Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξετάζει τις αιτίες των δημογραφικών μεταβολών και τους τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου, λαμβανομένων υπόψιν και των σοβαρών επιπτώσεων που ενδέχεται να έχει η πανδημία στα ποσοστά γεννήσεων και θανάτων, καθώς και στις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη.
Σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, υπογραμμίζει τις δημογραφικές τάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις αιτίες που προκαλούν το φαινόμενο, ενώ προτείνει πολιτικές για την εξισορρόπησή του.
Οι δημογραφικές τάσεις στην ΕΕ οδηγούν σε απερήμωση ορισμένων περιοχών με σημαντικές μειώσεις, ιδιαίτερα στην ανατολική και νότια Ευρώπη λόγω του υψηλού επιπέδου ενδοκοινοτικής μετανάστευσης από αυτές τις περιοχές και της υπογεννητικότητας.
Παρατηρείται διαρροή/εισροή εγκεφάλων -λόγω της μετανάστευσης- εξειδικευμένου δυναμικού από τις λιγότερο ανεπτυγμένες προς τις πιο ανεπτυγμένες περιοχές.
Εντείνεται το χάσμα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, καθώς οι αγροτικές περιοχές αντιπροσωπεύουν το 44% της έκτασης της ΕΕ ενώ το 78% του πληθυσμού της ζει σε αστικές περιοχές ή λειτουργικές αστικές περιοχές.
Ένα άλλο φαινόμενο είναι η γήρανση πληθυσμού, που οφείλεται -κυρίως- στο αυξανόμενο προσδόκιμο ζωής. Το 30,3% του πληθυσμού προβλέπεται να είναι ηλικίας 65 ετών ή περισσότερο το 2070 (σε σύγκριση με το 20,3% το 2019).
Μειώνεται ο πληθυσμός: Το 2015 σημειώθηκε η πρώτη φυσική μείωση του πληθυσμού στην ΕΕ (με περισσότερους θανάτους από γεννήσεις) και ο πληθυσμός αναμένεται να μειωθεί σημαντικά μακροπρόθεσμα.
Οι περιφέρειες με ταχέως συρρικνωμένο πληθυσμό έχουν συχνά περιορισμένη πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες (υγειονομικές, πολιτιστικές), στις μεταφορές, στις τεχνολογίες, στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας.
Κύριες αιτίες των δημογραφικών αλλαγών σε περιφερειακό επίπεδο
Οι περιοχές που πλήττονται από μείωση πληθυσμού είναι συχνά αγροτικές περιοχές χαμηλού εισοδήματος ή μεταβιομηχανικές περιοχές, παρουσιάζοντας περιορισμένες προοπτικές για τον ενεργό πληθυσμό. Η φυγή νέων, ειδικευμένων εργαζομένων έχει περαιτέρω αρνητικό αντίκτυπο στη γήρανση του πληθυσμού, την ανανέωση των γενεών και την αγροτική ανάπτυξη.
Η οικονομική κρίση του 2008 οδήγησε στη μετανάστευση νέων, μορφωμένων εργαζομένων από τη νοτιοανατολική προς τη βορειοδυτική Ευρώπη, δεδομένου ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων είναι μία από τις τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ και της ενιαίας αγοράς.
Η κρίση της COVID-19 ενδέχεται να ενθαρρύνει αυτήν την τάση. Η μειωμένη οικονομική δραστηριότητα και η ανεργία αναμένεται να δημιουργήσουν ένα νέο κύμα μετανάστευσης νέων ανθρώπων εντός και μεταξύ των κρατών-μελών.
Τι θέλει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Οι ευρωβουλευτές θέλουν να αναγάγουν τις δημογραφικές μεταβολές σε βασική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε συνδυασμό με τις προτεραιότητες της κλιματικής αλλαγής και του ψηφιακού μετασχηματισμού.
Μία συντονισμένη προσέγγιση, που συμπεριλαμβάνει τις αρχές της βιωσιμότητας και της ψηφιοποίησης στους διάφορους τομείς πολιτικής της ΕΕ, θα μπορούσε, επίσης, να συμβάλει στην αντιμετώπιση των δημογραφικών μεταβολών.
Οι εθνικές κυβερνήσεις και οι τοπικές Αρχές είναι εξίσου σημαντικές για την αντιμετώπιση των δημογραφικών μεταβολών. Ως συνέταιροι στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην ανάκαμψη των πιο ευάλωτων περιοχών.
Η ΕΕ δεν πρέπει να παραμελεί τις αγροτικές και απόκεντρες περιφέρειες στο πλαίσιο της στρατηγικής της όσον αφορά την κινητικότητα: Τα μεταφορικά δίκτυα μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάσχεση της πληθυσμιακής μείωσης μέσω της ενίσχυσης των διασυνδέσεων μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών.
Ο αγροτικός τουρισμός μπορεί, επίσης, να παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της μείωσης του πληθυσμού μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της διαφοροποίησης του οικονομικού και δημογραφικού ιστού στις αγροτικές περιοχές.
Η πανδημία ανέδειξε το ψηφιακό χάσμα μεταξύ των γενεών και μεταξύ των ανεπτυγμένων και λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών. Οι επενδύσεις στον ψηφιακό τομέα αναμένεται να ενθαρρύνουν τη δίκαιη και ισότιμη μετάβαση προς μία ψηφιακή οικονομία και ένα ψηφιακό εκπαιδευτικό σύστημα που θα είναι προσιτό σε όλους τους πολίτες.
Η αύξηση της τηλεργασίας εν καιρώ πανδημίας ενδέχεται να συμβάλει στην ανάσχεση της μείωσης του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές, επιτρέποντας στους μορφωμένους νέους να συνεχίσουν να ζουν σε περιοχές που διαφορετικά θα αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν.
Το κείμενο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επιστημαίνει ότι η αντιμετώπιση των δηµογραφικών ανισορροπιών ενισχύει την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή της Ένωσης, συμβάλοντας παράλληλα στην καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης.
