Δεύτερος γύρος σκληρής αντιπαράθεσης της κυβέρνησης με την αντιπολίτευση και τα συνδικάτα έρχεται για το νέο επικουρικό ταμείο – Τι προβλέπει το νομοσχέδιο – Ποιους αφορά και τα σημεία τριβής
Μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει η πολιτική αντιπαράθεση. Αμέσως μετά την ψήφιση του νέου εργασιακού, ανοίγει δεύτερος κύκλος πολιτικών συγκρούσεων με επίκεντρο το νομοσχέδιο για το νέο επικουρικό ταμείο, που προεξοφλείται ότι θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από συνδικάτα και αντιπολίτευση. Καθώς η πανδημία υποχωρεί, η κυβέρνηση ξεδιπλώνει πλήρως την μεταρρυθμιστική της ατζέντα και η αντιπολίτευση ανεβάζει τους τόνους.
Τα κεντρικά σημεία του σχεδίου νόμου για το νέο επικουρικό Ταμείο με κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά παρουσιάζονται την ερχόμενη Τετάρτη στο Υπουργικό Συμβούλιο.
Ο 10λογος του νέου ασφαλιστικού:
1. Το βασικό χαρακτηριστικό
Το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα είναι κεφαλαιοποιητικό, δηλαδή οι εισφορές των νέων εργαζομένων, αντί να χρηματοδοτούν τις επικουρικές συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων, θα αποταμιεύονται σ΄ ένα ατομικό «κουμπαρά» δικό τους και θα επενδύονται, ώστε να πληρώνουν τις συντάξεις των ίδιων των ασφαλισμένων στο μέλλον.
2. Ποιους αφορά το νέο σύστημα
Το νέο σύστημα Επικουρικής Ασφάλισης αφορά:
- Υποχρεωτικά: τους νέους μισθωτούς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και στην κοινωνική ασφάλιση από 1η Ιανουαρίου 2022 και μετά
- Υποχρεωτικά: τους νέους αυτοαπασχολούμενους που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από 1η Ιανουαρίου 2022 και μετά και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι) και
- Προαιρετικά: όλους τους υφιστάμενους εργαζομένους (μισθωτούς και αυτοαπασχολούμενους) ηλικίας έως 35 ετών.
Ποιους δεν αφορά:
- Τους σημερινούς συνταξιούχους
- Τους σημερινούς σφαλισμένους άνω των 35 ετών
- Τους σημερινούς ασφαλισμένους κάτω των 35 ετών οι οποίοι θα επιλέξουν να παραμείνουν στο υφιστάμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης
3. Το ύψος των εισφορών
Οι ασφαλιστικές εισφορές παραμένουν οι ίδιες με το σημερινό σύστημα επικουρικής ασφάλισης. Δηλαδή, το συνολικό ύψος για τους μισθωτούς είναι 6% και επιμερίζεται σε 3% για τον εργαζόμενο και 3% για τον εργοδότη επί των ασφαλιστέων αποδοχών. Οι εισφορές για τους αυτοαπασχολούμενους θα υπολογίζονται βάσει των ασφαλιστικών κατηγοριών που ισχύουν και σήμερα. Ο ασφαλισμένος θα βλέπει στον «ατομικό» του κουμπαρά τις ασφαλιστικές εισφορές που έχουν καταβληθεί από τον εργοδότη ή τον ίδιο (εφόσον πρόκειται για αυτοαπασχολούμενο). Το οικονομικό επιτελείο έχει υποστηρίξει πως ανά πάσα στιγμή θα μπορεί να ελέγξει τις αποδόσεις των επενδύσεων που αντιστοιχούν στις εισφορές του, μέσα από την οθόνη του υπολογιστή του ή του κινητού του τηλεφώνου, όπως για παράδειγμα, μπορεί σήμερα να ελέγξει την κίνηση του τραπεζικού του λογαριασμού.
4. Το ύψος της νέας επικουρικής σύνταξης
Όταν ο ασφαλισμένος συνταξιοδοτηθεί θα λαμβάνει επικουρική σύνταξη βασισμένη στο ποσό των εισφορών του και στην απόδοση των επενδύσεών του χαρτοφυλακίου των εισφορών του. Συνεπώς, δεν θα εξαρτάται η επικουρική του σύνταξη π.χ. από το δημογραφικό, δηλαδή από το πλήθος των εργαζομένων σε σχέση με το πλήθος των συνταξιούχων, αλλά από τις αποδόσεις των επενδύσεων του χαρτοφυλακίου των εισφορών του. Στόχος είναι να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της δημογραφικής γήρανσης.
Με το νέο σύστημα, εάν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης του ασφαλισμένου (π.χ. συμπλήρωση 15ετίας), κατοχυρώνεται το δικαίωμα επιστροφής των καταβληθεισών εισφορών κάτι που δεν ισχύει με το τρέχον σύστημα.
5. Ένα νέο Δημόσιο Ταμείο
Στο πλαίσιο του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης θα συσταθεί ένα νέο Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα έχει την ευθύνη για τη διαχείριση των εισφορών των ασφαλισμένων. Το νέο αυτό Δημόσιο Ταμείο, που θα κρατά τα «κλειδιά» του θησαυροφυλακίου με τους ατομικούς κουμπαράδες εκατομμύρια ασφαλισμένων, θα είναι πλέον το μόνο μεγάλης κλίμακας Ταμείο εκτός ΕΦΚΑ. Το Δημόσιο Ταμείο θα μπορεί να συνεργάζεται με διαχειριστές κεφαλαίων ώστε να επενδύεται το συσσωρευμένο κεφάλαιο των εισφορών σε ομόλογα, μετοχές και άλλα επενδυτικά προϊόντα. Ασφαλισμένοι και μελλοντικοί συνταξιούχοι θα συμβάλλονται αποκλειστικά με το Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα είναι ο μοναδικός υπεύθυνος απέναντί τους για τη διαχείριση των εισφορών, τις επενδύσεις και την καταβολή των επικουρικών συντάξεων. Αρμόδιοι κρατικοί αξιωματούχοι έχουν δεσμευτεί ότι το Διοικητικό Συμβούλιο του νέου Ταμείου θα αποτελείται από άτομα υψηλού κύρους με μεγάλη επαγγελματική επάρκεια, εμπειρία και γνώση του αντικειμένου.
6. Οι επενδύσεις των εισφορών
Στο νέο σύστημα οι επικουρικές συντάξεις θα καθορίζονται από τις αποδόσεις των επενδύσεων των εισφορών. Θα υπάρχουν διαθέσιμα τρία επενδυτικά προφίλ:
- χαμηλού ρίσκου
- μεσαίου ρίσκου και
- υψηλού ρίσκου
Οι ασφαλισμένοι θα μπορούν να επιλέγουν που θα εντάξουν τον «κουμπαρά» τους, ενώ θα μπορούν να αλλάζουν ανά 3ετία επενδυτικό προφίλ. Το προφίλ του μεσαίου ρίσκου θα είναι η προεπιλογή, για όσους επιλέξουν να μην επιλέξουν που θα τοποθετηθούν. Ο βαθμός του ρίσκου θα μειώνεται αναγκαστικά καθώς θα αυξάνεται η ηλικία και θα πλησιάζει η στιγμή της συνταξιοδότησης. Έτσι τα χαρτοφυλάκια με υψηλό επενδυτικό ρίσκο αναμένεται να ταιριάζουν κατά κύριο λόγο σε νέους ασφαλισμένους που θα έχουν μπροστά τους ικανό χρόνο καριέρας ώστε να «διορθώσουν» πιθανές απώλειες, ενώ τα χαρτοφυλάκια χαμηλού ρίσκου θα ταιριάζουν καλύτερα σε ασφαλισμένους μεγαλύτερης ηλικίας, που θα πλησιάζουν στην συνταξιοδότηση, θα έχουν ήδη κτίσει ένα επενδυτικό προφίλ και θα προσδοκούν πλέον – κατά κύριο λόγο – την συντήρηση του κουμπαρά τους έως την στιγμή της συνταξιοδότησης.
Αξιωματούχοι του υπουργείου Εργασίας υποστηρίζουν πως οι επενδύσεις θα γίνονται σε αυστηρό πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας από εποπτικές αρχές, ενώ θα καθορίζεται ανώτατη έκθεση ανά είδος επένδυσης προκειμένου να υπάρχει διασπορά του ρίσκου της αγοράς. Υπογραμμίζουν, μάλιστα, ότι οι εισφορές των ασφαλισμένων θα παραμένουν στην ευθύνη και ιδιοκτησία του Δημόσιου Ταμείου. Από την άλλη πλευρά, η αντιπολίτευση ασκεί κριτική για το νέο σύστημα με αιχμή και το γεγονός πως πιθανές αναταράξεις στις αγορές, αντίστοιχες με αυτές που βίωσε η παγκόσμια οικονομία την περίοδο μετά το 2008, θα μπορούν να επηρεάζουν αρνητικά τις μελλοντικές επικουρικές συντάξεις του νέου συστήματος.
7. Οι εγγυήσεις
Στην κυβέρνηση επικαλούνται την εμπειρία των κρατών στα οποία αυτό το σύστημα λειτουργεί επί πολλά χρόνια, υποστηρίζοντας πως οι αποδόσεις που εξασφαλίζουν οι επενδύσεις είναι μεγάλες και οδηγούν σε υψηλότερες συντάξεις όχι μόνο από τις σημερινές αλλά και από το σύνολο των εισφορών που έχουν καταβληθεί.
Όμως ακόμα και στην περίπτωση που όλα πάνε στραβά στις αγορές και οι αποδόσεις των επενδύσεων είναι αρνητικές, ο αρμόδιος υφυπουργός Πάνος Τσακλόγλου έχει διαβεβαιώσει ότι θα υπάρχει εκπεφρασμένη και στο νομοσχέδιο η εγγύηση του κράτους ότι ο ασφαλισμένος θα πάρει πίσω μέσω της επικουρικής του σύνταξης τουλάχιστον τις εισφορές που κατέβαλλε σε πραγματικούς όρους συν τον πληθωρισμό.
8. Οι σημερινές συντάξεις
Οι αρμόδιοι κρατικοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα δηλώσει πως δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα για τις σημερινές καταβαλλόμενες επικουρικές συντάξεις, καθώς αυτές δεν επηρεάζονται από το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης. Κατά τις ίδιες πηγές, δεν θα αλλάξει τίποτε και για τους σημερινούς ασφαλισμένους άνω των 35 ετών, που θα λάβουν επικουρική σύνταξη στο μέλλον με το σημερινό σύστημα. Κατά την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας: «Ο τρόπος υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων των σημερινών εργαζομένων που παραμένουν στο υφιστάμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα παραμείνει ως έχει».
Στην αντίπερα όχθη, η αντιπολίτευση ασκεί δριμεία κριτική, λέγοντας πως το χρηματοδοτικό κενό – μαμούθ που προκαλεί η μετάβαση στο νέο σύστημα απειλεί τις καταβαλλόμενες συντάξεις.
9. Το χρηματοδοτικό κενό
Το βασικότερο «αγκάθι» της επικείμενης μεταρρύθμισης είναι το λεγόμενο κόστος μετάβασης. Η αλλαγή από το ένα σύστημα στο άλλο, που απαιτεί ένα βάθος δεκάδων ετών, θα δημιουργεί σταδιακά ολοένα και μεγαλύτερο χρηματοδοτικό κενό στο σύστημα, καθώς θα λείπουν οι εισφορές των νεοεισερχόμενων εργαζομένων, οι οποίες θα πηγαίνουν στον κουμπαρά. Όπως έχει διευκρινίσει ο αρμόδιος υφυπουργός, Πάνος Τσακλόγλου, το μεταβατικό κόστος που απαιτεί το χτίσιμο του κεφαλαιοποιητικού «κουμπαρά» στην επικουρική ασφάλιση θα χρηματοδοτηθεί από το πλεόνασμα της ανάπτυξης, τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ στις πηγές πιθανής χρηματοδότησης έχει αναφερθεί και ο «κουμπαράς» του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ) που έχει σήμερα αποθεματικά άνω των 10 δις. ευρώ, αν και οι πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι, για λόγους καθαρά λογιστικούς, το πιθανότερο είναι πως τελικά δεν θα χρησιμοποιηθούν τα αποθεματικά του ΑΚΑΓΕ.
Το ΑΚΑΓΕ συστάθηκε το 2008 με βασικό σκοπό τη δημιουργία αποθεματικών στο πλαίσιο της διασφάλισης των συντάξεων των νέων γενεών. Οι βασικές πηγές εσόδων του ΑΚΑΓΕ είναι η ετήσια επιχορήγηση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό καθώς και τα έσοδα από την Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) τα οποία τηρούνται σε λογαριασμό με οικονομική και λογιστική αυτοτέλεια. Η ΕΑΣ επιβάλλεται στις κύριες συντάξεις ιδιωτικού και Δημόσιου τομέα και σε ποσά από 1.400€ και πάνω.
Το μεταβατικό κόστος απλώνεται σε βάθος χρόνου 60 ετών, με τα πρώτα χρόνια να είναι σχετικά χαμηλό. Όμως, το παραπάνω κόστος είναι το «ακαθάριστο» κόστος της εισαγωγής του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης. Στόχος του οικονομικού επιτελείου είναι μεγάλο μέρος των πόρων του νέου Ταμείου να επενδυθούν στην ελληνική οικονομία, με την ελπίδα να δώσουν ώθηση ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση, την παραγωγικότητα, τους μισθούς και, εν τέλει τα δημόσια έσοδα (άμεση και έμμεση φορολογία και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης)
Έντονα αντιδρά η αξιωματική αντιπολίτευση. Κατά τον ΣΥΡΙΖΑ, το κόστος μετάβασης υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 55 δισ. ευρώ, κόστος που «οι φορολογούμενοι, οι συνταξιούχοι και οι εργαζόμενοι θα το πληρώσουν μέσω του κρατικού προϋπολογισμού, ενώ η νέα γενιά καταδικάζεται στην επισφάλεια».
10. Οι καλύψεις της νέας επικουρικής
Η νέα επικουρική έχει ακριβώς τις ίδιες καλύψεις με τη σημερινή. Δηλαδή, μεταβιβάζεται ως σύνταξη χηρείας και εμπεριέχει κάλυψη για τυχόν αναπηρία.
Το χρονοδιάγραμμα
- Την προσεχή Τετάρτη το νομοσχέδιο παρουσιάζεται στο Υπουργικό Συμβούλιο
- Αμέσως μετά τίθεται σε δημόσια διαβούλευση
- Εισάγεται στη Βουλή και ψηφίζεται το πρώτο 10ήμερο του Ιουλίου
- Μέχρι το τέλος του τέταρτου τριμήνου του 2021 αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί η έκδοση της απαραίτητης δευτερογενούς νομοθεσίας και των σχετικών εγκυκλίων, προκειμένου το ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο της μεταρρύθμισης να είναι πλήρες και να μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς προσκόμματα από το σύνολο των εμπλεκομένων μερών (τη Δημόσια Διοίκηση, εργοδότες και εργαζομένους).
- Μέχρι το τέλος του τέταρτου τριμήνου του 2021 αναμένεται να έχει εκκινήσει τη λειτουργία του ο νέος φορέας για την κεφαλαιοποιητική επικουρική ασφάλιση, ήτοι να έχει την κατάλληλη κτιριακή υποδομή, να έχει επιλεγεί ο επικεφαλής και να έχει επιτευχθεί μια βασική στελέχωσή του, καθώς και να έχουν εκκινήσει οι διαδικασίες για την προμήθεια πληροφοριακού συστήματος για την υποστήριξη των επιμέρους λειτουργιών του.
