Του Λεωνίδα Στεργίου
Με πολύ αυστηρά κριτήρια πρόκειται να αξιολογηθούν οι αντοχές των τεσσάρων ελληνικών συστημικών τραπεζών και άλλων ακόμα 46 σημαντικών ευρωπαϊκών πιστωτικών ιδρυμάτων από τα stress tests που διενεργεί η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (EBA) σε συνεργασία με την ΕΚΤ και τον εποπτικό της βραχίονα, SSM. Χωρίς, όμως, το άγχος αν θα “κοπούν” ή θα “περάσουν”, καθώς, όπως εξήγησε η ΕΒΑ στο “Κεφάλαιο” και το Capital.gr, τα αποτελέσματα της δοκιμασίας θα χρησιμοποιηθούν από τον SSM κατά τη διαδικασία της εποπτικής αξιολόγησης, εποπτικών προτεραιοτήτων και συστάσεων (SREP). Από αυτήν τη διαδικασία θα προκύψουν τα ελάχιστα συνιστώμενα κεφάλαια του Πυλώνα 2 (Pillar 2 guidance). Τα αποτελέσματα πρόκειται να δημοσιευθούν μέχρι τις 31 Ιουλίου και θα αποτελέσουν στοιχεία για επαναπροσδιορισμό των εποπτικών κριτηρίων για τον SSM το 2021.
Σύμφωνα με την ΕΒΑ, δεδομένων των ειδικών μακροοικονομικών συνθηκών εξαιτίας της πανδημίας και της μεγάλης αβεβαιότητας φέτος, η εστίαση σε διαφορετικές πτυχές θα εξαρτηθεί από τις συνθήκες που θα επικρατούν κοντά στην ημερομηνία δημοσίευσης. Τα αποτελέσματα μπορεί να υποδείξουν αλλαγές στις αποφάσεις που ελήφθησαν για τη στήριξη των τραπεζών λόγω πανδημίας ή να παρουσιάσουν την ανάγκη για περαιτέρω μέτρα στήριξης, εάν οι οικονομικές συνθήκες επιδεινωθούν περαιτέρω.
To “Κ” και το Capital.gr ζήτησαν από την ΕΒΑ διευκρινίσεις και αναλυτικά τους ελάχιστους δείκτες ανά τράπεζα, το πώς προέκυψαν και τι σημαίνουν. Από τα στοιχεία, τις διευκρινίσεις και τη σχετική μεθοδολογία, η οποία έχει ανακοινωθεί, προκύπτει ότι το κυρίαρχο ζητούμενο των stress tests είναι το τι πρέπει ακόμα να γίνει και τι θα πρέπει να προσέξουν επόπτες και τράπεζες προκειμένου να βγουν αλάβωτες από την κρίση της πανδημίας, ακόμα κι αν υπάρχουν κίνδυνοι που δεν είναι σήμερα ορατοί.
Στο πλαίσιο αυτό, τα stress tests θα διενεργηθούν με τις εξής παραδοχές:
1. Οι ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις θα κριθούν βάσει του δυσμενέστερου σεναρίου για τις διεθνείς αγορές και σε επίπεδο κράτους-μέλους. Δηλαδή για τις ελληνικές τράπεζες ελήφθησαν τα στοιχεία των ισολογισμών τους το 2020 και οι προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος για το βασικό σενάριο για την ελληνική οικονομία και τις αγορές. Από τα στοιχεία αυτά, ο SSM, σε συνεργασία με την ΕΒΑ, υπολόγισε τα μεγέθη για το δυσμενές σενάριο στις οικονομίες και τις αγορές.
2. Σε όλα τα παραπάνω προστέθηκαν οι επιπτώσεις της κρίσης λόγω πανδημίας, που έχουν ήδη αποτυπωθεί στα μεγέθη των τραπεζών, των εθνικών οικονομιών και του διεθνούς περιβάλλοντος.
3. Λαμβάνουν υπόψη τις χειρότερες προβλέψεις για τους κινδύνους από την εξέλιξη της πανδημίας και το αποτύπωμά της τα επόμενα χρόνια.
4. Προσθέτουν και τον παράγοντα ότι κάποιοι κίνδυνοι έχουν εντοπιστεί, αλλά έχουν υποεκτιμηθεί σήμερα.
5. Ένας επιπλέον βαθμός δυσκολίας είναι ο παράγοντας ότι υπάρχει πιθανότητα να υπάρχουν κι άλλοι κίνδυνοι που δεν έχουν καν ληφθεί υπόψη σήμερα.
6. Τα stress tests δεν αποτελούν μια διαδικασία “περνάς ή κόβεσαι”, όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε η EBA σε ερώτησή μας. Τα αποτελέσματα θα ληφθούν υπόψη κατά την αξιολόγηση SREP (Supervisory Review and Evaluation Process), δηλαδή για την αξιολόγηση και αναθεώρηση των εποπτικών κριτηρίων και προτεραιοτήτων και τον υπολογισμό των νέων συνιστώμενων κεφαλαίων Πυλώνα 2 (P2 guidance).
Τι ελέγχεται και πώς
Τα κεφάλαια του Πυλώνα 2 περιλαμβάνουν: τις ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις (Πυλώνας 1 ή Pillar 1 Requirements) και τις επιπλέον κεφαλαιακές απαιτήσεις για την κάλυψη τυχόν υποεκτιμημένων κινδύνων ή κινδύνων που δεν έχουν ληφθεί υπόψη. Γενικά, τα κεφάλαια που οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να διαθέτουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση μπορούν να χωριστούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
– Τα κεφάλαια του Πυλώνα 1 (Pillar 1): Tα ελάχιστα κεφάλαια που πρέπει να διαθέτουν οι τράπεζες.
– Τα κεφάλαια του Πυλώνα 2 (Pillar 2): Αποτελούνται από τα κεφάλαια του Πυλώνα 1 συν επιπλέον κεφάλαια για την κάλυψη υποεκτιμημένων ή άγνωστων κινδύνων. Από την κατηγορία αυτή προκύπτουν οι ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις (Pillar 2 Requirements ή P2R).
– Buffer: Οι αιτήσεις για σχηματισμό εσωτερικού κοινού κεφαλαίου. Το τελευταίο δημιουργείται συνήθως από τη λειτουργία τους και χρησιμεύει για διάφορες ανάγκες, όπως για την κάλυψη κυκλικών και μη κυκλικών συστημικών κινδύνων. Στην περίπτωση των ελληνικών τραπεζών, τα επιχειρηματικά τους σχέδια προβλέπουν τη δημιουργία buffer 1 δισ. (για καθεμία).
Πέραν των κεφαλαίων αυτών, οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές ζητούν από τις τράπεζες να διατηρούν επιπλέον κεφάλαια σε περιόδους κρίσης που αποκαλούνται Pillar 2 guidance. Σε αντίθεση με το P2R, το P2 guidance δεν είναι υποχρεωτικό (νομικά). Οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες κάθε χρόνο να δημοσιοποιούν στις εποπτικές αρχές τον δείκτη κεφαλαίων του Πυλώνα 2 (P2R) και, επιπλέον, να δίνουν πλήρη ανάλυση για τα στοιχεία που απαρτίζουν τα κεφάλαια αυτά. Η ΕΚΤ αποφάσισε να δημοσιοποιήσει τους συνολικούς δείκτες P2R ανά τράπεζα για πρώτη φορά πέρσι τον Ιανουάριο. Το ίδιο έκανε και φέτος στην έκθεση SREP 2020, που παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα ο επικεφαλής του SSM, κ. Αντρέα Ενρία, και σήμερα είναι διαθέσιμα και στην ΕΒΑ, που διεξάγει τα stress tests.
Τέλος, οι επόπτες ζητούν από τις τράπεζες να διατηρούν ακόμα περισσότερα κεφάλαια, τα οποία θα πρέπει να προσδιορίσουν οι ίδιες (σε συνεννόηση με τον επόπτη τους από τον SSM) προκειμένου να υποστηρίζουν με βιώσιμο τρόπο το επιχειρηματικό τους μοντέλο.
Τα φετινά stress tests λαμβάνουν τις ελάχιστες απαιτήσεις για τα κεφάλαια του Πυλώνα 2 υπό το δυσμενέστερο σενάριο. Επίσης, λαμβάνεται υπόψη το ελάχιστο ποσοστό CET1 (Common Equity Tier 1), που είναι το κοινό κεφάλαιο πρώτης διαβάθμισης. Περιλαμβάνει βασικά κεφάλαια όπως μετρητά, μετοχικό κεφάλαιο, κέρδη από παλαιότερες χρήσεις, έκδοση κοινών μετοχών από θυγατρικές κ.ά.
Η ιδιαιτερότητα
Λόγω της πανδημίας, η ΕΚΤ επέτρεψε στις τράπεζες, με απόφασή της στις 12 Μαρτίου 2020, να χρησιμοποιούν μερικώς κεφάλαια που δεν λαμβάνονταν στα CET1, όπως για παράδειγμα κατηγορίες επιπρόσθετων Tier 1 και Tier 2 (AT1 και AT2), προκειμένου να πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις για τον Πυλώνα 2 (P2R). Έτσι, από τις 12 Μαρτίου 2020 οι τράπεζες μπορούσαν να πληρούν τις υποχρεώσεις τους για P2R με τουλάχιστον το 56,25% των CET1 και τουλάχιστον το 75% των Tier 1.
Τα πανευρωπαϊκά stress tests θα λάβουν υπόψη ένα δείγμα 50 ευρωπαϊκών τραπεζών −38 τράπεζες που εποπτεύονται από τον SSM−, καλύπτοντας το 70% του τραπεζικού τομέα στην Ε.Ε. και τη Νορβηγία με βάση το συνολικό ενεργητικό στα τέλη του 2019.
Οι ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις για τις ελληνικές συστημικές τράπεζες
Για το 2021 οι ελάχιστες απαιτήσεις P2R διατηρήθηκαν σταθερές σε σχέση με εκείνες του 2020, με απόφαση της ΕΚΤ. Έτσι, για φέτος και για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες τα P2R έχουν προσδιοριστεί ως εξής:
– Για τις Alpha Bank, Εθνική και Eurobank ο δείκτης για το συνολικό κεφάλαιο θα πρέπει να είναι 3%, εκ των οποίων το ελάχιστο CET1 να είναι 1,69%.
– Για την Τράπεζα Πειραιώς το συνολικό P2R υπολογίστηκε στο 3,25%, εκ των οποίων το ελάχιστο CET1 να είναι 1,83%.
Κατά την επικοινωνία του Capital.gr με την ΕΒΑ, η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή επανέλαβε ότι οι παραπάνω δείκτες δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση κριτήριο για να “περάσει” ή να “κοπεί” μια τράπεζα από τα stress tests του 2021, αλλά τα αποτελέσματα θα χρησιμοποιηθούν κατά το SREP που θα υπολογίσει τα Pillar 2 guidance.
Επίσης, η ΕΒΑ σημείωσε ότι από τα stress tests οι εποπτικές αρχές θέλουν να δουν τις αντοχές των τραπεζών κάτω από το δυσμενέστερο μακροοικονομικό σενάριο και αν τελικά τα κεφαλαιακά buffer που είχαν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια επαρκούν για να καλύψουν τις ζημίες σε περιόδους κρίσης. Επιπλέον, οι ασκήσεις αντοχής συμβάλλουν στην πειθαρχία της αγοράς, καθώς δημοσιεύονται τα αποτελέσματα σε επίπεδο τράπεζας, κάτι που είναι κρίσιμο ειδικά σε περιόδους αβεβαιότητας στις αγορές.
Η λογική του δυσμενούς σεναρίου
Το δυσμενές σενάριο ακολουθεί τους προβληματισμούς για το αποτύπωμα της πανδημίας, σε συνδυασμό με μεγάλη πτώση της εμπιστοσύνης, οδηγώντας σε μια παρατεταμένη ύφεση της διεθνούς οικονομίας. Η εμπιστοσύνη μπορεί να διαταραχθεί, στο δυσμενές σενάριο, με δυσμενή εξέλιξη στον εμβολιασμό, με νέα lockdowns, νέα κύματα πανδημίας και άλλες απροσδόκητες αρνητικές εξελίξεις με την COVID.
Η επιδείνωση των δεικτών στο δυσμενές σενάριο αντικατοπτρίζεται στη μείωση των μακροπρόθεσμων (free risk) επιτοκίων, χαμηλότερα από ένα ήδη ιστορικό χαμηλό, κάτι που θα επιδράσει αρνητικά στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η μείωση της ανάπτυξης θα περιορίσει με τη σειρά της τα κέρδη των επιχειρήσεων, οδηγώντας σε νέα αναθεώρηση των προσδοκιών στις αγορές και σε μεγάλη διόρθωση των τιμών, τόσο στις αγορές μετοχών, εμπορευμάτων και χρήματος όσο και στην αγορά εμπορικών ακινήτων. Η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας και η αύξηση του κινδύνου μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη βιωσιμότητα του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους σε όλη την Ε.Ε.
Το δυσμενές σενάριο προβλέπει ύφεση στην Ε.Ε. μέχρι το 2023 κατά 3,6%, αύξηση του ποσοστού ανεργίας κατά 4,7 ποσοστιαίες μονάδες, πτώση των τιμών κατοικιών κατά 16,1% και των εμπορικών ακινήτων κατά 31,2%. Οι τιμές των μετοχών στις ανεπτυγμένες αγορές πέφτουν κατά 50% και στις αναδυόμενες κατά 65% τον πρώτο χρόνο (2021). Το δυσμενές σενάριο για το 2021 έχει λάβει τις χειρότερες παραδοχές, λαμβάνοντας υπόψη το αδύναμο μακροοικονομικό περιβάλλον το 2020 ως αποτέλεσμα της ύφεσης από την πανδημία. Σημειώνεται ότι το δυσμενές σενάριο θεωρεί ότι δεν υπάρχει καμία αλλαγή στη δημοσιονομική ή νομισματική πολιτική, σε αντίθεση με το βασικό σενάριο, που ενσωματώνει ενδεχομένως μια τέτοια πιθανότητα.
Επίπτωση τιτλοποιήσεων σε κέρδη και κεφάλαια
Σύμφωνα με τη μεθοδολογία των φετινών stress tests, η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (ΕΒΑ) έχει δώσει ξεχωριστές και σαφείς οδηγίες προς όλες τις ευρωπαϊκές τράπεζες για το πώς θα περιλάβουν τις επιπτώσεις από τις τιτλοποιήσεις στις φόρμες υπολογισμού κινδύνων. Όπως εξηγεί η ΕΒΑ, στα stress tests θα ληφθούν όλες οι τιτλοποιήσεις, εντός και εκτός ισολογισμού, προκειμένου να υπολογιστούν πιθανόν νέες προβλέψεις και κεφαλαιακές απαιτήσεις, σε συνδυασμό με την επίπτωση που μπορεί να έχουν στην κερδοφορία των τραπεζικών συστημάτων.
Οι οδηγίες της ΕΒΑ χωρίζουν τις τιτλοποιήσεις σε δύο μεγάλες κατηγορίες.
Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τις τιτλοποιήσεις που έχουν μειώσει κεφάλαια και ο κίνδυνος δεν υπόκειται στις μεταβολές της αγοράς.
Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τις τιτλοποιήσεις των οποίων ο κίνδυνος επηρεάζεται από τη διαφορά μεταξύ λογιστικής/ονομαστικής αξίας και της αποτίμησής τους από τις συνθήκες των αγορών.
Επίσης, οι τράπεζες θα πρέπει να εμφανίσουν όλα τα είδη τιτλοποιήσεων, σε ξεχωριστές φόρμες, ανάλογα με το εάν πρόκειται για ομόλογα με κάποιας μορφής εγγύηση ή μεταξύ τραπεζών και άλλων οργανισμών κ.λπ. Παράλληλα, θα πρέπει να ξεχωρίσουν κάθε κατηγορία σε τίτλους υψηλής και μεσαίας ή χαμηλής διαβάθμισης.
Σε πρώτη φάση θα πρέπει να αναφέρουν τις τιτλοποιήσεις αυτές ανά κατηγορία και με βάση την πηγή του κινδύνου, χωρίς, όμως να ενσωματώνουν τον κίνδυνο αυτόν. Στη συνέχεια θα πρέπει υπολογίζουν τους κινδύνους με βάση τις σταθμίσεις που έχουν δοθεί από την EBA για την περίοδο 2021-2023, με έτος βάσης το 2020. Όπου οι τιτλοποιήσεις επηρεάζονται από τις συνθήκες της αγοράς, οι τράπεζες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το βασικό και το δυσμενές σενάριο για κάθε κατηγορία τίτλων ανά έτος.
https://www.capital.gr/oikonomia/3524013/trapezes-ola-ta-kritiria-ton-neon-stress-tests
