Η συμφωνία σηματοδοτεί το τέλος μίας “θυελλώδους σχέσης” – Ρυθμίζεται πληθώρα τομέων, μεταξύ των οποίων οι επενδύσεις, ο ανταγωνισμός, η φορολογική διαφάνεια, η προστασία των δεδομένων και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης
Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος
Στις 24-12-2020, Παραμονή των Χριστουγέννων, μετά από εντατικές διαπραγματεύσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε σε συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο σχετικά με τους όρους της μελλοντικής συνεργασίας του με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ειδικότερα, το σχέδιο συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας αποτελείται από τρεις βασικούς πυλώνες:
Μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών: νέα οικονομική και κοινωνική εταιρική σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο
- Η συμφωνία καλύπτει όχι μόνο το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και ευρύ φάσμα άλλων τομέων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την ΕΕ, όπως οι επενδύσεις, ο ανταγωνισμός, οι κρατικές ενισχύσεις, η φορολογική διαφάνεια, οι αεροπορικές και οδικές μεταφορές, η ενέργεια και η βιωσιμότητα, η αλιεία, η προστασία των δεδομένων και ο συντονισμός των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.
- Προβλέπει μηδενικούς δασμούς και μηδενικές ποσοστώσεις για όλα τα εμπορεύματα που πληρούν τους κατάλληλους κανόνες καταγωγής.
- Αμφότερα τα Μέρη (ΕΕ-Ηνωμένο Βασίλειο) έχουν δεσμευτεί να διασφαλίσουν στιβαρούς ισότιμους όρους ανταγωνισμού, διατηρώντας υψηλά επίπεδα προστασίας σε τομείς όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η τιμολόγηση των ανθρακούχων εκπομπών, τα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα, η φορολογική διαφάνεια και οι κρατικές ενισχύσεις, με αποτελεσματική επιβολή, σε εγχώριο επίπεδο, έναν δεσμευτικό μηχανισμό επίλυσης διαφορών και τη δυνατότητα και των δύο Μερών να λάβουν διορθωτικά μέτρα.
- Η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο συμφώνησαν σχετικά με νέο πλαίσιο για την κοινή διαχείριση των αποθεμάτων αλιευμάτων στα ύδατα της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορεί να αναπτύξει περαιτέρω τις βρετανικές αλιευτικές δραστηριότητες, ενώ θα διαφυλαχθούν οι δραστηριότητες και τα μέσα βιοπορισμού των ευρωπαϊκών αλιευτικών κοινοτήτων και θα διατηρηθούν οι φυσικοί πόροι.
- Όσον αφορά τις μεταφορές, η συμφωνία προβλέπει συνεχή και βιώσιμη αεροπορική, οδική, σιδηροδρομική και θαλάσσια συνδεσιμότητα, αν και η πρόσβαση στις αγορές υπολείπεται αυτής που προσφέρει η ενιαία αγορά. Η συμφωνία περιλαμβάνει διατάξεις που διασφαλίζουν τον επί ίσοις όροις ανταγωνισμό μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου, έτσι ώστε να μην υπονομεύονται τα δικαιώματα των επιβατών, τα δικαιώματα των εργαζομένων και η ασφάλεια των μεταφορών.
- Όσον αφορά την ενέργεια, η συμφωνία προβλέπει νέο μοντέλο συναλλαγών και διασυνδεσιμότητας, με εγγυήσεις για ανοικτό και θεμιτό ανταγωνισμό, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα πρότυπα ασφάλειας για τις υπεράκτιες εγκαταστάσεις, και την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
- Όσον αφορά τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης, η συμφωνία αποσκοπεί στη διασφάλιση ορισμένων δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ και των υπηκόων του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο τομέας αυτός αφορά πολίτες της ΕΕ που εργάζονται, ταξιδεύουν ή μετακομίζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και υπηκόους του Ηνωμένου Βασιλείου που εργάζονται, ταξιδεύουν ή μετακομίζουν στην ΕΕ μετά την 1η Ιανουαρίου 2021.
- Τέλος, η συμφωνία παρέχει στο Ηνωμένο Βασίλειο τη δυνατότητα να συνεχίσει να συμμετέχει σε ορισμένα εμβληματικά προγράμματα της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 (εφόσον το Ηνωμένο Βασίλειο καταβάλει χρηματοδοτική συνεισφορά στον προϋπολογισμό της ΕΕ), όπως το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη».
Μια νέα εταιρική σχέση για την ασφάλεια των πολιτών των Μερών
- Η συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας θεσπίζει νέο πλαίσιο για τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου και για τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές και αστικές υποθέσεις. Αναγνωρίζει την ανάγκη για στενή συνεργασία μεταξύ των εθνικών αστυνομικών και δικαστικών αρχών, ιδίως για την καταπολέμηση και τη δίωξη του διασυνοριακού εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Με τη συμφωνία δημιουργούνται νέες επιχειρησιακές δυνατότητες, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, ως τρίτη χώρα, εκτός του χώρου Σένγκεν, δεν θα διαθέτει τις ίδιες δομές όπως πριν. Η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας μπορεί να ανασταλεί σε περίπτωση που το Ηνωμένο Βασίλειο παραβιάσει τη δέσμευσή του για συνεχή τήρηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και για την επιβολή της σε εγχώριο επίπεδο.
- Οριζόντια συμφωνία σχετικά με τη διακυβέρνηση: Ένα πλαίσιο που αντέχει στον χρόνο
- Για να παρέχεται η μέγιστη ασφάλεια δικαίου για τις επιχειρήσεις, τους καταναλωτές και τους πολίτες, ένα ειδικό κεφάλαιο για τη διακυβέρνηση αποσαφηνίζει τον τρόπο λειτουργίας και ελέγχου της συμφωνίας. Θεσπίζεται επίσης κοινό συμβούλιο εταιρικής σχέσης, το οποίο θα διασφαλίζει την ορθή εφαρμογή και ερμηνεία της συμφωνίας και στο οποίο θα συζητούνται όλα τα ζητήματα που ανακύπτουν.
- Δεσμευτικοί μηχανισμοί επιβολής και επίλυσης διαφορών θα διασφαλίζουν τον σεβασμό των δικαιωμάτων των επιχειρήσεων, των καταναλωτών και των ιδιωτών. Αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο θα ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις, καθώς και ότι θα αποφεύγεται το ενδεχόμενο οποιοδήποτε από τα μέρη να χρησιμοποιεί την κανονιστική αυτονομία του για να χορηγεί αθέμιτες επιδοτήσεις ή να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό.
- Και τα δύο Μέρη μπορούν να προβαίνουν σε διατομεακά αντίμετρα σε περίπτωση παραβιάσεων της συμφωνίας. Αυτή η δυνατότητα λήψης διατομεακών αντιμέτρων ισχύει για όλους τους τομείς της οικονομικής εταιρικής σχέσης.
Η συνεργασία στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, της εξωτερικής ασφάλειας και της άμυνας δεν καλύπτεται από τη συμφωνία, επειδή το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θέλησε να διαπραγματευθεί τα θέματα αυτά. Ως εκ τούτου, από την 1η Ιανουαρίου 2021, δεν θα υπάρχει ισχύον πλαίσιο μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ για την ανάπτυξη και τον συντονισμό κοινών αντιδράσεων σε προκλήσεις εξωτερικής πολιτικής, για παράδειγμα επιβολής κυρώσεων σε υπηκόους ή οικονομίες τρίτων χωρών.
Η συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας καλύπτει ορισμένους τομείς που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την ΕΕ. Υπερβαίνει κατά πολύ τις παραδοσιακές συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών και παρέχει σταθερή βάση για τη διατήρηση της μακροχρόνιας φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των Μερών. Διασφαλίζει την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς και το αδιαίρετο των τεσσάρων ελευθεριών (πρόσωπα, αγαθά, υπηρεσίες και κεφάλαια). Αντανακλά το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαταλείπει το οικοσύστημα κοινών κανόνων και μηχανισμών εποπτείας και επιβολής της ΕΕ και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί πλέον να απολαμβάνει τα οφέλη που απορρέουν από την ιδιότητα κράτους μέλους της ΕΕ ή από την ενιαία αγορά. Η συμφωνία δεν θα αναπληρώσει σε καμία περίπτωση τα σημαντικά πλεονεκτήματα που απολάμβανε το Ηνωμένο Βασίλειο ως κράτος μέλος της ΕΕ.
Επικείμενες μεγάλες αλλαγές: προετοιμασία για την 1η Ιανουαρίου 2021
Ακόμη και με την έναρξη ισχύος της νέας συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου, θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές την 1η Ιανουαρίου 2021.
Την ημερομηνία αυτή το Ηνωμένο Βασίλειο θα αποχωρήσει από την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση της ΕΕ, καθώς και από όλες τις πολιτικές της και τις διεθνείς συμφωνίες της. Θα τερματιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ.
Η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο θα αποτελούν δύο χωριστές αγορές: δύο διακριτούς κανονιστικούς και νομικούς χώρους. Η εξέλιξη αυτή θα δημιουργήσει αμφίδρομους φραγμούς, που δεν υφίστανται σήμερα, για τις συναλλαγές στον τομέα του εμπορίου και των υπηρεσιών, καθώς και για τη διασυνοριακή κινητικότητα και τις διασυνοριακές ανταλλαγές.
Η συμφωνία αποχώρησης
Η συμφωνία αποχώρησης παραμένει σε ισχύ, προστατεύοντας, μεταξύ άλλων, τα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ και των υπηκόων του Ηνωμένου Βασιλείου, τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ και, κυρίως, την ειρήνη και τη σταθερότητα στη νήσο της Ιρλανδίας. Η πλήρης και έγκαιρη εφαρμογή αυτής της συμφωνίας αποτέλεσε βασική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Χάρη στις εντατικές συζητήσεις μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου στο πλαίσιο της μικτής επιτροπής και των διαφόρων ειδικών επιτροπών, η συμφωνία αποχώρησης —και ειδικότερα το πρωτόκολλο για την Ιρλανδία και τη Βόρεια Ιρλανδία— θα τεθεί σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου.
Στις 17 Δεκεμβρίου συνεδρίασε η μικτή επιτροπή ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου για να εγκρίνει όλες τις επίσημες αποφάσεις και άλλες πρακτικές λύσεις που σχετίζονται με την εφαρμογή της συμφωνίας αποχώρησης. Στο πλαίσιο αυτών των αμοιβαία αποδεκτών λύσεων, το Ηνωμένο Βασίλειο συμφώνησε να αποσύρει τα επίμαχα άρθρα του νομοσχεδίου του Ηνωμένου Βασιλείου για την εσωτερική αγορά (Internal Market Bill) και δεν θα εισαγάγει παρόμοιες διατάξεις στο φορολογικό νομοσχέδιο (Taxation Bill).
Δηλώσεις
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, δήλωσε σχετικά: «Ο αγώνας για την επίτευξη αυτής της συμφωνίας άξιζε τον κόπο, διότι τώρα έχουμε μια δίκαιη και ισορροπημένη συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία θα προστατεύει τα ευρωπαϊκά μας συμφέροντα, θα διασφαλίζει θεμιτό ανταγωνισμό και θα παρέχει την τόσο αναγκαία προβλεψιμότητα για τις αλιευτικές μας κοινότητες. Επιτέλους, μπορούμε να αφήσουμε το Brexit πίσω μας και να ατενίσουμε το μέλλον. Τώρα η Ευρώπη προχωρά.»
Ο Michel Barnier, Επικεφαλής διαπραγματευτής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε: «Φτάσαμε πλέον στο τέρμα μιας πολύ εντατικής, ιδίως κατά τους τελευταίους εννέα μήνες, περιόδου τεσσάρων ετών, κατά τη διάρκεια της οποίας διαπραγματευθήκαμε την εύτακτη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ και μια εντελώς νέα εταιρική σχέση, την οποία συμφωνήσαμε επιτέλους σήμερα. Η προστασία των συμφερόντων μας κατείχε κύρια και κεντρική θέση καθόλη τη διάρκεια αυτών των διαπραγματεύσεων και είμαι ικανοποιημένος που καταφέραμε να την επιτύχουμε. Εναπόκειται πλέον στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τη συμφωνία αυτή.»
Επόμενα στάδια
Η έναρξη εφαρμογής της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας αποτελεί ιδιαίτερα επείγον ζήτημα.
- Το Ηνωμένο Βασίλειο, ως πρώην κράτος μέλος, έχει εκτεταμένους δεσμούς με την Ένωση σε ευρύ φάσμα οικονομικών και άλλων τομέων. Αν δεν υπάρχει εφαρμοστέο πλαίσιο που να ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ της Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2020, οι σχέσεις αυτές θα διαταραχθούν σημαντικά σε βάρος των ιδιωτών, των επιχειρήσεων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών.
- Οι διαπραγματεύσεις κατέστη δυνατό να ολοκληρωθούν μόνο σε πολύ καθυστερημένο στάδιο πριν από τη λήξη της μεταβατικής περιόδου. Αυτή η καθυστέρηση δεν θα πρέπει να θέσει σε κίνδυνο το δικαίωμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για δημοκρατικό έλεγχο, σύμφωνα με τις Συνθήκες.
- Με βάση αυτές τις εξαιρετικές περιστάσεις, η Επιτροπή προτείνει την προσωρινή εφαρμογή της συμφωνίας για περιορισμένο χρονικό διάστημα, έως τις 28 Φεβρουαρίου 2021.
Η Επιτροπή θα υποβάλει άμεσα προτάσεις αποφάσεων του Συμβουλίου για την υπογραφή και την προσωρινή εφαρμογή, καθώς και για τη σύναψη της συμφωνίας.
Στη συνέχεια, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ομοφωνία και των 27 κρατών μελών, θα πρέπει να εκδώσει απόφαση με την οποία θα εγκρίνει την υπογραφή της συμφωνίας και την προσωρινή εφαρμογή της από την 1η Ιανουαρίου 2021. Μόλις ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία, μπορεί να υπογραφεί επίσημα η συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Στη συνέχεια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα κληθεί να εγκρίνει τη συμφωνία.
Ως τελευταίο στάδιο από την πλευρά της ΕΕ, το Συμβούλιο πρέπει να εκδώσει την απόφαση για τη σύναψη της συμφωνίας.
Το σχέδιο της συμφωνίας είναι διαθέσιμο στα αγγλικά στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ec.europa.eu)
Δείτε αναλυτικά το σχέδιο συμφωνίας και άλλα σχετικά κείμενα.
