείριση των “κόκκινων” δανείων και περιορίζονται οι απαιτήσεις από αναβαλλόμενη φορολογία ως ποσοστό στα κεφάλαια.
Ψηφιακός μετασχηματισμός
Κοινή ενότητα στα επιχειρησιακά σχέδια των τραπεζών αποτελεί ο ψηφιακός τους μετασχηματισμός. Αποτελεί βασικό πυλώνα της στρατηγικής τους και όχι “μόδα”, καθώς η πανδημία ανέδειξε την αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς και ειδικά των νεότερων ηλικιών που έχουν ως πρότυπο τις ψηφιακές υπηρεσίες άλλων κλάδων όπως των FinTech και άλλων. Κοινό χαρακτηριστικό είναι οι online συναλλαγές και η παροχή υπηρεσιών 24 ώρες το 24ωρο επί επτά ημέρες την εβδομάδα και μάλιστα χωρίς κόστος.
Η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη αυτή και γίνεται ο καταλύτης για επενδύσεις στην τεχνολογία. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτες, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και άλλων κλάδων που θα χρηματοδοτηθούν από τις ελληνικές τράπεζες, πάλι δημιουργεί προστιθέμενη αξία, δηλαδή ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η ψηφιοποίηση στον κλάδο του τουρισμού μπορεί να ενισχύει το ΑΕΠ κατά 4% και να δημιουργήσει 200.000 νέες θέσεις εργασίας. Επίσης, μελέτες και εμπειρικά δεδομένα από ελληνικές startups δείχνουν ότι η ανάπτυξη εφαρμογών και ειδικών ηλεκτρονικών υπηρεσιών μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα, όπως η αγροτική παραγωγή, δηλαδή να βοηθήσουν κλάδους που δεν ταυτίζονται με την παροχή υπηρεσιών ή το εμπόριο (λιανικό και χονδρικό).
Ωστόσο, ο ψηφιακός μετασχηματισμός των τραπεζών, πέραν του ότι διευκολύνει στη μείωση του λειτουργικού τους κόστους και την αποτελεσματικότερη διαχείριση των ανθρωπίνων πόρων, δημιουργεί παράλληλα ανάγκη σε νέες επενδύσεις για την ασφάλεια από κυβερνοεπιθέσεις, τον περιορισμό του outsourcing, την προστασία των προσωπικών δεδομένων, και προβλέψεις για νομικές δαπάνες.
Eurobank
Με τίτλο “Η Eurobank του 2030” το επενδυτικό πλάνο της τράπεζας περιλαμβάνει έναν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό με στόχο να γίνει leader στην περιοχή. Βασικά όπλα, σύμφωνα με την τράπεζα, είναι ο ισχυρός της ισολογισμός, το διαφοροποιημένο επιχειρηματικό μοντέλο, το οποίο περιλαμβάνει δύο συστημικές τράπεζες στο εξωτερικό και επενδυτικό χαρτοφυλάκιο ακινήτων, τα οποία σταθερά επιτυγχάνουν απόδοση επί των κεφαλαίων κατά το 10%.
Το 2021, οι βασικοί στόχοι της Eurobank είναι να στηρίξει την οικονομία μέσα από τη χρηματοδότηση μεγάλων έργων και να βοηθήσει στην απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων.
Έμφαση στους κλάδους της τεχνολογίας και στον ψηφιακό της μετασχηματισμό δίνει και η Eurobank, η οποία βλέπει μέσα από αυτόν την αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς και ειδικά της νεότερης γενιάς που αναζητούν οι υπηρεσίες να είναι διαθέσιμες 24 ώρες το 24ωρο, όλες τις ημέρες της εβδομάδος, χωρίς μάλιστα κόστος.
Εθνική Τράπεζα
Με στόχο τη χορήγηση νέων δανείων ύψους 4 δισ. ευρώ εντός του 2021 ξεκινά το νέο επιχειρησιακό σχέδιο της Εθνικής Τράπεζας που ενσωματώνει τις στρατηγικές επιλογές και για τα επόμενα χρόνια. Σε αυτές εντάσσονται η επένδυση στην εσωτερική δομή με στόχο τον ψηφιακό μετασχηματισμό, ο οποίος θα οδηγήσει σε νέα προϊόντα, νέα κανάλια διάθεσης που θα προσφέρουν επίσης υπηρεσίες και προσβάσεις σε κλάδους όπως ο τουρισμός, η διασκέδαση και η εστίαση.
Στρατηγική επιλογή, επίσης, είναι η χρηματοδότηση επιχειρήσεων και επενδυτικών σχεδίων στους κλάδους της ενέργειας και ιδιαίτερα στην “πράσινη ενέργεια” όπου η Τράπεζα ήδη κατέχει ήδη σημαντικό ποσοστό.
Απόφαση της ΕτΕ είναι η στήριξη του πελατολογίου της, με έμφαση στη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Επιπλέον, η Εθνική εστιάζει στη στήριξη καινοτόμων επιχειρήσεων και τη χορήγηση δανείων σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας.
Alpha Bank
H Alpha Bank ήδη υλοποιεί ένα μεσοπρόθεσμο σχέδιο που στηρίζεται στην επιτυχή ολοκλήρωση του Project Galaxy για τη μείωση των “κόκκινων” δανείων (έως 12 δισ.) και την εξυγίανση του ισολογισμού της. Αυτό θα της επιτρέψει να επικεντρωθεί σε στρατηγικές όπως η προσήλωση στους εταιρικούς πελάτες και τη στήριξη της αγροτικής παραγωγής, όπου διαβλέπει ευκαιρίες, με συνολικές χορηγήσεις που θα κυμανθούν μεταξύ 3,5 δισ. και 4 δισ. ευρώ. Το μεγαλύτερο ποσοστό των χορηγήσεων θα αφορά επιχειρήσεις και ένα μικρό τη λιανική τραπεζική.
Σε ό,τι αφορά τα “κόκκινα” δάνεια, στόχος είναι η μείωσή τους σε μονοψήφιο ποσοστό μέχρι το 2022. Επίσης, στρατηγική απόφαση είναι η διατήρηση μη εξυπηρετούμενων δανείων 7 δισ. ευρώ, ώστε να δημιουργήσει προστιθέμενη αξία μέσω ποιοτικής διαχείρισης.
Τράπεζα Πειραιώς
Η στρατηγική της Τράπεζας Πειραιώς στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: την επιτυχή υλοποίηση των σχεδίων μετασχηματισμού, της επιθετικής μείωσης των “κόκκινων” δανείων (ΝPEs) και της κεφαλαιακής ενίσχυσης.
Οι τρεις παραπάνω στόχοι υποστηρίζονται από επιμέρους σχέδια για ενίσχυση των εσόδων, κυρίως με τη χορήγηση δανείων η οποία αναμένεται συνολικά να φτάσει τα 6 δισ. Ήδη, το 2020 η τράπεζα κατάφερε να ξεπεράσει τον στόχο της για χορηγήσεις 4,5 δισ.
Η υλοποίηση του σχεδίου εταιρικού μετασχηματισμού (hive-down) θα ολοκληρωθεί στο τέλος του έτους. Στόχος του είναι η βελτιστοποίηση της οργανωτικής και κεφαλαιακής δομής του ομίλου, καθώς θα διευκολύνει την επιτάχυνση της διαδικασίας αποαναγνώρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων της τάξεως των 7 δισ. ευρώ από τον ισολογισμό και θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση του δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων προς το σύνολο των δανείων από το επίπεδο του 47% στο επίπεδο του 30%.
Σε ό,τι αφορά την κεφαλαιακή ενίσχυση, η Πειραιώς έχει σχεδιάσει το πλάνο ενεργειών για το 2021 ώστε να δημιουργηθεί επιπλέον buffer 1 δισ. ευρώ, βοηθώντας περαιτέρω τη μείωση των κόκκινων δανείων.Οι ενέργειες αυτές περιλαμβάνουν, την απόσχιση των υπηρεσιών αποδοχής καρτών (aquaring), την τιτλοποίηση εξυπηρετούμενων δανείων (Synthetic Securitization) ύψους 2 δισ. ευρώ και την ανάθεση της διαχείρισης χαρτοφυλακίου συμμετοχών της Τράπεζας. Επίσης, η Πειραιώς υπολογίζει ότι μπορεί να πετύχει περαιτέρω μείωση των κόκκινων δανείων κατά περίπου 5 δισ. ευρώ, πέραν των 7 δισ. που εντάσσονται στο πρόγραμμα τιτλοποιήσεων του “Ηρακλή”.
Προκλήσεις
H πανδημία του κορονοϊού έχει επιτείνει σημαντικά κάποια από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Ελλάδα μετά τη δεκαετή κρίση χρέους. Συγκεκριμένα, παρατηρείται μεγάλη κάμψη του ΑΕΠ, αποπληθωρισμός, αναβολή επενδυτικών αποφάσεων, ανακοπή της πτωτικής πορείας της ανεργίας, ενώ προβλέπεται ότι θα δημιουργηθεί μια νέα γενιά μη εξυπηρετούμενων δανείων τα οποία θα αυξήσουν το ήδη υψηλό απόθεμα. Τα αναγκαία δημοσιονομικά μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών επιδεινώνουν τη δημοσιονομική θέση της χώρας και αυξάνουν τον ήδη υψηλό λόγο δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τα παραπάνω προβλήματα προστίθενται σε αυτά που ήδη αντιμετώπιζε η ελληνική οικονομία πριν από την πανδημία, δηλαδή στη χαμηλή διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα της χώρας και τη χαμηλή αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα, παρά την πρόσφατη βελτίωση της θέσης της Ελλάδος στην κατάταξη παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας του Ινστιτούτου IMD. Σύμφωνα με το ΙΜD, οι σημαντικότερες προκλήσεις οι οποίες πρέπει να απαντηθούν προκειμένου να βελτιωθεί η διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα της χώρας είναι η διεύρυνση της παραγωγικής βάσης μέσω αύξησης των επενδύσεων, η βελτίωση της πρόσβασης των επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση, καθώς και η υιοθέτηση ενός περισσότερο φιλικού προς την ανάπτυξη φορολογικού μίγματος.
Επιπλέον, παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί την περίοδο της πανδημίας, παραμένει αργός ο ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας λαμβάνοντας υπόψη τις επιδόσεις της χώρας στον δείκτη DESI της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Διαχρονικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας εξακολουθούν να αποτελούν το υψηλό επίπεδο φοροδιαφυγής και η προβλεπόμενη δημογραφική επιδείνωση λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Παράλληλα, η επερχόμενη κλιματική αλλαγή αναδεικνύει ως νέα πρόκληση τη μετάβαση της οικονομίας σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας.
Ο πονοκέφαλος των “κόκκινων” δανείων
Ως προς την πρόσφατη απόφαση του Eurogroup, μέσω της οποίας ουσιαστικά τίθεται ωςστόχος για τις ελληνικές τράπεζες ο περιορισμός των NPLs στο όριο του 5% το 2022, η τράπεζα πιστεύει πως μία σειρά πρωτοβουλιών όπως, ενδεικτικά, η πρόθεση της κυβέρνησης για επέκταση του προγράμματος “Ηρακλής”, οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ίδρυση εθνικών εταιρειών διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (AMC) και η παράλληλη πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη συγκρότηση ελληνικής AMC, δίνουν τα αναγκαία εργαλεία για την ταχεία διαχείριση μίας νέας γενιάς NPEs.
Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει υποβάλει στην κυβέρνηση πρόταση για τη δημιουργία μιας εταιρείας διαχείρισης στοιχείων ενεργητικού, η οποία θα αναλάβει τη διαχείριση ενός σημαντικού ποσοστού μη εξυπηρετούμενων δανείων, ενώ παράλληλα η πρόταση προβλέπει και την αντιμετώπιση του ζητήματος της αναβαλλόμενης φορολογικής απαίτησης (DTC). Μία συνολική και άμεση παρέμβαση στο πρόβλημα των “κόκκινων” δανείων θα απεμπλέξει τις τράπεζες από την κοστοβόρα και χρονοβόρα διαχείρισή τους, θα διαμορφώσει ευνοϊκές συνθήκες για την επίτευξη διατηρήσιμης οργανικής κερδοφορίας και θα τους δώσει τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν πιο αποτελεσματικά στην κατεύθυνση της πιστοδότησης της οικονομίας τα διευκολυντικά μέτρα που έχουν ληφθεί στο πλαίσιο της ενιαίας νομισματικής πολιτικής και τα μέτρα ενίσχυσης ρευστότητας που έχει υιοθετήσει η Πολιτεία. Θα έχει, επίσης, σειρά άλλων ευεργετικών επιδράσεων, όπως η ουσιαστική βελτίωση της επενδυσιμότητας των ελληνικών τραπεζών, καθώς και της πιστοληπτικής διαβάθμισης της Ελλάδος.
