ΑΡΙΘΜΟΣ 81/2021
ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
– Ομόρρυθμη εταιρεία. Λύση και εκκαθάριση. Νομιμοποίηση. Έμμεση ζημία ομορρύθμων εταίρων.
– Κατά τις διατάξεις των άρθρων 914 και 932 Α.Κ., δικαίωμα να ζητήσει αποζημίωση για υλική ζημία ή χρηματική ικανοποίηση, λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης, έχει αυτός, που ζημιώθηκε από την αδικοπραξία αμέσως και όχι εμμέσως (ΑΠ ποιν 1996/2019, ΕφΑθ 3865/2020). Ειδικότερα επί αξιόποινης πράξης, που στρέφεται κατά ομόρρυθμης εμπορικής εταιρίας, η οποία κατά το άρθρο 784 Α.Κ. αποτελεί νομικό πρόσωπο, διάφορο από εκείνο των ομορρύθμων εταίρων, οι ομόρρυθμοι εταίροι, στην εν λόγω περίπτωση, θεωρούνται ότι υπέστησαν έμμεση ζημία ή ηθική βλάβη από την ανωτέρω πράξη (ΑΠ ποιν 1996/2019, ΕφΑθ 3865/2020). Εξάλλου, από τις συνδυασμένες διατάξεις των άρθρων 22, 28 ΕμπΝ, 72, 759, 777 εδ. α, 780 εδ. α, 781, 782 και 784 ΑΚ και 249 του Ν. 4072/2012, το οποίο, κατά τη διάταξη του άρθρου 294 § 1 του ίδιου νόμου, εφαρμόζεται και στις εταιρείες, που, κατά την έναρξη ισχύος του, δεν τελούν σε εκκαθάριση ή σε πτώχευση, καθώς και των άρθρων 18 και 42 του ΕμπΝ για την εταιρεία, που συστάθηκε πριν την έναρξη ισχύος του Ν. 4072/2012, προκύπτει ότι οι εταιρείες με νομική προσωπικότητα, όπως είναι και οι ομόρρυθμες εταιρείες, που τήρησαν τις διατυπώσεις δημοσιότητας του άρθρου 42 ΕμπΝ και έχουν νομική προσωπικότητα, την οποία διατηρούν μέχρι πέρατος της εκκαθάρισης και για τις ανάγκες αυτής, έχουν δική τους περιουσία. Κύριος των εισφορών των εταίρων, αλλά και των αποκτημάτων από τη διαχείριση και γενικότερα φορέας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που περιλαμβάνουν την εταιρική περιουσία, είναι το νομικό πρόσωπο της εταιρείας. Επομένως, επί αδικοπραξίας που στρέφεται κατά ομόρρυθμης εταιρείας, η οποία αποτελεί πρόσωπο διάφορο από εκείνα των μελών των ομορρύθμων εταίρων, μόνον η εταιρεία νομιμοποιείται να ασκήσει τη σχετική αγωγή αποζημίωσης, γιατί αυτή είναι η αμέσως ζημιωθείσα και όχι οι ομόρρυθμοι εταίροι, αφού οι τελευταίοι θεωρούνται ότι υπέστησαν έμμεση ζημία από την ανωτέρω πράξη, ανεξάρτητα αν η αξίωση τούτων στρέφεται κατά τρίτων ή άλλων ομορρύθμων μελών, που ζημίωσαν το νομικό πρόσωπο της εταιρείας. Αντίθετο συμπέρασμα δεν συνάγεται από τη διάταξη του άρθρου 22 ΕμπΝ, γιατί το ρυθμιζόμενο από αυτή ζήτημα, της εις ολόκληρον ευθύνης των ομορρύθμων εταίρων, ανάγεται μόνο στην παθητική και όχι στην ενεργητική νομιμοποίηση αυτών (ΟλΑΠ 1/1994, ΑΠ 1648/2014, ΑΠ 1947/2006). Εξάλλου, κατά το άρθρο 259 παρ. 1 του Ν. 4072/2012, ο οποίος, κατά τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 294 παρ. 1 αυτού, εφαρμόζεται και στις εταιρείες, που, κατά την έναρξη της ισχύος του, η οποία, εάν δεν ορίζεται διαφορετικά σε επιμέρους διατάξεις του, έλαβε χώρα από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ήτοι από τις 11-4-2012 (άρθρο 330 παρ. 2 αυτού), δεν τελούσαν σε εκκαθάριση ή σε πτώχευση (ΑΠ 207/2019), η ομόρρυθμη εταιρεία λύεται: α) με την πάροδο του χρόνου διάρκειάς της, β) με απόφαση των εταίρων, γ) με την κήρυξή της σε πτώχευση και δ) με δικαστική απόφαση ύστερα από αίτηση εταίρου, εφόσον υπάρχει σπουδαίος λόγος. Έτι περαιτέρω, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 72, 777, 778A.K., 249, 268 και 281 Ν. 4072/2012 και 62 ΚΠολΔ, συνάγεται, ότι όποιος έχει την ικανότητα να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, έχει και την ικανότητα να είναι διάδικος. Η ικανότητα δε αυτή, η οποία αποτελεί διαδικαστική προϋπόθεση της δίκης, εξετάζεται και αυτεπαγγέλτως, σε κάθε στάση της δίκης. Η λύση του Νομικού Προσώπου της Ομόρρυθμης Εταιρίας, δεν θίγει την ικανότητά της να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, συνεπώς και την ικανότητα διεξαγωγής των δικών της, διότι και μετά τη λύση της, η νομική προσωπικότητα της Εταιρίας λογίζεται υφισταμένη, εφόσον τούτο απαιτείται για τις ανάγκες και προς το σκοπό της εκκαθάρισης. Εφεξής η εταιρεία εκπροσωπείται από τους εκκαθαριστές, οι οποίοι είναι οι ίδιοι οι εταίροι, αν δεν διορίστηκαν εκκαθαριστές με συμφωνία των εταίρων ή από το Δικαστήριο (ΑΠ ποιν 1996/2019, ΑΠ 748/2017, ΑΠ 224/2016, ΕφΑθ 3865/2020, ΜονΕφΘεσ 969/2019, ΜονΕφΠειρ128/2016). Αυτοί (εταίροι) μόνο μετά το πέρας της εκκαθαρίσεως μπορούν να ασκήσουν τις αξιώσεις τους κατά της εταιρίας ή κατά των συνεταίρων τους, από την εταιρική σχέση, μεταξύ δε αυτών περιλαμβάνεται και η αξίωση καταβολής μεριδίου από τα πραγματοποιηθέντα κέρδη της εταιρίας κατά τη διάρκεια λειτουργίας της. Τούτο δε επειδή οι παραπάνω αξιώσεις των εταίρων, πριν από το πέρας της εκκαθάρισης, πρέπει να αποτελέσουν κονδύλια του λογαριασμού της, από τα αποτελέσματα δε αυτής θα κριθεί, αν και ποιο ποσό δικαιούται να λάβει ο κάθε εταίρος, πράγμα που είναι αβέβαιο και άγνωστο όσο διαρκεί η εκκαθάριση (ΑΠ 224/2016, ΕφΑθ 3865/2020, ΜονΕφΘεσ 969/2019, ΜονΕφΠειρ 128/2016).Το στάδιο της εκκαθάρισης δεν μπορεί να αποκλεισθεί με ρήτρα του καταστατικού ή με απόφαση των εταίρων, αλλά ακολουθεί υποχρεωτικώς και αυτοδικαίως τη λύση της Εταιρίας. Ακόμη και μετά τη λήξη των εργασιών της εκκαθάρισης, αν διαπιστωθεί, ότι υπάρχει κάποια εκκρεμότητα, όπως απαίτηση ή χρέος της Εταιρίας, επαναλαμβάνονται και πάλι οι εργασίες της εκκαθάρισης και συνεχίζεται η εκπροσώπηση της λυθείσας Εταιρίας από τους εκκαθαριστές. Η εκκαθάριση, η οποία ακολουθεί την λύση της Εταιρίας και, έχει ως σκοπό τη διευθέτηση των εκκρεμοτήτων, που υπάρχουν, διαφέρει της αναβίωσης, η οποία έχει ως σκοπό την επαναλειτουργία της λυθείσας εταιρίας και για να υπάρξει απαιτείται ομόφωνη απόφαση των εταίρων. Το στάδιο της εκκαθάρισης Ομόρρυθμης Εταιρίας δεν παύει πριν εξοφληθούν όλες οι υποχρεώσεις αυτής και, εάν, μετά τη λήξη των εργασιών της εκκαθάρισης, διαπιστωθεί η ύπαρξη εταιρικής απαίτησης ή εταιρικού χρέους, τότε επαναλαμβάνονται οι εργασίες εκκαθάρισης και συνεχίζεται η εκπροσώπηση της εταιρίας από τον εκκαθαριστή. Κατά το στάδιο δε αυτό φορέας των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων της εταιρίας είναι το νομικό πρόσωπο αυτής, το οποίο και κινεί της σχετικές δίκες, εκπροσωπούμενο από τον εκκαθαριστή (ΑΠ ποιν 1996/2019, ΑΠ 748/2017, ΑΠ 224/2016, ΕφΑθ 3865/2020 ό.π., ΜονΕφΘ 969/2019 ό.π., ΜονΕφΠειρ 128/2016). Κύριος δε των κερδών, που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της εταιρίας, είναι το νομικό πρόσωπο αυτής και, επομένως, μόνο κατ’ αυτού νομιμοποιείται παθητικά να στραφεί ο εταίρος για την καταβολή των κερδών, που του αναλογούν (ΑΠ 224/2016, ΑΠ 1036/2007, ΕφΑθ 3865/2020, ΜονΕφΘεσ 969/2019, ΜονΕφΠειρ 128/2016). Η ορθότητα της από τους εκκαθαριστές διανομής του προϊόντος της εκκαθάρισης, τόσο σχετικά με την έκταση του προϊόντος της εκκαθάρισης, που πρέπει να διανεμηθεί, όσο και με τις μερίδες των εταίρων στο προϊόν της εκκαθάρισης, μπορεί να αμφισβητηθεί από τους εταίρους, κατ’ ενάσκηση δικαιώματος από την εταιρική σχέση και στρέφεται κατά της εταιρείας, η οποία είναι ο οφειλέτης της απαιτήσεως των εταίρων στο προϊόν της εκκαθάρισης (ΑΠ 224/2016, ΕφΑθ 3865/2020 ό.π.).Εξάλλου, τα ανωτέρω ισχύουν ακόμα και όταν επήλθε ήδη τυπική λήξη της εκκαθάρισης της εταιρίας, που επέρχεται με τη λογοδοσία των εκκαθαριστών και τη δημοσίευση του ισολογισμού της εκκαθάρισης, η ατελής δε δημοσιότητα, που ισχύει αναφορικά με την εκκαθάριση, δεν οδηγεί σε διαφορετικό συμπέρασμα. Ειδικότερα, κατά την έναρξη και την περάτωση της εκκαθάρισης, οι εκκαθαριστές συντάσσουν ισολογισμό. Μετά την περάτωση της εκκαθάρισης η εταιρία διαγράφεται από το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.Μ.Η.), το οποίο αποτελεί Μητρώο Εμπορικής Δημοσιότητας και αντικατέστησε το Μητρώο Ανωνύμων Εταιριών (Μ.Α.Ε.), που ετηρείτο στις Νομαρχίες και τα βιβλία Εταιριών (Ε.Π.Ε. και Προσωπικών), που ετηρούντο στα Πρωτοδικεία. Από την καταχώριση στο Γ.Ε.Μ.Η. η ομόρρυθμη εταιρία αποκτά νομική προσωπικότητα (άρθρ. 251 παρ. 2 Ν. 4072/2012). Η καταχώριση της διαγραφής στο Γ.Ε.Μ.Η. έχει σχετικά συστατικό χαρακτήρα, με την έννοια ότι χωρίς αυτή δεν επέρχεται περάτωση της ομόρρυθμης εταιρίας. Αν, όμως, διαπιστωθεί, ότι η εταιρία είχε και άλλη περιουσία, δεν επέρχεται η περάτωσή της, έστω και αν είχε διαγραφεί στο Γ.Ε.Μ.Η., λόγω δε του σχετικά συστατικού χαρακτήρα της διαγραφής, δεν θίγεται η νομική προσωπικότητα της εταιρίας, εάν η εκκαθάριση δεν έχει πράγματι περατωθεί (ΑΠ ποιν 1996/2019). Εντεύθεν έπεται, ότι σύμφωνα με το άρθρο 64, σε συνδυασμό και με το άρθρο 68 ΚΠολΔ, μόνη η Ομόρρυθμη Εταιρία, ως Νομικό Πρόσωπο, νομιμοποιείται ενεργητικά και παθητικά, να μετέχει στις σχετικές δίκες, που την αφορούν (βλ. σχετ. ΕφΑθ 3865/2020 ό.π., ΕφΠειρ 378/2016, ΕφΛαρ 485/2006, ΕφΑθ 7603/2005), εκπροσωπούμενη από τον εκκαθαριστή ή τους συνεκκαθαριστές της, οι οποίοι δε νομιμοποιούνται, ενεργητικά και παθητικά, να ενάγουν και να ενάγονται, ούτε, ως μέλη της εταιρίας, ούτε ατομικά, ως προς τα αντικείμενα της εταιρικής περιουσίας, ήτοι το ενεργητικό και παθητικό αυτής, μέχρι τη ρευστοποίηση της περιουσίας και τη διανομή της, εκτός, εάν συντρέχει κατεπείγουσα περίπτωση. Σε αντίθετη περίπτωση, που ενάγει ή ενάγεται εταίρος της ομόρρυθμης Εταιρίας, που τελεί υπό εκκαθάριση και όχι η ίδια, ως νομικό πρόσωπο, το δικαστήριο, που ελέγχει και αυτεπαγγέλτως, τη νομιμοποίηση όλων των διαδίκων, σε κάθε στάση της δίκης, (άρα και στο Εφετείο), σύμφωνα με το άρθρα 68 και 73 ΚΠολΔ, πρέπει να απορρίπτει τη σχετική αγωγή, ως απαράδεκτη, λόγω έλλειψης ενεργητικής ή παθητικής νομιμοποίησης, αντίστοιχα, τούτου (βλ ΟλΑΠ 27/1987, ΕφΑθ 3865/2020, ΕφΠειρ 378/2016, ΕφΑθ 1410/2013).
