Για τους περισσότερους, η υπόθεση των δασικών χαρτών μοιάζει με γρίφο. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ μέχρι σήμερα δεν υπήρξε συστηματική προσπάθεια από πλευράς Πολιτείας για την ενημέρωση των πολιτών, με αποτέλεσμα πολλοί να μη γνωρίζουν καν τι συμβαίνει, ή όσοι γνωρίζουν τι είναι οι δασικοί χάρτες να μην κατανοούν βασικές πτυχές τους.
Η «Κ» συμβάλλει στον δημόσιο διάλογο με μια σειρά ερωτήσεων και απαντήσεων που επιχειρούν να απλοποιήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά των δασικών χαρτών και τη σχέση των πολιτών με το περιεχόμενό τους.
• Τι είναι ο δασικός χάρτης;
Ο δασικός χάρτης είναι η απεικόνιση μιας περιοχής ως προς τον «περιβαλλοντικό» χαρακτήρα της, δηλαδή το είδος της βλάστησης που έχει. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, αυτός μπορεί να είναι δασικός (δάσος ή δασική έκταση), χορτολιβαδικός ή τίποτα από τα δύο. Στόχος του δασικού χάρτη είναι να καταδείξει ποιες εκτάσεις πρέπει να προστατεύονται με βάση τη δασική νομοθεσία και ποιες όχι.
• Πώς καταρτίζεται ένας δασικός χάρτης και από ποιον;
Ο δασικός χάρτης καταρτίζεται με βάση τη σύγκριση των παλαιότερων ιστορικών αεροφωτογραφιών (του 1945 ή, όπου δεν υπάρχουν, του 1960) και της σημερινής εικόνας. Λαμβάνονται επίσης υπόψη μια σειρά από παράγοντες: για παράδειγμα μένουν εκτός δασικού χάρτη οι περιοχές που είναι εντός σχεδίων πόλεων ή οικισμών, οι διανομές εκτάσεων, οι τελεσίδικες πράξεις χαρακτηρισμού (αγροτικές ή δασικές), οι αποφάσεις κήρυξης αναδασωτέων εκτάσεων, τα κτίρια με οικοδομική άδεια, κ.ά. Οι δασικοί χάρτες καταρτίζονται είτε από τις δασικές υπηρεσίες είτε από ιδιώτες μελετητές (κατ’ ανάθεση του υπουργείου Περιβάλλοντος) – σε κάθε περίπτωση τον τελικό λόγο τον έχουν οι δασικές υπηρεσίες.
• Γιατί λαμβάνονται υπόψη οι αεροφωτογραφίες του 1945 και όχι νεότερες;
Αυτό ορίζει η νομοθεσία, καθώς οι αεροφωτογραφίες αυτές αποτελούν το πρώτο πλήρες γεωχωρικό σύνολο για όλη την Ελλάδα, το παλαιότερο ενιαίο στοιχείο. Προσπάθειες στο παρελθόν να αλλάξει η ημερομηνία των ιστορικών αεροφωτογραφιών αυτών ακυρώθηκαν ως αντισυνταγματικές.
• Γιατί ο δασικός χάρτης μπορεί να δημιουργήσει ιδιοκτησιακά ζητήματα;
Ο χάρτης ασχολείται μόνο με τον χαρακτήρα μιας έκτασης και όχι με το ιδιοκτησιακό καθεστώς μιας έκτασης. Ομως στις περιοχές της χώρας όπου ισχύει το τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου (δηλαδή όπου οι δασικές εκτάσεις θεωρούνται εξ ορισμού δημόσιες, εκτός αν κάποιος ιδιώτης μπορεί να αποδείξει το αντίθετο) οι δασικές υπηρεσίες είναι υποχρεωμένες από τον νόμο να δηλώσουν στο κτηματολόγιο ως δημόσιες όλες τις δασικές εκτάσεις. Επομένως τα δύο ζητήματα (δασικός χάρτης και ιδιοκτησία) συγκλίνουν στην περίπτωση αυτή. Εχει παρατηρηθεί ότι οι δασικές υπηρεσίες δήλωσαν ως δημόσιες τις δασικές εκτάσεις ακόμα και σε περιοχές όπου δεν ισχύει το τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου.
• Πώς ορίζεται μια δασική έκταση;
Η νομοθεσία προβλέπει ποια φυτά θεωρείται ότι υποδεικνύουν τον δασικό χαρακτήρα μιας έκτασης και σε ποιες συνθήκες (πυκνότητα, σύνθεση βλάστησης). Κατά βάση δασικά θεωρούνται φυτά με ξυλώδη κορμό. Οι προϋποθέσεις αυτές ορίζονται στο άρθρο 3 του 998/79 και οι όροι χαρακτηρισμού εξειδικεύονται στο Προεδρικό Διάταγμα 32/2016.
• Μπορεί η Πολιτεία να αλλάξει τον ορισμό του δάσους;
Το 2013 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας ακύρωσε δύο νόμους (3147/03 και 3208/03, που έμειναν στην Ιστορία ως οι δασοκτόνοι νόμοι Δρυ) με τους οποίους επιχειρήθηκε να αλλάξει ο ορισμός δασών και δασικών εκτάσεων. Εκτοτε το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο παραμένει σταθερό στη νομολογία του. Γι’ αυτό και δεν έχει επιχειρηθεί κάτι ανάλογο. Αναθεώρηση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να προηγηθεί αναθεώρηση του Συντάγματος.
• Πώς μπορεί να βρει κάποιος τι ορίζει ο δασικός χάρτης για την περιοχή του;
Η ανάρτηση του συνόλου των δασικών χαρτών της χώρας πραγματοποιείται ηλεκτρονικά, μέσω ιστοσελίδας του Ελληνικού Κτηματολογίου (https://gis.ktimanet.gr/gis/forestsuspension). Εκεί ο ενδιαφερόμενος έχει πολλούς τρόπους να δει την ιδιοκτησία του. Είτε εστιάζοντας στο σημείο που τον ενδιαφέρει, είτε χρησιμοποιώντας τις τρεις επιλογές αναζήτησης που δίνονται: με βάση ένα τοπωνύμιο, με βάση συντεταγμένες ή με βάση το ΚΑΕΚ (τον αριθμό που δίνεται σε κάθε ιδιοκτησία όταν μια περιοχή έχει κτηματογραφηθεί).
• Πώς μπορεί να δει ο πολίτης τις ιστορικές αεροφωτογραφίες;
Στην ίδια σελίδα, στο λήμμα «Ανάρτηση 2021 – δασικός χάρτης» δίνεται η δυνατότητα θέασης της παλαιάς αεροφωτογραφίας και της προηγούμενης ανάρτησης (αν είχε γίνει).
• Ποιες κατηγορίες εκτάσεων περιέχει ένας δασικός χάρτης;
Ανάλογα με το αποτέλεσμα της σύγκρισης των δύο αεροφωτογραφιών, εμφανίζεται και ο ανάλογος χαρακτηρισμός: ΔΔ είναι τα ανέκαθεν δασικά, ΑΔ αυτά που είχαν άλλη χρήση παλιά και σήμερα είναι δασικά, ΔΑ αυτά που ήταν δασικά στο παρελθόν και όχι σήμερα (αναλόγως και για τα χορτολιβαδικά). Τα ΑΔ συνηθίζεται να αποκαλούνται και δασωμένοι αγροί και τα ΔΑ εκχερσωμένες εκτάσεις. Για τη νομοθεσία, τα ΔΔ και τα ΔΑ έχουν τον ίδιο –αυστηρότερο– βαθμό προστασίας, ενώ για τα ΑΔ υπάρχει μια πιο επιεικής αντιμετώπιση (ισχύει το άρθρο 67 του 998/79). Για τα χορτολιβαδικά πρέπει να σημειωθεί ότι τα πεδινά και τα ιδιωτικά χορτολιβαδικά δεν υπάγονται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας (δηλαδή ο πολίτης μπορεί να κάνει ό,τι θέλει). Ο δασικός χάρτης περιλαμβάνει επίσης και τις αναδασωτέες εκτάσεις και εκείνες για τις οποίες έχουν εγκριθεί πράξεις χαρακτηρισμού.
• Τι μπορεί να κάνει ένας πολίτης αν έχει αντίρρηση σχετικά με τον δασικό χάρτη;
Υπάρχουν δύο κατηγορίες «αντίδρασης»: η υποβολή αιτήματος διόρθωσης «προδήλου σφάλματος» (π.χ. ένα σπίτι να φαίνεται μισό δασικό και μισό όχι) και η υποβολή αντίρρησης (λ.χ. κάτι εμφανίζεται ως δασικό ενώ ο ιδιοκτήτης πιστεύει ότι δεν είναι). Και οι δύο αιτήσεις υποβάλλονται ηλεκτρονικά, μέσω της ιστοσελίδας του Ελληνικού Κτηματολογίου, με τη χρήση των κωδικών του Taxis. Για την υποβολή αντίρρησης ο πολίτης καταβάλλει ένα τέλος, που υπολογίζεται ανάλογα με την έκταση που η αντίρρηση αφορά. Να σημειωθεί ότι η αντίρρηση πρέπει να αφορά μόνο μία ιδιοκτησία.
• Πώς μπορεί ο πολίτης να υποστηρίξει την αντίρρησή του;
Αποδεικνύοντας με κάποιον τρόπο ότι έχει δίκιο: μέσω τεχνικής έκθεσης, φωτοερμηνείας της αεροφωτογραφίας ή εγγράφων που αποδεικνύουν τον διαφορετικό χαρακτήρα της έκτασης (λ.χ. ότι προήλθε από αγροτική διανομή).
• Εχει νόημα αυτή τη στιγμή η υποβολή αντίρρησης;
Το υπουργείο Περιβάλλοντος ανακοίνωσε προ ημερών ότι θα δώσει εξάμηνη παράταση στην ανάρτηση και θα μειώσει το τέλος υποβολής αντιρρήσεων κατά 50%. Για να γίνει αυτό, πρέπει να έρθει νομοθετική ρύθμιση, την οποία όμως το ΥΠΕΝ ανακοίνωσε ότι δεν θα καταθέσει πριν εκδοθεί η απόφαση του ΣτΕ επί των προσφυγών κατά της αναθεώρησης των δασικών χαρτών. Επομένως, ενόψει των νομοθετικών πρωτοβουλιών του υπουργείου στην πραγματικότητα δεν έχει νόημα η υποβολή αντίρρησης, χωρίς αυτό να απαγορεύεται.
Οσοι δεν έχουν πρόσβαση στο Ιντερνετ
• Πώς μπορεί να ενημερωθεί ο πολίτης που δεν έχει μεγάλη εξοικείωση με το Ιντερνετ;
Σε όλες τις περιοχές της χώρας υπάρχουν τα Σημεία Υποστήριξης της Ανάρτησης των Δασικών Χαρτών (ΣΥΑΔΧ). Η πλήρης λίστα τους, με διευθύνσεις, τηλέφωνα, ονόματα επικοινωνίας και ώρες λειτουργίας, βρίσκεται στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Κτηματολογίου (https://www.ktimanet.gr/CitizenWebApp/PinakasSYADX.aspx). Αν ωστόσο ο πολίτης δεν έχει καθόλου πρόσβαση στο Ιντερνετ, μπορεί να αναζητήσει τις πληροφορίες αυτές τηλεφωνώντας στα δασαρχεία – αν και λόγω φόρτου εργασίας την περίοδο αυτή δεν είναι δεδομένο ότι θα εξυπηρετηθεί ικανοποιητικά.
• Γιατί πρέπει κάποιος να ενημερωθεί για τον δασικό χάρτη;
Οταν κυρωθεί, ο δασικός χάρτης γίνεται οριστικός. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, για τις δασικές και τις δημόσιες χορτολιβαδικές εκτάσεις υπάρχουν συγκεκριμένοι περιορισμοί ως προς την αξιοποίησή τους, καθώς δεν επιτρέπεται η αλλαγή χρήσης τους. Με άλλα λόγια, αν κάτι κριθεί οριστικά δασικό, δεν μπορεί να χτιστεί.
