Του Λεωνίδα Στεργίου
Τα πρώτα κονδύλια για τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας από το Ταμείο Ανάκαμψης αναμένονται στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Πρόκειται για ένα πολύ μικρό μέρος από τα 32 δισ. ευρώ του προγράμματος, τα οποία πρόκειται να χρηματοδοτήσουν συγκεκριμένα επιχειρηματικά σχέδια που σχετίζονται με την πράσινη ανάπτυξη και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, με κοινωνικό αντίκτυπο και με στόχο την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων και την προσαρμογή του ελληνικού επιχειρηματικού μοντέλου στη νέα εποχή.
Ωστόσο, τα κονδύλια αυτά δεν αφορούν την πλειονότητα των ελληνικών επιχειρήσεων, κυρίως λόγω μεγέθους, κριτηρίων βιωσιμότητας και προϋποθέσεων του Ταμείου Χρηματοδότησης. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο συμμετέχει στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Ρευστότητας κάθε Τρίτη με τις τράπεζες, τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν περισσότερες από 30.000 επιχειρήσεις. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από την εξέταση του υφιστάμενου πελατολογίου και με τις εκτιμήσεις των τεσσάρων συστημικών τραπεζών για το σύνολο των επιχειρήσεων, με βάση τα κριτήρια που επιβάλλονται και από την εποπτεία. Σημειώνεται ότι οι ίδιες, έχουν ήδη θέσει ως στόχο τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας με 15 δισ. ευρώ εντός του 2021.
Έτσι, από τις περίπου 260.000 επιχειρήσεις που λειτουργούν στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία και εκτιμήσεις του “Τειρεσία”, υπάρχει μόλις ένα 10% με 12% που πληρούν τα τραπεζικά κριτήρια και ταυτόχρονα τις προϋποθέσεις για χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Διευκρινίζεται ότι αυτές οι 30.000 επιχειρήσεις περιλαμβάνουν τόσο αυτές που υπάρχουν ήδη στο πελατολόγιό τους, όσο και νέες που πληρούν τα κριτήρια.
Η εκτίμηση αυτή είναι κρίσιμη διότι, σύμφωνα με τη στρατηγική της κυβέρνησης, η αξιολόγηση των επενδυτικών σχεδίων που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν με κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης θα γίνει από τις τράπεζες, για λόγους ευελιξίας, ταχύτητας και μείωση της γραφειοκρατίας. Αυτό διότι οι τράπεζες έχουν την τεχνογνωσία να αξιολογούν τα επιχειρηματικά σχέδια με βάση τις προϋποθέσεις του Ταμείου, μπορούν να βοηθήσουν στη σύνταξη της πρότασης, θέλουν να χρηματοδοτήσουν διότι η κερδοφορία τους εξαρτάται από τα δάνεια και γνωρίζουν καλύτερα από κάθε άλλον φορέα τα οικονομικά στοιχεία της πελατείας τους. Τέλος, είναι σε θέση να αξιολογήσουν νέους πελάτες λόγω των συστημάτων μέτρησης πιστωτικού κινδύνου.
Τι χρηματοδοτείται
Πρώτον, για να χρηματοδοτηθεί ένα επιχειρηματικό σχέδιο θα πρέπει να εμπίπτει σε μία από τις κατηγορίες που προβλέπει το Ταμείο, το οποίο μάλιστα έχει δώσει συγκεκριμένη κατανομή: Πράσινη μετάβαση (38%), ψηφιακή μετάβαση (13%), απασχόληση και κοινωνική συνοχή (25%), ιδιωτικές επενδύσεις και οικονομικός μετασχηματισμός (24%). Δηλαδή, όλα τα επιχειρηματικά σχέδια που θα υποβληθούν προς χρηματοδότηση θα πρέπει να πληρούν κριτήρια ESG (Environmental, Social, Government) και να συνοδεύονται από αντίστοιχη τεκμηρίωση, ώστε να αποκλείονται τα λεγόμενα Greenwashing, δηλαδή τις δήθεν πράσινες επενδύσεις που δεν τεκμηριώνουν κάποιο περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα. Μια αναλυτικότερη παρουσίαση των κλάδων, εταιρειών και επενδύσεων που μπορούν να χρηματοδοτηθούν είναι η εξής: ΑΠΕ και αποθήκευση ενέργειας, υδρογόνο και η χρήση του στη παραγωγή ενέργειας, τις μεταφορές και στη βιομηχανία, υποδομές ενέργειας (καλώδια, αγωγοί αερίου), διαχείριση απορριμμάτων, υποδομές δρόμων, τουρισμός, scalability ελληνικών εταιρειών (συγχωνεύσεις, capex), δηλαδή οικονομικός και επιχειρηματικός μετασχηματισμός και ΣΔΙΤ. Και σε κάθε περίπτωση από τις παραπάνω, πχ υποδομές δρόμων, θα πρέπει να συνοδεύεται με αντίστοιχη τεκμηρίωση για το περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα (ESG). Μάλιστα, ένα από τα κριτήρια του ESG περιλαμβάνει την αύξηση των εισοδημάτων και της απασχόλησης, αλλά και τη διαφάνεια, τη λογοδοσία κλπ. Δηλαδή, μια επένδυση σε μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας δεν είναι οπωσδήποτε επιλέξιμη. Πρέπει να τεκμηριώσει ότι δημιουργεί θετικό αποτύπωμα στο περιβάλλον και στην κοινωνία παρουσιάζοντας συγκεκριμένους στόχους, δείκτες και μεθοδολογίες (πχ μείωση εκπομπών ρύπων, σχεδιασμός παραγωγής και προϊόντων για επαναχρησιμοποίηση, αντικατάσταση και επαναχρησιμοποίηση ανταλλακτικών με νέα ανακυκλώσιμα, αύξηση θέσεων εργασίας, αύξηση εισοδημάτων, αύξηση κατά κεφαλήν εισοδήματος στην τοπική κοινωνία και στην ελληνική οικονομία γενικότερα, κά).
Οι προϋποθέσεις
Δεύτερον, η χρηματοδότηση μέσω του Ταμείου Ανάπτυξης και άλλων ευρωπαϊκών πόρων προϋποθέτει την ίδια συμμετοχή, τραπεζική χρηματοδότηση και ένα μεγάλο τμήμα επιχορήγησης. Ανάλογα με το πρόγραμμα και τη γεωγραφική περιοχή τα ποσοστά διαφοροποιούνται, αλλά μία τυπική κατανομή είναι η εξής: 20%-30% ίδια συμμετοχή, 30% τραπεζικός δανεισμός, 40% επιδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Όμως, όπως εξηγούν τραπεζικά στελέχη, για να εγκριθεί ο τραπεζικός δανεισμός θα πρέπει η επιχείρηση αυτή να πληροί συγκεκριμένα τραπεζικά κριτήρια, τα οποία επιβάλλονται και από την εποπτεία. Για παράδειγμα, μπορούν να χρηματοδοτηθούν μόνο βιώσιμες επιχειρήσεις και επιχειρηματικά σχέδια. Οι επιχειρήσεις δεν μπορεί, επίσης, να έχουν κόκκινα δάνεια, αρρύθμιστες φορολογικές ή ασφαλιστικές υποχρεώσεις, να μην έχουν κάνει χρήση των ορίων για κρατικές επιχορηγήσεις, να μην υπερδανεισμένες, να μην έχουν αρνητικά ίδια κεφάλαια κ.ά.
Ο παράγων υψηλό ιδιωτικό χρέος
Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω κριτηρίων γίνεται ακόμα πιο δύσκολος για πολλές ελληνικές επιχειρήσεις λόγω του μικρού μεγέθους, της μη ενσωμάτωσης κριτηρίων ESG στο επιχειρηματικό τους μοντέλο και λόγω του μεγάλου ιδιωτικού χρέους. Το τελευταίο αποτελεί έναν γενικότερο ανασταλτικό παράγοντα για τις χορηγήσεις δανείων και πιστώσεων γενικότερα. Σήμερα το ιδιωτικό χρέος (προς τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία, εφορία και ΔΕΗ) ξεπερνά τα 235 δισ. ευρώ, ενώ σύμφωνα με μελέτες, το 66% των Ελλήνων χρωστά σε περισσότερους από τρεις πιστωτές. Επίσης, υπάρχει ένας άτυπος δανεισμός (από φίλους, καθυστερήσεις στις πληρωμές, πιστώσεις μεταξύ επιχειρήσεων κλπ) που υπολογίζεται σε άνω των 12 δισ. ευρώ. Τα παραπάνω ποσά προκύπτουν από στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Ιδιωτικού Χρέους και από ανεξάρτητες μελέτες που έχουν στα χέρια τους υπ. Οικονομικών, τράπεζες, ενώ κάποιες έχουν δημοσιευθεί δημοσίως.
